موی سفید نماز جمعه
اقامه نماز جمعه پس از انقلاب اسلامی احیا و به ابزاری برای تحکیم حکومت "ولایت مطلقه فقیه" تبدیل شد. سی و هفت سال پس از برگزاری اولین نماز جمعه، ترکیب آن از لحاظ سن شباهت زیادی به "باشگاه سالمندان" یافته است.
نماز جمعه در فقه شیعه از اختصاصات "امام معصوم" به شمار میرفت و غیر از او کسی صلاحیت اقامه آن را نداشت. به همین دلیل فقهای قدیم شیعی، انجام آنها را در صورت عدم حضور امام معصوم ناروا و غیر مشروع میشمردند. گرچه با تشکیل حکومت صفوی زمینه تجدید نظر در خصوص "حضور امام معصوم" به وجود آمد، اما مورد استقبال همه فقها، بخصوص فقهای عراق قرار نگرفت.
برجستگی نماز جمعه در تاریخ شیعه به دوره انقلاب اسلامی ایران باز میگردد. نخستین نماز جمعه بعد از انقلاب اسلامی در ۵ مرداد ۱۳۵۸ به امامت محمد صادقی تهرانی در دانشگاه تهران و شریف و متعاقبا آیتالله طالقانی برگزار شد. تصاویر بجا مانده از سالهای نخست انقلاب اسلامی نشان از ساختار سنی بسیار جوان نمازگزاران دارد.
احیا و گسترش نماز جمعه به همه شهرهای ایران پس از انقلاب اسلامی صورت گرفت و به ابزاری برای تحکیم حکومت "ولایت مطلقه فقیه" تبدیل شد. از این رو امامان جمعه همگی منصوب ولی فقیه محسوب میشوند و برخی حتی نماینده او هستند. هر هفته شورای سیاستگذاری ائمه جمعه موضوعهای اصلی سیاسی خطبهها را ابلاغ میکند
در تمام سالهای پس از انقلاب هر هفته نماز جمعه بصورت وسیعی پوشش خبری داده میشود. تهیه گزارش تصویری توسط عکاسان خبرگزاریها و انتشار آن ، پخش مستقیم رادیو و تلویزیونی و همچنین تنظیم اخبار در روزنامههای سراسری و منطقهای بخشی از پوشش رسانهای نماز جمعه است.
در تمام سالهای پس از انقلاب خدمات و امکانات بسیاری برای برگزاری نماز جمعه هزینه شده است.
در سالهای نخست انقلاب اسلامی برای برگزاری مراسم "عبادی - سیاسی" نماز جمعه، در بسیاری از شهرها مکان مناسبی وجود نداشت. اما حالا تقریبا همه شهرهای بزرگ و کوچک دارای سالنهای سرپوشیده مخصوص برگزاری نماز جمعه شدهاند.
بخش سیاسی خطبههای نماز جمعه در سالهای نخست انقلاب اسلامی که با درگیریهای جناحی همراه بود (حتی در دوران جنبش سبز) نوعی دماسنج سیاسی ایران محسوب میشد که در سالهای اخیر از اهمیت آن کاسته شده است.
نکته جالب در نماز جمعه تهران، انتخاب امامان جمعه بر اساس شرایط سیاسی هفته است. در هفتههایی که اتفاقات مهم سیاسی نیازمند موضعگیری صریح هستند، افرادی همچون احمد خاتمی و احمد جنتی به عنوان امام جمعه تعیین میشوند. در روزهای آرام سیاسی افرادی چون کاظم صدیقی و امامی کاشانی به نصایح اخلاقی بسنده میکنند.
یکی از بخشهای جالب نماز جمعه بخش "VIP" (اشخاص خیلی مهم) آن است که با کمک نرده از قسمت شهروندان عادی جدا شده است. این نردهها گرچه حاصل جو ترور و امنیتی دهه شصت هستند، اما همچنان باقی ماندهاند. بررسی تصاویر چند دهه این قسمت از نماز جمعه نشان میدهد روابطی که در این بخش شکل میگیرند، تاثیر مستقیمی بر کسب پستهای مدیریت و ردهبالا درنظام دارند.
بر اساس آخرین برآورد مرکز آمار در روز (چهارشنبه ۲۹ اردیبهشت ماه ۱۳۹۵) جمعیت ایران از مرز ۷۹ میلیون نفر گذشته است. در حال حاضر ۷۱ درصد جمعیت ایران را افراد جوان و میانسال تشکیل میدهند. ترکیب جمعیتی نماز جمعه را اما چه در تهران و چه در شهرستانها تعداد اندکی میانسال و بیشتر سالمندان تشکیل میدهند.
براساس تصاویری که هر هفته در خبرگزاریهای جمهوری اسلامی ایران منتشر میشوند، جوانترینافراد حاضر در نماز جمعه، دانشآموزان، سربازان و وابستگان به بخشهای مختلف نیروهای مسلح، کارمندان و بطور کلی "دستورپذیران" هستند که با برنامه ریزی مدیران و دستور فرماندهی برای پر کردن صفوف به نماز جمعه اعزام میشوند.
حجت الاسلام عبدالعلی ابراهیمی، معاون امور استانهای شورای سیاست گذاری ائمه جمعه میگوید: «باید برای حضور بیشتر نسل جوان جامعه در آئین عبادی - سیاسی نماز جمعه توجه بیشتر و برنامهریزی شود».
معاون امور استانهای شورای سیاستگذاری ائمه جمعه "دور شدن نسل جوان از ارزشهای اسلامی و دینی را سبب ساز ایجاد شکاف و فاصله در جامعه" دانسته و گفته است: «هدف استکبار و دشمنان نظام اسلامی هم ایجاد فضای دو قطبی انقلابی و ضدانقلابی میان نسل جوان با نسلهای پیشین است».
واقعیت این است که با فروکش کردن "جو انقلابی" و پایان جنگ در ایران تا اواسط دهه هفتاد،حضور در نماز جمعه بخصوص در شهرستانها میتوانست تاثیر مثبتی در روند گزینش و همچنین بر پروندههای استخدامی داشته باشد. در این سالها اما جوانان حتی از این گزینه نیز استفاده نمیکنند.
حالا دیگر موی نماز جمعه "سفید" شده و جالب اینکه در شبکههای اجتماعی تعداد "لایکهای" برخی از ویدئوهای آن حتی از تعداد شرکتکنندگان در نماز جمعه هم بیشتر است.