تلاش‌های حداکثری نتانیاهو و حزب لیکود و دیگر احزاب دست راستی افراطی و ارتدوکس مذهبی اسرائیل در جلوگیری از تشکیل "دولت تغییر" به جایی نرسید.
۶۰ عضو مجلس نمایندگان اسرائیل به توافق نفتالی بنت و یائیر لاپید، رهبر حزب "یش آتید" رای موافق دادند تا دولت جدید اسرائیل در ائتلافی شکننده بین نیروهای راست، میانه و چپ از یک سو و از سویی دیگر مذهبی یهود، اسلامگرای عرب و سکولار تشکیل شود.
اگرچه دوره چندین ساله نخست‌وزیری نتانیاهو به پایان رسیده و ممکن است حیات سیاسی او نیز در صورت محکومیت در دیوان عالی اسرائیل بسته شود، اما او هنوز بازیگری بانفوذ در سیاست اسرائیل است و رهبری فراکسیون مخالف در پارلمان اسرائیل را بر عهده دارد.
دولت تغییر چشم‌انداز روشنی ندارد اما تشکیل آن امر غیرمنتظره‌ای بود که در کنار شکنندگی، "وضعیت ویژه" در سیاست اسرائیل را بازتاب می‌دهد که در وحدت سلبی برای نجات اسرائیل در برابر خطری که از دید بنت "خودکشی ملی" نامیده شده بود، چهره جدیدی را به نمایش گذاشته است.
البته سوابق افراطی بنت در مخالفت با تشکیل دولت مستقل فلسطینی به بدبینی دامن زده است اما در عین حال این امکان وجود دارد که وضعیت ویژه در اسرائیل فقط آثار مقطعی نداشته و بتواند زمینه‌ساز شکل‌دهی به افق جدیدی در سیاست این کشور شود تا فضا به سمت مشارکت سیاسی بیشتر و به حاشیه راندن گرایش‌های تندرو دگرگون گردد.
هنوز برای نتیجه‌گیری زود است که سرنوشت دولت جدید اسرائیل چه خواهد شد. بنت تا ماه اوت سال ۲۰۲۳ در سمت خود به عنوان نخست وزیر اسرئیل باقی خواهد ماند. سپس یائیر لاپید، رهبر حزب "یش آتید" و روزنامه‌نگار محبوب سابق اسرائیل تا پایان دوره قانونگذاری مقام نخست‌وزیری اسرائیل را برعهده خواهد گرفت. لاپید در کابینه بنت سمت جانشینی نخست‌وزیر و نیز وزارت خارجه را بر عهده خواهد داشت.
تمایل اولیه هشت حزب تشکیل‌هنده دولت تغییر به سمت دوری از نقاط اختلاف و تمرکز بر سر حل مشکلات اقتصادی اسرائیل ست. اما روابط خارجی و امنیت ملی از مسائل مهمی است که فراتر از منازعات داخلی گروه‌های سیاسی اسرائیل سیاستگذاری و اجرا می‌شوند؛ از این رو پیش‌بینی می‌شود، برنامه‌های دفاعی و تهاجمی امنیتی اسرائیل برای آنچه "دفاع از خود" نامیده می‌شود، بدون تغییرات معنادار و بزرگ ادامه یابد. در این چارچوب روابط با آمریکا، تعامل با اعراب، مناسبات با فلسطینی‌ها و نوع تقابل با جمهوری اسلامی‌ایران اهمیت پیدا می‌کنند.
به نظر می‌رسد دولت تغییر سیاست نزدیکی و برقراری روابط دیپلماتیک با کشورهای عربی در قالب "طرح صلح ابراهیم" را ادامه خواهد داد. همچنین مهار جمهوری اسلامی در سوریه و لبنان نیز ادامه پیدا خواهد کرد. آنچه دستخوش تغییر می‌تواند باشد نوع نگاه به رابطه با آمریکا و بازسازی برجام و عملیات خرابکاری در داخل ایران است.
نتانیاهو در روزهای آخر نخست وزیری کوشید تا رفتن خود را موجب خوشحالی حکومت ایران و ایجاد نگرانی‌های امنیتی برای مردم اسرائیل جلوه دهد؛ امری که هم درست و هم نادرست است. تقابل راهبردی بین اسرائیل تا زمانی که موجودیت این کشور از سوی نهاد ولایت فقیه در ایران پذیرفته نشده و یا دست‌کم نابودی آن از رئوس سیاست خارجی نظام خارج نشود، برقرار بوده و تابعی از رهبران دو دولت نخواهد بود.
اما تغییراتی می‌تواند رخ بدهد تا از طریق تعدیل در عملیات خرابکاری در داخل خاک ایران و یا آسیب به نفتکش‌ها، رویارویی خصمانه دو کشوراز نقطه جوش دور شود. پیام تبریک سریع جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا به نفتالی بنت این پیام آشکار را داشت که دولت جدید آمریکا این اتفاق را مثبت می‌داند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
از سویی دیگر ائتلاف حامی دولت بنت خواهان بازگشت اسرائیل به رابطه سنتی با آمریکا است که حالت بی‌طرف بین دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات داشت؛ این تمایل در صورت تحقق با کاستن از تنش بین دولت اسرائیل و دموکرات‌ها بخشی از موانع پیش‌روی بازسازی برجام را برطرف می‌کند.
پیش‌بینی می‌شود که دولت جدید اسرائیل و بخصوص یائیر لاپید به عنوان وزیر خارجه که مواضعی میانه‌رو داشته و به دیپلماسی اهمیت می‌دهد، دولت بایدن را در احیای برجام همراهی کند و دو دولت در نزدیکی بیشتر، ملاحظات و نگرانی‌های متقابل را حل وفصل کنند.
حضور اعراب اسرائیلی اعم از گرایش چپ‌گرا و اسلام‌گرا دیگر عاملی است که به صورت غیرمستقیم بر سیاست ایران تاثیر دارد. این ظرفیت وجود دارد که دولت جدید اسرائیل با حمایت از مشارکت بیشتر اعراب اسرائیلی در امور اقتصادی و سیاسی از تنش‌های موجود کاسته و فرصت ماجراجوی از سوی نیروهای متحد جمهوری‌اسلامی چون حماس و جهاد اسلامی فلسطین را سلب کند.
البته مواضع افراطی بنت در گذشته مانعی محسوب می‌شود، اما این مانع با توجه به رویکرد جدید او و احتمال تعدیل در مواضع برطرف شدنی نیست.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
ازاین رو اگرچه کنار رفتن نتانیاهو و تعدیل سیاست‌های بازدارنده اسرائیل می‌تواند فشار بر جمهوری‌اسلامی ایران را به صورت مقطعی کم کند، اما در میان مدت کاهش شکاف بین دولت‌های آمریکا و اسرائیل تقاضای جهانی و منطقه‌ای برای تغییر سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی را تقویت کرده و کار را برای مقاومت به صورت نسبی سخت‌تر می‌کند. حتی روسیه نیز در شرایط جدید همراهی بیشتری با خواسته‌های امنیتی اسرائیل در سوریه خواهد کرد.
بنابراین اگرچه تداوم حیات دولت تغییر در اسرائیل معلوم نیست، اما وضعیت ویژه‌ای که به‌وجود آمده، امکان تداوم را دارد و شاید مناسبات تازه‌ای در داخل و خارج مرزهای اسرائیل پدید آورد. در مجموع تاثیرات این اتفاق بر سیاست ایران را نمی‌توان نادیده گرفت که ظرفیت آن را دارد، حداقل دامنه تقابل‌های مخرب بین دو کشور را به صورت نسبی کمتر کند.
* مطالب منتشر شده در صفحه "دیدگاه" الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.