معمر قذافی و ۴۰ سال فرمانروایی بر لیبی
۱۳۸۸ شهریور ۱۰, سه‌شنبه
معمر قذافی چهلمین سالگرد به قدرت رسیدن خود را جشن می‌گیرد. این جشن یک‌هفته‌ای باید در سراسر تاریخ بی‌نظیرتر و زیباتر از مراسم گشایش المپیک چین باشد. ۳۵۰۰ رقصنده ، آتش‌بازی‌های عظیم، برنامه‌های تفریحی لیزری، اپرایی در مدح ۱۲ هزار سال تاریخ لیبی که بیشترین تاکیدش بر ۴۰ سال اخیر است، گروه موسیقی سازهای بادی از ۱۸ کشور جهان و بسیاری برنامه‌های سرگرم‌کننده دیگر، یاد کودتای معمر قذافی را در اول سپتامبر سال ۱۹۶۹ گرامی خواهند داشت.
نه فقط تریپولی، پایتخت لیبی، که در پارک سبزش ۷۵۰ هزار نفر جمع خواهند شد تا شاهد بزرگ‌ترین جشن جهان باشند، بلکه در سراسر کشور این سرزمین نفت‌خیز به مدت یک هفته جشن و شادی خواهد بود.
هیچ شخصیت سیاسی در سراسر جهان نتوانسته است چون معمر قذافی، در سال‌هایی این‌قدر طولانی توجه سیاست جهانی را به ماجراجویی‌های بزرگ و کوچک خود جلب کند. اعلام انقلاب سبز، منحل کردن دولت قانونی، سازماندهی و تامین مالی گروه‌های تروریستی در سراسر جهان، تهیه و نگهداری سلاح‌های کشتار جمعی، و تمایل به رهبری جهان عرب، از جمله این اقدامات هستند که همواره نظرها را به او معطوف کرده و اکنون نیز سال‌هاست که با عقد قراردادهای اقتصادی پرسود با کشورهای غربی و آفریقایی توجه همگان را به خود جلب کرده است. و این در حالی است که دیدگاه‌های قذافی هنوز همچون گذشته‌اند.
قذافی به قدرت می‌رسد
۴۰ سال پیش سرهنگ قذافی ۲۷ ساله در جریان یک کودتا به قدرت رسید و سلطنت ملک ادریس را در لیبی از هم پاشید. او به مردم کشورش قول برقراری سیستمی سوسیالیستی و دمکراتیک بر بنیاد تفکرات اسلامی داد.
معمر قذافی پس از به قدرت رسیدن به دیکتاتوری تمام عیار تبدیل شد، حتا در سال‌های دهه ۱۹۷۰ که او رسما همه پست‌های دولتی‌اش را واگذار کرد، این قدرت یگانه در کشور وجود داشت. او که خود را از همان ابتدای به قدرت رسیدن رهبر انقلاب معرفی می‌کرد، به همراه سازمان‌های امنیتی‌اش، کنگره‌های خلق را در سراسر کشور زیر نظر دارد؛ کنگره‌هایی که قرار بود خود به مسائل مردم رسیدگی کنند. در لیبی انتقاد از رژیم ممنوع است، حقوق بشر در این کشور به هیچ وجه رعایت نمی‌شود و برخورد با شهروندان آفریقایی که به لیبی مهاجرت کرده‌اند بسیار خشونت‌بار است.
پول‌ها جمع می‌شوند
دهه ۱۹۷۰ همراه بود با افزایش پول بادآورده نفت برای کشورهای نفت‌خیزی چون لیبی. میلیاردها دلار پول نفت در بانک‌های لیبی جمع شدند و قذافی فرمان داد که این پول در اختیار سازمان‌های تروریستی در سراسر جهان قرار گیرد. ارتش آزادی‌بخش ایرلند، سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف)، کنگره ملی آفريقا در آفریقای جنوبی، جنبش ساندینیست‌ها در نیکاراگوئه، بعضی از گروه‌هایی بودند که از میلیاردهای لیبی استفاده می‌کردند و قذافی اگرچه با غضب کشورهای غربی مواجه بود، مورد توجه بسیاری در سراسر جهان بود و از او با شور و شعف فراوان استقبال می‌شد.
دهه ۱۹۸۰ و برخوردها
در دهه ۱۹۸۰ با انفجار در یک دیسکوتک در شهر برلین و کشته شدن دو شهروند آمریکایی، لیبی در مظان اتهام قرار گرفت و روابط کشورهای غربی با لیبی به شدت تیره شد. رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت آمریکا، قذافی را یک "دلقک دیوانه" و "سگ هار" نامید. چند ماه پس از انفجار برلین، جنگنده‌های هوایی آمریکا شهرهای تریپولی و بن‌غازی را در لیبی بمباران کردند. قذافی هم در عملی تلافی‌جویانه انفجار هواپیمای پان‌آمریکن آمریکا را بر فراز لاکربی در اسکاتلند و یک هواپیمای فرانسوی را برنامه‌ریزی کرد. اگر چه شورای امنیت سازمان ملل متحد لیبی را محکوم کرد، اما قذافی حاضر به تحویل مظنونان حملات به این دو هواپیما نشد. بی‌سبب نبود که لیبی به تدریج در انزوایی جهانی قرار گرفت و اقتصاد این کشور به شدت آسیب دید.
تغییر در سیاست / گرایش به غرب
در پایان دهه ۱۹۹۰ تغییرات در سیاست لیبی آشکار شد. قذافی به‌طور رادیکال سیاست خارجی کشور را تغییر داد. او مظنونان به ترور در لاکربی را تحویل داد، از اعمال تروریستی که زمانی با حمایت او همراه بود اظهار ندامت و پشیمانی کرد و در سال ۲۰۰۳ حتا برنامه‌های اتمی و تولید سلاح‌های کشتار جمعی خود را نیز پایان داد.
او اگر چه سال‌ها در فهرست محور شرارت قرار داشت، در پی این اقدام از این فهرست خارج شد. قذافی شرایط را درک کرده بود و نمی‌خواست سرنوشتی چون صدام حسین بیابد. تغییرات در سیاست لیبی سبب شد که کشورهای غربی با علاقه‌ای فراوان به سوی او جلب شوند و دست دوستی به سویش دراز کنند.
سازمان ملل و اتحادیه اروپا تمام تحریم‌ها علیه لیبی را پایان بخشیدند، کشورهای غربی به تکاپو افتادند تا از بازار پر درآمد لیبی به نفع خود استفاده کنند، قراردادها بسته شدند و باز بر شهرت قذافی افزوده شد. اکنون معمر قذافی، پس از چهل سال اگرچه هنوز چون گذشته در محافل جهانی با اونیفورم‌های نظامی یا با تن‌پوش‌های بلند آفریقایی و عینک‌های آفتابی متعدد، که نشانه‌ای از این رهبر عرب آفریقاست، ظاهر می‌شود، دیگر آن "هار"ی گذشته‌اش را ندارد و آرام شده است.
عباس کوشک جلالی
تحریریه: بابک بهمنش