نمایش آثار ۲۰ هنرمند زن ایرانی در پایتخت آلمان
۱۳۹۸ شهریور ۲۳, شنبه
این روزها پایتخت آلمان شاهد اتفاقات هنری گوناگونی است. مهمترین آن "هفته هنر" است که در آن (تا ۱۵ سپتامبر) نمایشگاهها، موزه‌ها و مجموعه‌داران تازه‌ترین آثار خود را به نمایش می‌گذارند.
به موازات این اتفاق هنری، شامگاه جمعه، ۱۳ سپتامبر (۲۲ شهریور) نمایشگاه آثار هنری ۲۰ نقاش زن ایرانی گشایش یافت. این نمایشگاه به همت فرناز محمدی و کانی علوی برگزار شده که به گفته آنها، هدفی جز معرفی بخشی از تازه‌ترین پیشرفت‌های هنری ایران ندارد.
در نوشته نمایشگاه، به قلم فرناز محمدی، آمده است: «مجموعه حاضر پيچيدگی‌ها و ويژگی‌هاى تازه اجتماعی و سياسیِ جهان ما را در شرايط پيچيده امروز نمايان می‌کند . زنان هنرمند در اين مجموعه و نيز در كشور خويش حضورى پررنگ دارند و آثار آنان نيز به شكل بى‌واسطه‌ترى اتفاقات پيرامونى و فردى را نمايان می‌كند .هنرمندان فارغ از شيوه‌ها و موضوعات، جنبه‌هاى درون‌گرايانه‌اى را در آثار نشان داده‌اند كه رازها و تخاصم‌هاى ما را در لايه‌هاى مختلف آشکار می‌سازد.»
چرا امروز و چرا در برلین؟
فرناز محمدی در گفتگو با دویچه وله درباره علت برگزاری نمایشگاه در برلین و در این برهه از زمان می‌گوید: «نمایش آثار هنرمندان ایرانی در خارج کشور سابقه دارد. من خودم در سالهای اخیر چند نمایشگاه از جمله در آلمان، فرانسه، دبی و مالزی برگزار کرده‌ام. هدفم هم این است که آثار زنان کشورم را در حد امکاناتم به جهانیان نشان بدهم. می‌خواهم بدانند که تصویر سیاه و سفید از ایران درست نیست و زنان ما با وجود تمامی سختی‌هایی که داشته‌اند توانسته‌اند در زمینه هنری گام‌های بزرگی بردارند.»
محمدی انتظار زیادی ندارد و می‌داند که به دلیل تراکم کارهای هنری در برلین، جلب توجه رسانه‌های آلمان و هنردوستان این کشور به نمایشگاهی این‌چنینی کار آسانی نیست. اما او بر این اعتقاد است که تحت هر شرایطی باید برای نشان دادن «پیشرفت‌های ایرانیان، به ویژه زنان ایرانی در زمینه هنر» تلاش کرد.
مراسم گشایش نمایشگاه هم بر سخنان محمدی مهر تایید می‌زند: اکثر حاضران ایرانی‌تبار هستند و از نمایندگان رسانه‌های آلمانی خبری نیست. حضور انگشت شمار فعالان سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و هنری ایرانیان مقیم برلین در نمایشگاه هم جلب توجه می‌کند.
دلیل اصلی این امر می‌تواند تبلیغات کوتاه مدت و کم سر و صدا برای این نمایشگاه باشد.
محمدی ابراز تاسف می‌کند که به علت هزینه‌های بالا و مشکلات روادیدی هیچکدام از هنرمندان به برلین نیامده‌اند. شانزده تن از آنان ساکن ایران هستند، دو نفر بین ایران و فرانسه در رفت و آمدند و دو تن نیز برخی اوقات در آمریکا زندگی می‌کنند.
محمدی در باره خروج تابلوها از ایران می‌گوید: «اگر می‌خواستم کارها را قاب شده خارج کنم به مشکلات زیادی برمی‌خوردم». به همین دلیل نقاشی‌ها بدون قاب از ایران خارج شده‌اند تا هم جلب توجه نکنند و هم اینکه هنگام بازگشت، در گمرک با مشکلی مواجه نشوند.»
چرا این ۲۰ نفر؟
به گفته فرناز محمدی آثار عرضه شده در برلین متعلق به هنرمندانی است که در ایران با استقبال زیادی روبرو شده‌اند و برخی از آنها در خارج هم توجه هنردوستان را به خود جلب کرده‌اند. او تصریح می‌کند که آثار چهار هنرمندی که بخشی از عمرشان را در خارج می‌گذرانند به کارهای هنرمندان داخل کشور نزدیکی زیادی دارد.
دبیر پیشین نمایشگاه موزه هنرهای معاصر تهران می‌گوید: «در سالهای اخیر هر بار که با هنرمندان زن در ایران صحبت می‌کردم متوجه می‌شدم که از بسیاری از اتفاقات هنری معاصر در جهان با اطلاع هستند. آنها آگاهی زیادی در این زمینه دارند و طبعا با دید بازتری به جهان پیرامونشان می‌نگرند. طبیعی است که چنین هنرمندی آثاری عرضه کند که برای هنرشناسان خارج از ایران هم جذابیت داشته باشد.»
محمدی تاکید می‌کند: «در جامعه ما تناقض زیاد است. زنان نقاش ایرانی، به ویژه جوانترها، گام‌های ارزشمندی برداشته‌اند و بیشتر گالریست‌ها زن هستند. آنها دست کم در ۲۰ سال گذشته تلاش زیادی کرده‌اند که از فضاهای تنگ سنتی دور شوند. در تهران ماهانه دست کم دو نمایشگاه افتتاح می‌شود که بیشتر دست اندرکاران آنها را زنان تشکیل می‌دهند.»
کیوریتور نمایشگاه برلین متاسف است از اینکه به علت کمبود امکانات نمی‌تواند آثار هنرمندان بیشتری را عرضه کند.
استقبال هنردوستان
آثار عرضه شده زبان بصری همگونی ندارند و ابعاد تابلوها هم کاملا متفاوت است. تنها خط و ربط مشخصی که می‌توان بین بسیاری از آنها کشف کرد حضور زنان است. زنانی که یا نگاهشان را از بیینده برگردانده‌اند یا در پس رنگ و روغن، چهره پنهان کرده‌اند. به نظر می‌رسد که در انتخاب آثار، مفهوم‌سازی در نقاشی حرف اول را زده است.
آنچه برای بینندگان آلمانی جذابیت دارد، نقش‌مایه‌های سنتی و نشانه‌هایی از فرهنگ ایرانی در این آثار مدرن است. به طور مشخص نیلوفر قادری‌نژاد که از موتیف‌های شاهنامه استفاده می‌کند یا فرح اصولی که کارهایش در موزه متروپولیتن نیویورک نمایش داده شده از مینیاتور ایرانی الهام می‌گیرد، توجه بینندگان را به خود جلب می‌کنند.
یکی از حضار که خبرنگاری بازنشسته است تعجب می‌کند که «هیچکدام از زنها در نقاشی‌ها حجاب اسلامی ندارند».
او که از اکثر کارهای نمایشگاه خوشش آمده می‌گوید، هر بار که به دیدن کارهای هنری ایرانیان می‌رود، بیش از پیش به این نتیجه می‌رسد که رسانه‌های آلمانی در رابطه با هنرمندان ایرانی «یا بی اطلاع هستند یا به آنها کم لطفی می‌کنند».
یک پزشک زن آلمانی هم که قصد خرید یکی از تابلوها را دارد متعجب است از اینکه حضور زنان در تمامی تابلوها را حس کرده، «حتی آنهایی که فاقد هرگونه نشانه عینی از زنانگی بودند».
نفع و زیان مادی
فرناز محمدی در رابطه با تامین هزینه نمایشگاه می‌گوید: «من در این کار اصلا به فکر منافع مادی نیستم. حقیقت این است که ما در ایران می‌توانیم درآمد بالایی از طریق فروش کارهای هنری داشته باشیم. هدف اصلی‌ام از برگزاری نمایشگاه در خارج این است که دیگران با تلاش‌های هنرمندان ایران آشنا شوند. ما ایرانیان چه در داخل و چه در خارج کشور دردهای مشترک داریم و باید بکوشیم که در زمینه هنری از دیگر جوامع عقب نمانیم.»
او تاکید می‌کند که از هیچ ارگان یا شخصی کمک مالی نگرفته و مخارج سفر به خارج را خودش می‌پردازد.
هزینه سالن نمایشگاه و تبلیغات را نقاش ایرانی تبار مقیم برلین، کانی علوی به عهده گرفته است. او در باره انگیزه‌اش توضیح می‌دهد: «در آوریل سال جاری در تهران نمایشگاهی دیدم که برایم خیلی جالب بود و فکر کردم، خوب می‌شد اگر کارهای این هنرمندان را در آلمان هم به نمایش می‌گذاشتیم. در این راستا با خانم محمدی صحبت‌هایی شد و نتیجه آن نمایشگاه برلین است. البته با ایشان پیش از سفر به تهران آشنا شده بودم.»
کانی علوی که یکی از نقاشان و گالریست‌های شناخته شده ایرانی در برلین به شمار می‌رود، مبتکر «ایست سایت گالری» برلین است که لقب «بزرگترین گالری فضای باز» را یدک می‌کشد. «ایست سایت گالری» بخشی از «دیوار برلین» است که نقاشان بین‌المللی بر روی آن برداشت خودشان را از فروپاشی دیوار برلین و نظام سوسیالیستی آلمان شرقی به تصویر کشیده‌اند.
علوی می‌گوید که هزینه نمایشگاه آثار نقاشان زن ایرانی را با کمال میل متقبل شده زیرا معتقد است که «این کارها را باید به هنردوستان سراسر جهان شناساند».
هنرمندان شرکت‌کننده در این نمایشگاه: آساره عکاشه، کتایون مقدم، مریم اسپندی، فرح اصولی، ناهید نواب، سروناز فارسیان، شهناز زهتاب، مهتا معینی، لیلا رشیدی، یسرا مجتهدی، مهناز پسیخانی، شهلا معززی، معصومه مظفری،
لیلا ویسمه، میترا کاویان، فرناز ربیعی، الهام یزدانیان، مانلی منوچهری، زهرا قیاسی و نیلوفر قادری‌نژاد
آدرس: Galerie Weserkunst, Nansenstraße 2, 12047 Berlin