پرده آخر سینما در دولت محمود احمدی‌نژاد
۱۳۹۲ تیر ۲۰, پنجشنبه
بحث بر سر بازگشایی نهاد صنفی خانه سینما به یکی از دغدغه‌های فرهنگی مسئولان دولتی و دست‌اندرکاران صنعت فیلم‌سازی در واپسین روزهای حیات دولت دهم تبدیل شده است.
محمود احمدی‌نژاد اصرار دارد خانه سینما که ۱۷ ماه پیش از سوی وزارت ارشاد منحل و غیرقانونی اعلام شده در همین چند روز باقیمانده عمر دولت دهم هرچه سریع‌تر بازگشایی شود.
فرهاد توحیدی، رئیس هیات مدیره خانه سینما، ۱۷ تیر در یک نشست خبری تلاش‌های احمدی‌نژاد برای بازگشایی خانه سینما را قابل تقدیر خواند اما تذکر داد که "متاسفانه اشتباه تعطیلی خانه سینما در دولت دهم انجام شد و به پای او نیز نوشته می‌شود".
احمدی‌نژاد در راس سیاست‌گذاران سینما
روند به تعطیلی کشاندن خانه سینما را می‌توان ادامه منطقی تشکیل سازمان سینمایی کشور در دولت دهم تلقی کرد که هدف اصلی‌اش کنترل و جهت‌دهی تمام فعالیت‌های سینمایی است.
پیش درآمد راه‌اندازی سازمان سینمایی نیز، تشکیل شورای عالی سینماست که "تصویب سیاست‌های کلان سینمای ایران" و "حمایت و هدایت سینمای ایران در جهت تحقق اهداف فرهنگی انقلاب اسلامی" از هدف‌ها و وظیفه‌های آن اعلام شده است.
طرح تشکیل شورای عالی سینما را جواد شمقدری، مهرماه سال ۸۸، در مراسم معارفه‌اش به عنوان معاون سینمایی وزارت ارشاد مطرح کرد. تشکیل شورای عالی ۲۴ آبان ۸۹ در نشست هیات وزیران تصویب و نخستین نشست آن دهم دی‌ماه همان سال برگزار شد.
ریاست شورا را محمود احمدی‌نژاد برعهده دارد و نمایندگان سینماگران در نخستین نشست آن کسانی از جمله مسعود ده‌نمکی، کارگردان "اخراجی‌ها"، جمال شورجه، کارگردان "سی و سه روز"، و داوود میرباقری، کارگردان "مختارنامه" بودند.
طرح دولت برای "تحولات اساسی در سینما"
مدتی پس از تشکیل شورای عالی، معاونت سینمایی وزارت ارشاد به سازمان سینمایی کشور تغییر نام داد و شمقدری رئیس آن شد. محمد حسینی، وزیر ارشاد دولت دهم، می‌گوید: «در سینما نیاز به تحولات اساسی داشتیم به همین دلیل باید جایگاه معاونت سینمایی را ارتقاء می‌دادیم.»
جواد شمقدری پیش از آن مشاور هنری احمدی‌نژاد در دولت نهم بود. او فارغ‌التحصیل مرکز اسلامی آموزش فیلم‌سازی، عضو هیات امناء "هیئت اسلامی هنرمندان" و سازنده دو فیلم تبلیغاتی محمود احمدی‌نژاد برای انتخابات سال‌های ۸۴ و ۸۸ است.
شواری عالی سینما با این پیش‌فرض که فیلم‌سازی در کشور تاکنون به بی‌راهه می‌رفته "اعمال سیاست‌های واحد و متمرکز در حوزه سینمای ایران" و "اتخاذ راه‌کارهای مناسب و اصلاح زیرساخت‌ها به منظور بهبود شیوه‌های آموزش و تربیت سینماگران متعهد" را در دستور کار خود قرار داده است.
«حرکت هجومی شورای عالی سینما»
به رغم اختلاف کنونی بر سر بازگشایی خانه سینما، محمود احمدی‌نژاد و شمقدری در مورد جایگاه این نهاد و ضرورت متمرکز کردن تمام فعالیت‌های حوزه سینما و "هدایت" آن بر مسیر مورد پسند دولت هم‌نظر بوده‌اند.
شکل‌گیری خانه سینما به سال ۱۳۶۸ و ثبت و آغاز فعالیت رسمی آن به مهرماه ۱۳۷۲ باز می‌گردد. این نهاد دربرگیرنده ۲۹ تشکل صنفی سینماگران است. با این همه شمقدری خانه سینما را غیرقانونی می‌خواند و احمدی‌نژاد در زمان اعلام انحلالش مخالفتی با این اقدام وزارت ارشاد نداشت.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، احمدی‌نژاد در دومین نشست شورای عالی سینما (۱۴ بهمن ۸۹) با تاکید بر ضرورت "مراقبت از جریان‌سازی‌های فرهنگی مخرب" گفت: «رویکرد آثار هنری و شورای عالی سینما باید یک حرکت هجومی و رو به جلو باشد و باید از اتخاذ رویکردهای محافظه‌کارانه و دفاعی در عرصه هنر پرهیز شود.»
محمود احمدی‌نژاد با ابراز تاسف از این که "در حوزه کار فکری در سینما دچار رکود بوده‌ایم" ادعا می‌کند که دولت او "به دنبال تعالی سینما است".
«رویکردهای سینمایی حضرت آقا»
سازمان سینمایی که شمقدری هدف نهایی آن را "نظارت بر کلیه مراحل ساخت فیلم از جمله فنی، هنری و محتوایی" عنوان کرده دو هفته پس از اعلام انحلال خانه سینما رسما کار خود را آغاز کرد.
به این ترتیب یکی از نخستین اقدام‌های جواد شمقدری که قرار بود تحت نظارت عالی احمدی‌نژاد قطار منحرف شده سینما را با "ریل‌گذاری جدید" به مسیر درست هدایت کند، تشکیل نهادهای صنفی موازی زیر نظر وزارت ارشاد بود.
شمقدری می‌گوید فکر این "ریل‌گذاری جدید" پس از سخنان رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای، در دیدار با شماری از سینماگران در سال ۸۵ شکل گرفته است.
رئیس سازمان سینمایی اسفند ۹۱ در جمع دانشجویان دانشگاه علم و صنعت گفت که پس از شنیدن این سخنان "یک نظامنامه سینمایی را تدوین کردم که فکر کردیم که سینمای ایران بر اساس این نظامنامه باید دوره جدیدش را بر اساس رویکردهای حضرت آقا شروع کند".
او با اشاره به این که آن زمان مشاور احمدی‌نژاد بوده و سمت اجرایی نداشته است، می‌افزاید: «وقتی در دولت دهم مسئولیت معاونت سینمایی بر عهده من قرار گرفت، بلافاصله آن نظامنامه را مبنای کار خودم قرار دادم و عمده کارهایی که در طول این سه سال و نزدیک شش ماه انجام دادیم بر اساس همین محورها و رویکردها بوده است.»
«این جریان باید کنار گذاشته می‌شد»
به گفته‌ی شمقدری تا سال ۸۸ که او امور سینما را به دست گرفت "هم حوزه مدیریتی و هم حوزه خصوصی که در خانه سینما جلوه پیدا می‌کرد" در سلطه کسانی بود که در مقابل دیدگاه‌های او و همفکرانش قرار داشتند.
به گزارش خبرگزاری فارس شمقدری می‌گوید "تفاوت نگاه و نگرش بین تیم و بچه‌هایی که ما متعلق به آن بودیم و جریانی که ۲۷ سال بر سینمای ایران حاکم بود" ایجاب می‌کرد که بین تسلیم و مقابله یکی را انتخاب کند.
معاون وزیر ارشاد می‌افزاید: «مقابله به این معنی که راه خودم را بروم. عملا این جریان باید کنار گذاشته می‌شد. طبیعی بود که تمام انگیزه‌ام اگر قرار بود این مسئولیت را بپذیرم این بود که راه جدیدی را آغاز کنم.»
شمقدری در دانشگاه علم و صنعت گفت: «جایگاه خانه سینما غیرقانونی بود و مراحل قانونی شدن را به طور کامل طی نکرده بود.»
او ۱۹ تیرماه در واکنش به دستور احمدی‌نژاد برای بازگشایی هر چه سریع‌تر خانه سینما با اشاره به فراخوان تشکیل مجمع عمومی فوق‌العاده این نهاد در ششم مرداد، خطاب به او نوشت: «عملا مراحل بعدی بازگشایی در فرآیندهایی قرار می گیرد که تا دو ماه دیگر نیز ساختار قانونی خانه سینما محقق نخواهد شد.»
مقابله با تفکر موسوی و خاتمی
نامه شمقدری نشان می‌دهد تلاش احمدی‌نژاد چندان ارتباطی به اعتقادات او در مورد فعالیت تشکل‌های صنفی غیردولتی در حوزه سینما ندارد. خانه سینما با بیش از ۵ هزار عضو تقریبا دربرگیرنده تمام فعالان جدی و معتبر حوزه‌های مختلف فیلم‌سازی است با این همه نمایندگانش هرگز به نشست‌های شورای عالی دعوت نشدند.
جواد شمقدری در گفتگوی مفصلی با خبرگزاری فارس که متن آن ۲۸ خرداد منتشر شد مخالفت با ادامه کار خانه سینما را تقابل دو تفکر می‌خواند که یکی سی سال بر سینمای ایران حاکم بوده و دیگری تفکر تیم احمدی‌نژاد است که او مامور پیاده کردن آن شده است.
شمقدری تفکر نخست را همان جریان فکری‌ای معرفی می‌کند که میرحسین موسوی و محمد خاتمی (نخست‌وزیر و رئیس جمهور پیشین) "مبدع و مدافع آن بودند". او می‌افزاید: «ما که آمدیم طبیعی بود گام‌هایی را برداریم که با مسیر آن تفکر همخوانی نداشته باشد و اندیشه و تفکر خودمان را در سینما بخواهیم پیاده کنیم.»
شمقدری به خبرگزاری فارس می‌گوید احمدی‌نژاد مخالف انحلال خانه سینما بوده و اعتقاد داشته که "باید اشکالات آن برطرف شود". سازمان سینمایی تلاش کرد با راه‌اندازی تشکل‌های صنفی خودی و نفوذ دادن آنها به خانه سینما کنترل این مجموعه را از داخل به دست بگیرد و "اشکالات" آن را برطرف کند. به این منظور ۱۳ تشکل شکل گرفت اما این طرح ناکام ماند.
تغییر سینماروها، پس از ناکامی در تغییر سینماگران
رویدادهای چهار سال گذشته و وضعیت کنونی سینمای ایران نشان می‌دهد که طرح‌های دولت دهم همه شکست خورده و ناکام مانده‌اند. این واقعیتی است که سینماگران به آن انتقاد دارند و شمقدری نیز به آن اعتراف می‌کند. یکی از ناکامی‌ها عدم استقبال مردم از فیلم‌هایی است که با حمایت سازمان سینمایی تولید شده و قرار بود نمونه‌ای از سینمای "ارزشی" مورد نظر مسئولان و منطبق بر "رویکردهای سینمایی حضرت آقا" باشد.
رئیس سازمان سینمایی در دانشگاه علم و صنعت می‌گوید: «قشر حرفه‌ای سینماروی ما از بعضی فیلم‌های ما حمایت نمی‌کند و به همین دلیل فروش فیلم‌ها کم می‌شود و ما تلاش کرده‌ایم گروه سینماروهایمان را تغییر بدهیم که نشده و دلایل خود را دارد.»
یکی از پیامدهای این سیاست کاهش پنجاه درصدی تماشاگران در بسیار از شهرها و ورشکستگی بسیاری از سینماها بوده است. شمقدری اعتراف می‌کند: «مجموعه‌ای از شرایط دلیل این ریزش است و من بعید می‌دانم به این راحتی بشود جمع و جورش کرد.»
دولت، مسئول"سوت و کوری و بی‌رونقی" سینما
کانون کارگردانان، یکی از تشکل‌های صنفی عضو مجموعه خانه سینما، در بیانیه‌ای که دهم دی‌ماه ۹۱ منتشر شد در مورد وضعیت سینمای ایران نوشت: «این سینما امروز در سراشیبی قرار گرفته و روزی نیست که با مانعی جدید روبرو نگردد. کسانی که با شعار ریل‌گذاری تازه برای قطار سینمای ایران پا به میدان گذاشتند در خوش‌بینانه‌ترین حالت، از سر ناآگاهی مسیری را در پیش گرفتند که اگر هر چه زودتر چاره‌ای اندیشه نشود قطاری باقی نمی‌ماند که نیازی به ریل‌گذاری باشد.»
همزمان با انتشار این بیانیه مجمع فیلمسازان سینمای ایران نیز در بیانیه‌ی دیگری هشدار داد که عده‌ای "کمر به قتل سینمای ایران بسته‌اند".
فضای فرهنگی جامعه با اعمال سیاست‌های فرهنگی "هجومی" دولت احمدی‌نژاد چنان بسته و تنگ شده که داوران بخش مسابقه جشنواره دولتی فیلم فجر سال ۹۱ در بیانیه پایانی خود مسئولان را متهم می‌کنند که باعث "سوت و کوری و بی‌رونقی" سینما و "بی‌اعتمادی اهل سینما به مدیران دولتی" شده‌اند.