نخستین سرشماری اینترنتی در ایران همراه با کمبودهای آشکار
۱۳۹۵ مهر ۲, جمعه
امیدعلی پارسا، رئیس مرکز آمار ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا از انجام بخشی از سرشماری جدید جمعیت به صورت اینترنتی خبر داده است. سرشماری به صورت متعارف و رجوع ماموران به خانه‌ها قرار است از روز ۲۵ مهر شروع شود، ولی به گفته پارسا، سرشماری اینترنتی از روز سوم مهر آغاز می‌شود.
برای تشویق مردم به شرکت در سرشماری اینترنتی، مرکز آمار ایران جوایزی را نیز در نظر گرفته است. به گفته امیدعلی پارسا قرار است به یک هزار از خانواده‌هایی که به شکل اینترنتی اطلاعات خود را وارد کنند از طریق قرعه جایزه ۱۰ میلیون ریالی تخصیص یابد.
رویا و کابوس جمعیتی ۱۵۰ میلیونی
سرشماری در ایران هر ۵ سال یک بار برگزار می‌شود. تا کنون ۸ سرشماری در ایران انجام شده که آخرین آن مربوط به سال ۱۳۹۰است. ارقام و آمار به دست آمده در سرشماری نشان داد که جمعیت کشور به اندکی بیش از ۷۵ میلیون نفر رسیده و ضریب ا فزایش جمعیت ۳ / ۱ درصد است.
گرچه ثابت‌نگه داشتن رشد جمعیت (زاده شدن ۱ تا ۲ بچه از هر زن) در کشورهایی که جمعیتی متعادل دارند از مبانی توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی به شمار می‌رود، ولی در ایران در حال حاضر سیاست‌ها بنا بر خواست رهبر جمهوری اسلامی مبنی بر رساندن جمعیت به ۱۵۰ میلیون نفر سمت‌گیری کرده است و به همین علت تهیه وسائل ضدبارداری یا مشاوره در این زمینه به دشواری انجام می‌شود. این در حالی‌ست که کارشناسان اجتماعی و اقتصادی و نیز متخصصان زیست‌محیطی امکانات کنونی ایران را متناسب با رقم بالاتری از جمعیت نمی‌دانند.
بیشتر بخوانید: چه کسی از سیاست افزایش جمعیت سود می‌برد؟
سرشماری، روشی که منسوخ می‌شود
در بسیاری از کشورهای جهان نام و مشخصات و برخی از داده‌های ضروری مربوط به شهروندان از ابتدا در ادارات آمار ثبت می‌شود و در صورت انتقال به محلی دیگر این اطلاعات نیز به آن محل انتقال می‌یابد. به این ترتیب به سرشماری سنتی و رجوع به خانه‌ها یا سرشماری اینترنتی نیازی نمی‌افتد.
امروزه پیشرفت فناوری، مفهوم و کارکردهای دولت مدرن را تغییر داده و به شکل‌گیری پدیده‌ای به نام "دولت اطلاعاتی" انجامیده است. مهم‌ترین وظایف چنین دولت‌هایی عبارت است از زمینه‌سازی برای تولید، توزیع و بازتوزیع اطلاعات، تسهیل تبادل و به‌کارگیری اطلاعات برای خدمات عمومی، و دسترسی سهل شهروندان به همه خدمات و اطلاعات لازم از طریق فضای سایبر.
در ایران هم از چند سال پیش تلاش‌هایی در جهت سمت‌دادن دولت به این سو انجام می‌گیرد، ولی با توجه به محدودیت‌ها و عدم تعیین تکلیف قطعی نسبت به پدیده‌ی اینترنت و فضای سایبری این تلاش‌ها هم به کندی پیش می‌رود. از همین رو به گفته کارشناسان هنوز خدمات دولتی به شکل سنتی و متعارف انجام می‌شود و به میزان بالایی از بورکراسی و فساد و عدم شفافیت و زد و بند آلوده است.
دولت اطلاعاتی و موضوع اعتماد
نزدیک به دو دهه پس از ورود اینترنت به ایران هنوز هم به گفته رئیس مرکز آمار صرفا ۴۵ درصد خانوارها به آن دسترسی دارند و سرعت اینترنت هم از محدودترین سرعت‌ها در ایران است. با توجه به این واقعیت‌ها کارشناسان، ایران را در زمینه ساختارهای مربوط به یک جامعه اطلاعاتی با کاستی‌ها و عقب‌ماندگی‌های اساسی روبرو می‌دانند.
بی‌اعتمادی به نهادهای حکومتی و نگرانی از استفاده از اطلاعات جمع‌شده برای مصارفی غیر از دسترسی دولت به اطلاعات و آمار دقیق برای تهیه برنامه‌های توسعه یا گسترش خدمات شهری و کشوری به شهروندان، از دیگر عواملی است که می‌تواند در مشارکت و تبادل اطلاعاتی جامعه و حکومت نقشی منفی بازی کند.
رئیس مرکز آمار ایران در همین راستا در مصاحبه با خبرگزاری ایرنا قول داده است که نتایج سرشماری محرمانه بماند و با حکم قضایی هم امکان دسترسی به آنها نباشد. میزان استقبال مردم از سرشماری اینترنتی، هم وضعیت نفوذ اینترنت در ایران و اقبال عمومی را کم و بیش روشن خواهد کرد و هم تا حدودی روشنگر مناسبات جامعه و دولت خواهد بود.