مشکلات اقتصادی اجتماعی، بسترساز رویکردهای مجرمانه

علیرضا اکبرشاهی، فرمانده انتظامی استان‌های تهران و البرز در گفت‌وگو با خبرگزاری "ایسنا" به آمار مربوط به قتل، آدم‌ربایی، مبادله مواد مخدر و خرید و فروش سوخت قاچاق پرداخته و از رشد کشف جرایم توسط ماموران پلیس خبرداده است.

سردار اکبرشاهی از انهدام ۴۷ باند توزیع مواد مخدر، کاهش ۴۲ درصدی آدم ربایی، رشد قاچاق سوخت و کالاهای دیگر نیز یاد کرده و مقابله با "اراذل و اوباش" را دستور کار پلیس دانسته است.

پیش‌تر، معاون مبارزه با جعل و کلاهبرداری اداره آگاهی، از رشد ۹ درصدی کلاهبرداری در سراسر کشور در سه‌ماهه سال جاری خبر داده بود. سرهنگ مهرداد امیدی اعلام کرده بود که ۳۵ درصد از ۲۹۰۰ پرونده جعل در مدت یاد شده، به اسناد و مدارک دولتی و اوراق بهادار مربوط می‌شوند. به گفته وی، جعل مدارک شناسایی با ۳۴ درصد و جعل اسناد مالکیت با ۹ درصد در رده سوم این آمار قرار دارند.

بسیاری کارشناسان می‌گویند که رویکردهای مجرمانه نزد جمعیت جوان ایران به اقتصاد ناکارآ، نرخ بالای بیکاری، بلوکه‌شدن راه پیشرفت، تبعیض‌های اجتماعی و الگوهای تبلیغاتی موفقیت و ترقی باز می‌گردند. دکتر فرامرز قره‌باغی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه معتقد است که تقسیم ناموزون و ناعادلانه فرصت‌ها موجب شده که افراد محروم از این موقعیت‌ها، راه‌های مجرمانه و غیرقانونی را برای دستیابی به ثروت و پیشرفت برگزینند.

فرامرز قره‌باغی می‌گوید که تناقض میان سلوک عینی و شعارهای مسئولان به دوگانگی در باورهای اخلاقی مردم انجامیده است: «شعارها خیلی آرمانگرایانه بوده‌اند و رفتارها نه! بسترهایی در جامعه ما وجود دارند که تفکر دروغ و نیرنگ و هر رفتار مجرمانه را پر وبال می‌دهند. مردم شاهد مصادره فرصت‌ها به‌شکلی غیرقانونی توسط دیگران هستند. آنها نیز به صرافت می‌افتند که با تقلب یا کلاهبرداری، کار خود را پیش برند.»

دکتر قره‌باغی تاکید می‌کند که مردم و به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ویژه جوانان، الگوهای خود را از مسئولان امر می‌گیرند و مواجهه قضایی و جرم‌شناسانه با پدیده جعل و تقلب بدون در نظر گرفتن این واقعیت، پاک کردن صورت مسئله است: «رفتار متقلبانه بخشی از فرهنگ ما شده است. نرخ رشد اقتصادی، تناسبی با نرخ حیرت‌انگیز رشد جمعیت نداشته است. فرصت‌ها توسط کسانی که امکان رانت‌خواری داشته‌اند، مصادره شده‌اند.»

فرامرز قره‌باغی، جعل و تقلب و کلاهبرداری را یک بیماری مسری می‌داند که علت آن فرهنگ و اقتصاد آلوده است. این جامعه‌شناس می‌گوید که این پدیده درصورت عدم بازنگری در مناسبات موجود اجتماعی به حیات خود ادامه خواهد داد و زندان و مجازات اثری در محو آن نخواهد گذاشت.

مهیندخت مصباح

تحریریه: مصطفی ملکان