پیامدهای انتخاب گیلکی به عنوان زبان رسمی از سوی شورای رشت
۱۳۹۲ آبان ۲۱, سه‌شنبه
گیلکی زبان بخشی از مردم استان گیلان و استان‌های مجاور آن از جمله استان‌های مازندران، زنجان و نیز برخی از اهالی استان تهران است. شبکه استانی گیلان قسمتی از برنامه‌های تلویزیونی خود را نیز به این زبان اجرا می‌کند.
تحقیقات و آمار دقیقی از نشریات و وبسایتهایی که به زبان گیلکی در ایران انتشار می‌یابد، موجود نیست اما نهادهایی غیردولتی در استان گیلان برای حفظ و گسترش زبان گیلکی تاسیس شده است که این زبان را آموزش می‌دهند. از شاعران گیلکی‌سرای مشهور نسل جدید می‌توان میر‌احمد سید‌فخری‌نژاد، مشهور به شیون فومنی (۱۳۲۵-۱۳۷۷)، رحمت موسوی و محمد‌ولی مظفری را نام برد.
انتخاب گیلکی به عنوان زبان رسمی رشت
زبان گیلکی اکنون به عنوان زبان رسمی در جلسات شورای شهرستان رشت تعیین شده است. خبرگزاری ایرنا نوشته است که تصمیم شورای اسلامی شهرستان رشت در اولین نشست این شورا گرفته شد. شورای اسلامی شهرستان رشت با ۱۴ عضو شوراهای اسلامی از شهرها و بخش‌های شهرستان رشت، خمام، لشت نشا، خشک‌بیجار، سنگر و کوچ‌ا‌صفهان تشکیل شده است.
اسماعیل حاجی‌پور رئیس شورای اسلامی شهرستان رشت (۱۹ آبان ۱۳۹۲) در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا گفته است که این اقدام مغایر قانون نیست و از این پس زبان رسمی جلسات داخلی این شورا به زبان گیلکی خواهد بود.
وی تاکید می‌کند از آنجا که گیلکی زبان محاوره‌ای مردم گیلان محسوب می‌شود، این تصمیم توسط اعضای نهادی که با آرای مردم انتخاب شده‌اند، به منظور زنده نگه‌داشتن گیلکی گرفته شده است.
اسماعیل حاجی‌پور دلیل آورده است: «همه اعضای شورای شهرستان رشت گیلک‌زبان هستند و از سویی نیز بین نسل‌های جدید زبان گیلکی درحال فراموشی است؛ از این پس به این زبان جلسات خود را اداره خواهیم کرد. حفظ زبان گیلکی که حاوی رسوم، آداب مردم گیل و دیلم و بار فرهنگی بالا و غنی است نیاز به حمایت بیشتر دارد تا گرد فراموشی از آن زدوده شود.»
زبان گیلکی، گویش محلی یا زبان مستقل
نوروزی، یکی از اعضای گروه‌های آموزش زبان گیلکی در رشت خوش‌بین است که اقدام اعضای شورای اسلامی شهرستان رشت به حفظ و ترویج بیشتر زبان گیلکی کمک خواهد کرد. وی می‌گوید که هم اکنون در بحث‌های مربوط به زبان گیلکی در شبکه‌های اجتماعی به طرز نگارش گیلکی توجه زیادی می‌شود. وبسایتهایی چون "ورک" که به زبان‌گیلکی در ایران منتشر می‌شوند نیز در این راه کمک می‌کنند.
بشنوید: مصاحبه با آقای نوروزی، عضو یک گروه آموزش زبان گیلکی
این فعال فرهنگی مقیم رشت تاکید می‌کند: «ان‌جی یوهایی در استان برای حفظ زبان گیلکی تاسیس شده است که گیلکی را در دوره‌های آموزشی تدریس می‌کنند.»
"گیلکی در حال انقراض"
نوروزی به این سئوال دویچه وله که آیا گیلکی گویشی از زبان فارسی است و یا زبان مستقلی شمرده می‌شود، چنین پاسخ می‌دهد: «ما در زبان گیلکی دستور زبان مجزا داریم. صرف فعل‌ها و ترکیب‌های اضافی که به کار برده می‌شود در زبان گیلکی متفاوت است. اما به خاطر اینکه واژه‌های دخیل در زبان گیلکی زیاد شده‌اند، ما زبان گیلکی را در حالت انقراض می‌دانیم.»
این فعال فرهنگی در ادامه تاکید می‌کند که در حال حاضر در استان گیلان روزنامه رسمی گیلکی منتشر نمی‌شود اما نشریاتی به صورت بولتن انتشار می‌یابد.
رسمی شدن گیلکی: حرکتی نمادین
نوروزی در ادامه خاطرنشان می‌کند: «زبان نخستین فاکتور قومیتی شناخته می‌شود و برای هر قومی، هویتش، تاریخ و ادبیاتش مهم است و ما فکر می‌کنیم که جوان‌های ما از زبان و فرهنگ خود و هویت قومی خود دورشدند و هژمونی زبان فارسی سبب شده است که اینها نتوانند با زبان گیلکی و مخصوصا با ادبیات مکتوب آن آشنا شوند. حال ما تلاش می‌کنیم که نسل جدید با زبان و فرهنگ خود آشنا شوند.»
نوروزی معتقد است که اقدام شورای اسلامی شهر رشت کافی نیست. وی می‌گوید: «این حرکت می‌تواند یک حرکت نمادین باشد برای اینکه جایگاه زبان گیلکی را بشناساند و همین که رسمی شدن این زبان اکنون در راس اخبار قرار گرفته یک موفقیت است تا جوانان را برای حفظ زبان و فرهنگ گیلک جلب بکنیم. نسل قبلی ما ترجیح می‌دادند با فرزندان خود فارسی صحبت کنند ولی الآن رویه تغییر کرده و زبان گیلکی دوباره به جایگاه واقعی خود برمی‌گردد.»
سه تفاوت گیلکی و فارسی
محمد منتظری، زبان‌شناس مقیم برلین، می‌گوید که زبان گیلکی از گروه زبان‌های ایرانی شاخه شمال غربی است و آواشناسی متفاوتی با زبان فارسی دارد. وی تاکید می‌کند که گیلکی زبان مستقلی است و به این زبان آثار مکتوب بر جای مانده است.
این زبان‌شاس ایرانی درباره‌ی تفاوت‌های فارسی و گیلکی چنین توضیح می‌دهد: «زبان گیلکی به لحاظ آوايی، واژه‌شناسی و صرف زبانی با زبان فارسی تفاوت دارد. در بخش پژوهشکده زبان‌شانسی در ایران هم تحقیقاتی انجام گرفته و نمونه‌هایی به لحاظ آوایی، واژه‌شناسی و صرف و همچنین با زبان‌های دیگر ایرانی از جمله بلوچی و کردی تطبیق و مقایسه شده است.»
منتظری می‌گوید که زبان تغییر می‌کند و تاثیر اینترنت، وسایل ارتباط جمعی و همچنین ورود واژه‌های زبان‌های اطراف مثل فارسی به زبان گیلکی زبان لطمه می‌زند اما تصمیم شورای اسلامی شهرستان رشت می‌تواند به حفظ زبان گیلکی کمک کند.
گیلکی زبان جلسه، مکاتبه به فارسی
یکی از مقامات محلی رشت که نخواست نامش فاش شود در رابطه با تعیین گیلکی به مثابه زبان رسمی شورای اسلامی شهر به دویچه وله گفت: «این مسئله به صورت خصوصی در جلسه شورا طرح شده بود، یعنی شورای شهرستان رشت رسما آن را اعلام نکرده است. اما بعدا این موضوع رسانه‌ای شد و خبرگزاری ایرنا هم آن را انعکاس داد. حالا در جلسات اعضای شورای شهرستان رشت به زبان گیلکی صحبت می‌شود، اما زبان مکاتبه به فارسی است.»
به دنبال رسانه‌ای شدن تصمیم شورای اسلامی شهرستان رشت در تعیین زبان رسمی جلسات شوراها، اکنون انتظار می‌رود نشست‌شوراهای اسلامی مناطق قومی نیز رسما به زبان‌های رایج در آن مناطق برگزار شود.
در عین حال گفته می‌شود که در بسیاری از نشست‌ها و جلسات شوراهای اسلامی شهر و روستا در مناطق قومی عملا زبان‌های رایج همان مناطق به عنوان زبان رسمی تعیین شده و به کار برده می‌شود، اما تا بحال این مسئله رسانه‌ای نشده است.