نمایشگاه کتاب تهران: کشمکش وزارت ارشاد و ناشران
۱۳۸۶ اردیبهشت ۲, یکشنبهحدود ده روز مانده به گشایش بیستمین نمایشگاه کتاب تهران، چگونگی برگزاری و حضور برخی از مهمترین ناشران کشور در آن همچنان نامشخص است. بسیاری از ناشران مستقل پیش از این به عنوان اعتراض به جدا کردن بخشهای داخلی و خارجی و تغییر محل نمایشگاه از ثبت نام خود داری کردهاند. ظاهرا وزارت ارشاد اکنون برای ثبت نام معترضان شرطهایی گذاشته که مورد قبول آنها نیست.
اتحادیهی ناشران تهران که اغلب ناشران بزرگ و معتبر کشور عضو آن هستند هفتهی گذشته خواستار ثبت نام بی قید و شرط ناشران شده بود. با بیاعتنایی مسئولان به این درخواست گمان میرود که بیستمین نمایشگاه کتاب تهران بدون حضور بخش بزرگی از ناشران فعال کشور برگزار شود.
ناشران مستقل و بیستمین نمایشگاه کتاب
بیستمین نمایشگاه بینالمللی کتاب پس از کشمکشهای فراوان، قرار است یکپارچه و در مصلای تهران برگزار شود. این توافق در شورای شهر حاصل شد و بسیاری از دستاندرکاران آن را صریحا یا تلویحا تایید کردهاند. با این همه دوشنبهی هفتهی گذشته محسن پرویز، معاون فرهنگی وزارت ارشاد و رئیس این دورهی نمایشگاه به خبرگزاری فارس گفته است:
«كار ساختماني در مصلا براي وزارت ارشاد هنوز تكميل نشده است و ما هنوز هم اعلام رسمي در مورد اين كه همه ناشران داخلي و خارجي در مصلا حضور خواهند يافت، نكردهايم.»
تهدید احمدینژاد
مهمترین اختلاف میان ناشران و برگزار کنندگان بر سر مکان و یکپارچه بودن بخشهای داخلی و خارجی است. این اختلاف که در چند دورهی قبل نیز وجود داشته، سال پیش و با تاکید رئیس جمهور، محمود احمدینژاد مبنی بر تغییر محل برگزاری این رویداد فرهنگی ابعاد جدیدی به خود گرفت. رئيس جمهور در مراسم گشایش نمایشگاه نوزدهم خطاب به وزیران ارشاد و بازرگانی گفت: اگر نمایشگاه سال آینده در همین محل برگزار شود یا من در آن شرکت نخواهم کرد یا شما نیستید.
گرچه برخی از مسئولان این تهدید را شوخی تلقی کردند، یافتن محل دیگری برای نمایشگاه کتاب از همان زمان در دستور کار قرار گرفت.
وزارت ارشاد ابتدا قصد داشت نمایشگاه را دو پاره کرده و بخش داخلی را به مصلای تهران منتقل کند. این کار که با مخالفت شدید ناشران مواجه شد سرانجام به عقب نشینی و پذیرش برگزاری یکپارچهی نمایشگاه انجامید.
۱۲ تشکل صنفی ناشران تهدید کردند که در صورت دوپاره شدن نمایشگاه، از شرکت در آن خودداری خواهند کرد.
پیش از این در سال ۱۳۸۲ نیز زمزمههایی در مورد دوپاره کردن نمایشگاه به گوش میرسید که با واکنش منفی اتحادیهی ناشران رو به رو شد.
سیر نزولی تعداد ناشران شرکت کننده
بنا بر اطلاعیهی روابط عمومی نمایشگاههای فرهنگی ایران تا پایان مهلت ده روزهی ثبت نام، ۲۴ اسفندماه ۸۵، تنها ۱۱۰۰ ناشر ثبت نام کردهاند.
هفتهی پیش جلال ذکایی، معاون هماهنگی و ارتباطات نمایشگاه بیستم، از افزایش این تعداد و ثبت نام ۱۴۰۰ ناشر خبر داد. این در حالی است که به گفتهی رئیس هیات مدیرهی اتحادیهی ناشران، حسن کیاییان، در سال ۸۳ بیش از ۱۹۰۰ ناشر در نمایشگاه شرکت داشتهاند و آمار رسمی حکایت از شرکت بیش از ۱۸۰۰ ناشر در دورهی پیش دارد.
محرومیت برخی از ناشران
رسول خادم، عضو شورای شهر تهران در پی نشستی که صبح سه شنبه، ۲۸ فروردین، برای هماهنگی این رویداد فرهنگی برگزار شد از ثبت نام نشدن ۳۵۰ ناشر خبر داد و گفت:
«مسئولان ارشاد قصد ثبت نام کردن از این تعداد ناشر را ندارد.»
ظاهرا علت این تصمیم، اعتراض ناشران به تغییر محل نمایشگاه و امتناع آنان از ثبت نام در مهلت مقرر است. [خبرگزاری مهر، ۲۶ فروردین]
هفتهی گذشته و پس از نشستهایی که میان نمایندگان ناشران و وزارت ارشاد انجام شد اتحادیه ناشران تهران در اطلاعیهای از ارشاد خواست تا رسما مهلتی سه تا پنج روزه اعلام و ناشران معترض را بدون قید و شرط ثبت نام کند. منابع نزدیک به اتحادیهی ناشران خبر از قید و شرطهایی میدهند که برای ثبت نام ناشران ناراضی تعیین شده است.
به گفتهی برخی از ناشران، وزارت ارشاد ثبت نام ناشران معترض را مشروط به نوشتن توبهنامه کرده است. محسن پرویز با تکذیب این ادعا گفته است، از آنجا که مهلت ثبت نام به پایان رسیده، ناشران ثبتنام نکرده باید درخواستی کتبی ارایه دهند تا به آن رسیدگی شود.
پیش از این از قول جلال ذکایی، معاون هماهنگی ارتباطات ارشاد نیز نقل شده بود که مسئولان از ثبت نام ناشران معترض خودداری میکنند.
او با تکذیب این خبر اظهار داشته:
«من نگفتم از اين ناشران ثبت نام نميكنم، بلكه مي گويم زمان ثبت نام از ناشران به اتمام رسيده است و ثبت نام از ناشران ثبت نام نكرده نياز به دستور معاون فرهنگي وزير ارشاد دارد. [اعتماد ملی، ۲۲ فروردین]
در حالی که به برگزاری بیستمین نمایشگاه کتاب نزدیک میشویم، شواهد حکایت از آن دارد که بسیاری از ناشران بزرگ و معتبر در آن شرکت نخواهند کرد. با این همه و به رغم این که فرصت کافی برای آماده سازی غرفهها و انتخاب کتابها از دست رفته، برخی از دستاندرکاران امیدوارند در آخرین دقایق راهحلی پیدا شود و ناشرانی که بخش اعظم کتابهای فرهنگی، ادبی و آموزشی را منتشر میکنند نیز در آن حضور یابند. گرچه حتا در این صورت به احتمال بسیار شاهد برپایی نمایشگاهی خواهیم بود که در سالهای گذشته و بدون این درگیریها نیز با آشفتگیها و بینظمیهای فراوان برگزار شده است.
بهزاد کشمیریپور - گزارشگر دویچه وله در تهران