پذیرش در دورههای تخصص در رشتههای علوم پزشکی (بخش اول)
۱۳۸۹ بهمن ۱, جمعهتعداد داوطلبان تحصیل در رشتههای علوم پزشکی و به ویژه دورههای تخصص پزشکی در دانشگاههای آلمان قابل توجه است. میان سیستم آموزش عالی آلمان و ایران تفاوتهایی وجود دارد و این تفاوتها در رشتههای پزشکی حتی شامل نوع مدارک دانشگاهی و مقطع تحصیلی میشود. دکتر مسعود علمی در گفت و گو با دویچه وله از جزییات تحصیل در رشتههای پزشکی در دانشگاههای آلمان و به ویژه ورود به دورههای تخصص پزشکی میگوید.
دویچه وله: آقای دکتر علمی، اجازه بدهید گفتوگویمان را با سوابق تحصیلی خود شما شروع کنیم. شما در چه رشتهای در ایران تحصیل کردهاید و از چه زمانی به آلمان آمدهاید؟
مسعود علمی: من فارغالتحصیل پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی تهران هستم. دکترای پزشکی عمومیام را از آنجا گرفتهام. حدوداً یک سال پیش به آلمان آمدهام و در حال حاضر، در مقطع تخصص، در کشور آلمان مشغول تحصیل هستم.
مدرک دکترای پزشکیای که شما از دانشگاه ایران گرفتهاید، برای دانشگاههای آلمان قابل قبول بود که بخواهید مستقیم با دورهی تخصص شروع کنید، یا باید احیاناً واحدهای تطبیقی میگذراندید؟
نخیر؛ نیازی به گذراندن واحدهای تطبیقی نبود. البته در خصوص اینکه آیا مدارک پزشکی ایران در آلمان قابل قبول هست یا نه و نیاز به واحدهای تطبیقی هست یا نیست و اینکه آیا امتحانی دارد یا نه، در بخش دیگری از صحبتهایمان مفصل توضیح خواهم داد. ولی در خصوص سئوال شما، در این مورد خاص، نیازی به گذراندن واحدهای تطبیقی نبود.
اصولاً شرایط ورود به دورههای تخصص برای فارغالتحصیلان ایرانی که مایل هستند در آلمان، در رشتههای علوم پزشکی، دورهی تخصص بگذرانند چیست؟
طبق قوانین آلمان، قوانین مربوط به پزشکانی که تبعهی اتحادیهی اروپا نیستند و فارغالتحصیل پزشکی عمومی از خارج از اتحادیهی اروپا هستند، با قوانینی که شامل حال پزشکان آلمانی و پزشکان تبعهی کشورهای اتحادیهی اروپا میشود، متفاوت است.
برای پزشکان ایرانیای که میخواهند در آلمان ادامهی تحصیل بدهند، دو گزینه وجود دارد؛ یکی ادامهی تحصیل در مقاطع تخصص بالینی یا کلینیکال در رشتههای مختلف و دوم ادامهی تحصیل در مقطع دکترا یا (PhD) در رشتههای پایهی علوم پزشکی در دانشگاههای مختلف آلمان است که هرکدام از آنها شرایط خاص خود را دارد و سیستم ورود به آن متفاوت است.
میدانیم که در آلمان مدرکی که فارغالتحصیلان رشتههای علوم پزشکی، چه دندانپزشکی و چه خود پزشکی عمومی، در نهایت میگیرند، برخلاف ایران، مدرک دکترا نیست، بلکه مدرکی معادل فوقلیسانس یا کارشناسی ارشد است و گرفتن مدرک پیاچدی همانند تحصیل در مقطع دکترا در سایر رشتههاست. ولی بسیاری از داوطلبان تحصیل در رشتههای پزشکی که از ایران فارغالتحصیل شدهاند، علاقه دارند تخصصی در دانشگاههای آلمان بگیرند. مثلاً در ایران پزشک عمومی بودهاند و الان میخواهند وارد دورهی تخصص قلب و عروق و… بشوند که فکر میکنم این همان دوران پزشکی بالینی یا کلینیکال باشد که به آن اشاره کردید. شرایط برای ورود به این دورهها چیست؟ چه مدارکی لازم است و احیاناً باید به کجا مراجعه کنند؟ مستقیم باید به دانشگاه مراجعه کنند و یا به یک کلینیک یا پروفسور؟
در این ارتباط چند مسئله اهمیت پیدا میکند. سئوالی که بسیاری از همکاران مطرح میکنند، این است که آیا بین فارغالتحصیل یکی از شعبههای دانشگاه آزاد با فارغالتحصیل دانشگاه سراسری تفاوتی هست یا نه. که باید گفت در این زمینه تفاوتی وجود ندارد. یعنی پزشکی که در ایران چه از دانشگاه آزاد و چه از دانشگاه سراسری فارغالتحصیل شده باشد، در هر دو صورت، میتواند برای ورود به دورههای تخصصی در آلمان اقدام کند.
اما اینکه چه شرایطی وجود دارد؛ اولاً پزشک باید آنجا مدرک کامل فارغالتحصیلی داشته باشد، اجازهی طبابت یا اجازهی پزشکی از وزارت بهداشت ایران داشته باشد و عضو سازمان نظام پزشکی ایران باشد. یعنی داشتن شماره، مهر و عضویت در سازمان نظام پزشکی ایران لازم است. با توجه به اینکه دورههای تخصص پزشکی در آلمان، برخلاف رشتههای علوم پایهی پزشکی به زبان آلمانی است و نه به زبان انگلیسی، آشنایی با زبان آلمانی لازم و ضروری است. در آلمان، در مقطع دکترا و پیاچدی علوم پزشکی، امکان تحصیل به هر دو زبان آلمانی و انگیسی وجود دارد. اما در مقطع تخصص پزشکی، در کشور آلمان فقط و فقط به زبان آلمانی میتوان تحصیل کرد.
آشنایی به زبان آلمانی، در چه سطحی برای یک پزشک لازم است؟
سطح زبان لازم برای ورود به دورهی تخصص پزشکی سطح "B2" است. منتها این سطحی است که در نهایت برای گرفتن تمام مدارک لازم، ضروری است. در شروع کار، یعنی پزشک وقتی میخواهد تماس و ارتباط خود را با بیمارستانها و کلینیکها شروع کند و از یک بیمارستان یا کلینیک پذیرش بگیرد، لازم نیست حتما مدرک "B2" داشته باشد. میتواند با سطح زبان پایینتر آلمانی هم این کار را شروع کند که در جای دیگری کامل به آن خواهم پرداخت.
یک پزشک وقتی میخواهد وارد سیستم تخصص اینجا بشود، باید چند مرحله را طی کند و چند کار را انجام دهد. مرحلهی اول گرفتن پذیرش از یک بیمارستان یا کلینیک است. یعنی یک پزشک متخصص و پروفسوری که بر اساس قوانین آلمان، اجازهی گرفتن دستیار یا رزیدنت را دارد، باید حاضر شود ایشان را به عنوان دستیار یا رزیدنت خود، در کلینیک، بیمارستان و یا مطب خود بپذیرد. به این ترتیب، اولین مرحله، گرفتن پذیرش از پروفسور یا استاد مربوطه در یک کلینیک یا بیمارستان است.
منتها این شرط کافی نیست. یعنی یک پزشک ایرانی وقتی میخواهد به آلمان بیاید و وارد سیستم تخصصی اینجا بشود، علاوه بر اینکه باید از کلینیک یا بیمارستان پذیرش بگیرد و این مدرک را در دست داشته باشد، باید دو مرحلهی مهم دیگر را هم طی کند.
یک مرحلهی آن، گرفتن اجازهی کار طبابت یا اجازهی کار پزشکی در آن بیمارستان و کلینیک خاص است. یعنی باید به ادارهی مربوطه در آن ایالت مراجعه کند. همانطور که میدانید، سیستم آلمان، سیستم فدرال است. ۱۶ ایالت یا "بوندسلند" وجود دارد که بعضی از قوانین در این ایالتها مشترک است و بعضی از آنها متفاوت است. یک پزشک بعد از اینکه از آن بیمارستان یا کلینیک پذیرش را گرفت، باید از ادارهی صادرکنندهی مجوز طبابت یا پزشکی بابت اشتغال به کار پزشکی در آلمان هم مجوز بگیرد.
سیستم تخصص در آلمان، علاوه بر تحصیل، کار هم هست. یعنی وقتی یک پزشک ایرانی میخواهد وارد سیستم تخصص در آلمان شود، تحصیل و کار در کنار هم است. پس مثل سیستم دانشجویی نیست که فقط همان پذیرش از دانشگاه یا پذیرش از بیمارستان یا کلینیک دانشگاهی و یا غیردانشگاهی کافی باشد. نه؛ این قدم اول کار است. قدم دوم گرفتن مجوز طبابت یا پزشکی از ادارهی صادرکننده در آن ایالت است که اصطلاحاً به آن "Berufserlaubnis " میگویند.
قدم سوم، بعد از گرفتن این دو مدرک، مراجعه به ادارهی کاری آن شهری است که بیمارستان یا کلینیک در آنجا واقع شده و گرفتن اجازهی کار، یعنی "Arbeitserlaubnis" است. بعد از اینکه پزشک ایرانی، هرسهی این مدارک را تهیه کرد، با دردست داشتن آنها، یعنی پذیرش از بیمارستان یا کلینیک، اجازهی کار پزشکی (Berufserlaubnis) و اجازهی کار از ادارهی کار آن شهر (Arbeitserlaubnis)، به سفارت آلمان در ایران و یا در کشور دیگری که سکونت دارد مراجعه میکند و از آن طریق درخواست ویزا میکند.
یعنی غیر از پیدا کردن استاد راهنما، داوطلبان باید برای گرفتن اجازهی طبابت و اجازهی کار هم از ایران اقدام کنند و با داشتن این مدارک، تازه برای گرفتن ویزا اقدام نمایند.
دقیقاً. یعنی اگر پزشکی فقط از بیمارستان و یا کلینیک پذیرش داشته باشد، ولی اجازهی طبابت و یا کار پزشکی و همینطور اجازهی کار نداشته باشد، سفارت آلمان به او ویزا بابت آمدن به آلمان و شروع کردن دورهی تخصص را نخواهد داد.
سئوالی که اینجا پیش میآید، مخصوصاً برای کسانی که از ایران میخواهند اقدام کنند، همان قدم اولی است که به آن اشاره کردید و آن پیدا کردن پروفسوری است که حاضر باشد دستیار و یا رزیدنتی را بپذیرد برای اینکه این دورهی تخصص را با او بگذراند. افرادی که در ایران هستند، چطور میتوانند یک پروفسور را در آلمان پیدا کنند؟
در سیستم پزشکی آلمان، یک پزشک میتواند دورهی تخصص خود را در انواع مختلف بیمارستانها طی کند. ما چندین نوع بیمارستان در آلمان داریم؛ از جمله بیمارستانهای دانشگاهی (Universitätsklinikum) که بیمارستانهایی هستند که مستقیماً در تملک دانشگاهها هستند و زیر نظر دانشگاه اداره میشوند. دوم بیمارستانهای آموزشی آکادمیک (Akademisches Lehrkrankenhaus) هستند. اینها بیمارستانهایی هستند که مستقیماً در تملک دانشگاه نیستند، ولی با دانشگاه همکاری آموزشی دارند و با دانشگاه کار آموزشی انجام میدهند. یعنی دانشگاهها، دانشجوهای خود را برای طی دورههای عملی، در طی مدت تحصیل پزشکی یا تحصیل مقاطع تخصصی، به این بیمارستانها میفرستند. این بیمارستانها که میتوانیم از آنها به عنوان بیمارستانهای آموزشی نام ببریم، با بیمارستانهای دانشگاهی فرق دارند. تفاوتشان هم در این است که مستقیماً زیر نظر دانشگاهها اداره نمیشوند و در تملک دانشگاه نیستند، ولی با دانشگاهها کار میکنند و همکاری آموزشی دارند. در سربرگهایشان هم اسم آن دانشگاه را میآورند. نوع سوم بیمارستانهای خصوصی (Privat) هستند که خود اینها هم انواع و اقسام دارند. بیمارستانهایی که در تملک شهرداریها هستند، بیمارستانهایی که در تملک کلیساها و نهادهای مذهبی هستند و یا بیمارستانهایی که کاملاً خصوصیاند و زیر نظر بخش خصوصی اداره میشوند.
در خصوص سئوال شما، اولین نکتهی مهمی که یک پزشک ایرانی باید به آن توجه کند، این است که بعد از اینکه دورهی تخصصتان را در آلمان تمام کردید، اگر تمایل داشته باشید که به ایران برگردید و بخواهید که آنجا مدرک تخصصی صادره از آلمان شما ارزشیابی شود و مورد تایید قرار بگیرد، حتماً و حتماً مدرک شما باید از بیمارستان دانشگاهی (Universitätsklinikum) باشد. بر اساس قوانین جاری وزارت بهداشت ایران، مدارک تخصصی صادره از آلمان، تنها در صورتی قابل ارزشیابی خواهد بود که آن پزشک دورهی تخصص خود را از یک بیمارستان دانشگاهی یا (Universitätsklinikum) گذرانده باشد. لیست دانشگاههای معتبر هم در سایت وزارت بهداشت ایران وجود دارد.
کاوه بهرامی
تحریریه: مهیندخت مصباح
برای شنیدن گفت و گو با مسعود علمی، پزشک ایرانی، بر روی لینک پایین صفحه کلیک کنید.