محکومیت یک محقق ترکمنستانی به ۲۱ سال حبس در ایران
۱۳۹۰ مهر ۱۹, سه‌شنبه
چاری‌محمد مرادف محقق مسائل فرهنگی و تاریخی ایران و ترکمنستان است. وی در کشورش به عنوان یک ایران‌شناس شناخته می‌شود.
مرادف تحقیقات خود پیرامون عید نوروز را در تارنمای مؤسسه‌ی مطالعاتی "ايراس"، یک بنیاد مطالعاتی مستقل و غير دولتی در ایران، منتشر کرد. ایراس بوسیله مهدی سنايی، عضو کمسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اداره می‌شود.
مقام‌های ایران و ترکمنستان تاکنون درباره‌ی زندانی شدن مرادف و دلایل حبس طولانی او رسما توضیحی نداده‌اند.
تارنمای "کلمه" درباره مرادف گزارش می‌دهد «او هنگام بازداشت، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته دیپلماسی و سازمان‌های بین‌المللی در دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه بود. وی تحصیلات خود را با بورسیه‌ی وزارت علوم ترکمنستان و وزارت علوم ایران گذرانده و در زمان بازداشت در حال نوشتن پایان نامه‌اش بوده است».
حبس برای یک خارجی به دلیل گرفتن فیلم و عکس
امین گلی، مدیر "مرکز مطالعات ترکمن‌شناسی" در گفتگو با دویچه وله می‌گوید که چاری‌محمد مرادف طبق قرارداد دوجانبه ترکمنستان و ایران به تهران رفته و تاکنون اقدامی غیرقانونی علیه جمهوری اسلامی ایران انجام نداده است.
اما پایگاه اطلاع رسانی کلمه خبر می‌دهد که «یکی از اتهامات اصلی این زندانی تهیه‌ی عکس و فیلم از یکی از تجمع‌های اعتراضی مردم بوده است».
بنابه نوشته کلمه نیروهای اطلاعاتی پس از بازداشت او همین چند عکس و فیلم را بهانه قرار دادند تا به اتهام جاسوسی و تبلیغ علیه نطام جمهوری اسلامی او را در مجموع به ۲۱ سال حبس محکوم کنند.
کلمه خبر می‌دهد که، مرادف بیش از ۲۶ ماه است که بدون حتی یک روز مرخصی در بند ۳۵۰ زندان اوین به سرمی‌برد.
نگرانی ایران از احتمال واگذاری پایگاه نظامی به آمریکا
به‌نظر امین گلی کارشناس امور ایران و ترکمنستان هدف ایران از زندانی کردن چاری‌محمد مرادف، فشار سیاسی به ترکمنستان است. وی در این رابطه چنین توضیح می‌دهد: «ترکمنستان دنبال هیچگونه منافع نظامی، سیاسی و یا امنیتی در ایران نیست و برای جاسوسی در ایران هیچگونه منافعی ندارد. به نظر من ایران با دستگیری چاری‌محمد مرادف قصد دارد به ترکمنستان این پیام را بدهد که چنانچه در مرزهای مشترک خود با ایران به آمریکا پایگاه نظامی بدهد، با مجازات‌هایی روبرو خواهد شد».
امین گلی همچنین می‌گوید: «رسانه‌های ترکمنستان تاکنون هیچگونه گزارش و یا خبری از رویدادهای دو سال پیش ایران منتشر نکرده‌اند و در تلویزیون این کشور فیلم و یا عکسی از تظاهرات ایران پخش نشده است، بنابراین دستگیری و مجازات سنگین شهروند ترکمنستان نه به دلیلی جاسوسی، بلکه به دلیل فشار سیاسی عله ترکمنستان است».
دلایل عدم اعتراض ترکمنستان به ایران
نورمحمد خاناموف، یکی از رهبران مخالف دولت ترکمنستان که پیش از این به‌مدت ۸ سال سفیر ترکمنستان در ترکیه بوده و تاکنون بارها در دیدارهای رسمی به ایران سفر کرده، به دویچه وله می‌گوید که گرچه مشکل پیش آمده به لحاظ دیپلماتیک قابل حل است اما دولت ترکمستان دراین‌باره تاکنون اقدامی جدی نکرده است.
وی دلیل سکوت مقام‌های ترکمنستان را با سرکوب شدید مخالفین و دگراندیشان در داخل این کشور در ارتباط می‌داند و می‌گوید: «در چند روز گذشته ترکمنستان دولت‌مراد یازقولی‌اف، روزنامه‌نگار مشهور این کشور را به پنج سال محکوم کرد. خانم اوغول‌صفر مرادوا یک روزنامه‌نگار زن ترکمن نیز پیش از این تحت شکنجه در زندان جان سپرد».
امکان تنش میان ایران و ترکمنستان
خاناموف، سفیر سابق ترکمنستان در ترکیه در ادامه می‌گوید، باید تحقیق کرد که چاری‌محمد چه گناهی مرتکب شده که به او ۲۱ سال حکم داده‌اند و اگر محکوم هم شده باشد باید در کشور خودش زندانی شود تا نزدیکان مرادف بتوانند وی را ملاقات کنند.
خاناموف یادآور می‌شود که ترکمنستان تاکنون صدها زندانی ایرانی را آزاد کرده و این نشانه‌ی حسن نیت این کشوراست. به‌نظر او این اقدام نمونه‌ای برای ایران است که از آن پیروی کند و این زندانی را تحویل ترکمنستان دهد.
این مقام سابق ترکمنستان همچنین می‌گوید: «وزارت امور خارجه‌ی ترکمنستان باید سفیر ایران را احضار بکند و دلیل محکومیت طولانی شهروندش را سئوال کند. این وظیقه دولت ماست اما تاکنون سهل‌انگاری شده و اپوزسیون ترکمنستان تصمیم گرفته است که علیه ایران به مراجع بین‌المللی شکایت کند. ما خواستار توضیح دولت ایران و شفافیت بیشتر پیرامون این موضوع هستیم».
در عین حال خاناموف هشدار می‌دهد که موضوع چاری‌محمد مرادف می‌تواند به یک تنش واقعی و جدی بین دو کشورهم تبدیل شود. وی می‌گوید: «ترکمنستان با ایران بیش از هزار کیلومتر مرز دارد و هر دو کشور تاکید دارند که دو کشور دوست و برادر هستند. در چنین شرایطی می‌توان حتی با "یک تلفن" هم این مسائل را حل کرد. اما ترکمنستان سکوت اخیتار کرده است و ایران می‌تواند ادعا کند که دولت ترکمنستان با صدور محکومیت ۲۱ ساله شهروندش موافق است».
حکم ناعادلانه است
تاجی‌گول بگ‌مدوا، رئیس بخش ترکمنی "بنیاد مدافع حقوق بشرهلسینکی" هم به دویچه وله می‌گوید: «در دولت‌های دیکتاتوری و رژیم‌های مستبد به کوچک‌ترین بهانه بیشترین محکومیت‌ها را می‌دهند. این یک حکم ناعادلانه‌‌ای است. در دیدار روسای جمهور دو کشور همیشه به ظاهر سخنان خوبی بر زبان رانده می‌شود، احمدی‌نژاد رئیس جمهور ترکمنستان را رفیق، دوست و برادار خطاب می‌کند. اما در عمل این‌گونه نیست. در ایران بسیاری عکس و فیلم از تظاهرات گرفتند و در اینترنت انتشار دادند اما تا این حد ناعادلانه به آنها حکم داده نشده است».
آمریکا نمونه خوبی برای ترکمنستان
بگ‌مدوا، فعال حقوق بشر ترکمنستانی که هفته‌ی پیش در کنفرانس حقوق بشر سازمان امنیت و همکاری در اروپا، در ورشو شرکت کرده بود، می‌گوید، آزادی دو شهروند آمریکایی یک پیروزی دیپلماسی است و ترکمنستان هم چنین اقدامی را باید در نطر بگیرد.
وی همچنین می‌گوید: «ما به شهروندان ترکمنستان که در ترکیه و روسیه زندانی شدند کمک می‌کنیم. در رابطه با چاری‌محمد مرادف هم به سازمان‌های جهانی مراجعه کردیم و از دوستان، نزدیکان و خانواده‌ی چاری‌محمد درخواست کردیم که به رهبران ایران نامه بنویسند و آزادی او را درخواست کننند. ما گروه‌های حقوق بشر کشور همسایه ایران را هم دعوت می‌کنیم که به این حکم ناعادلانه اعتراض کنند».
مشکلات چاری‌محمد مرادف قابل حل است
هم تاجی گل بگ مدوا رئیس بخش ترکمنی "بنیاد مدافع حقوق بشر هلسینکی" و هم نورمحمد خاناموف، سفیر سابق ترکمنستان در ترکیه و یکی از رهبران مخالف دولت ترکمنستان درگفتگو با دویچه وله تاکید کردند که ۲۱ سال حکم زندان به چاری‌محمد مرادف، شهروند ترکمنستان در ایران ناعادلانه است. آنها گرچه علیه ایران به مراجع بین‌المللی شکایت کردند، اما متفق‌القول هستند که این مسئله می‌تواند در سطح مقام‌های بلندپایه از طریق گفتگو نیز حل شود.
چرا فقط زندانیان آمریکایی آزاد شدند؟
امین گلی، مدیر مرکز مطالعات ترکمن‌شناسی نظر دیگری دارد. وی بر این باور هست که در قیاس با ترکمنستان، قوه‌ی قضاییه و نهاد ریاست جمهوری در ایران مستقل هستند و حل این مشکل فقط بوسیله‌ی احمدی‌نژاد امکان‌پذیر نیست.
اما این کارشناس یادآور می‌شود: «ترکمنستان به مناسبت‌های مختلف از جمله استقلال این کشور که بزودی در ۲۷ اکتبر بیستمین سالگرد آن جشن گرفته خواهد شد، زندانیان خارجی از جمله ایرانی را آزاد کرد».
امین گلی امیدوار است ایران هم تحت تاثیر این اقدام کشور همسایه قرار بگیرد و چاری‌محمد مرادف را عفو کند. وی این سئوال را نیز مطرح می‌کند که چرا دو آمریکایی زندانی در ایران آزاد می‌شوند اما خارجیان دیگر در زندان اوین از جمله شهروند کشور همسایه ترکمنستان آزاد نمی‌شوند؟
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: مصطفی ملکان