محدود شدن فعالیت سازمان‌های غیردولتی در ایران
۱۳۸۹ مرداد ۸, جمعه
خسرو منصوریان، از مدیران و بنیان‌گذاران "انجمن حمایت آسیب‌دیدگان اجتماعی" درباره‌ی وضعیت کنونی تشکل‌های مستقل غیردولتی به دویچه‌وله می‌گوید: «NGO به آن معنایی که قبل از دولت نهم و دهم وجود داشت، الان در کشورایران اگر نتوانیم بگوئیم کاملا از بین رفته، می‌توانیم به عنوان فعال NGO بگوییم که بسیار کم‌‌رنگ و محدود شده است. خود فعالان ترجیح دادند که اگر فعالیت NGO را تعطیل هم نکرده باشند، فتیله را آنقدر پایین بکشند که در حقیقت مثل اینکه وجود نداشته باشند.»
این کارشناس در ادامه می‌افزاید: «مجوز تعدادی از NGOها در ۵ سال گذشته تمدید نشد و تعدادی هم با مجوزهای تمدید نشده به فعالیت خود ادامه می‌دهند. اینها شامل موسسات غیردولتی، غیرانتفاعی و عام‌المنفعه است. اما سازمان‌های دولتی کماکان در صحنه‌ی سیاسی فعال‌اند و به‌نام NGO واقعی در صحنه‌ی سیاسی مانور می‌کنند.»
ترس و فرار از تشکل‌های مستقل در ایران
خسرو منصوریان در ادامه توضیحاتش اشاره می‌کند که برخی از مدیران NGOها به زندان رفتند، برخی دیگر از کشور خارج شدند یا گروهی دیگر ترجیح دادند که در خانه بنشینند و فعالیت مدنی نداشته باشند.
منصوریان با این سخنان نتیجه می‌گیرد که تشکل‌ها قربانی سیاست حاکم بر کشور شدند. به‌نظر این کارشناس به دلیل "غرب ستیزی" و "بیگانه ستیزی" که در کشور اوج گرفته، بسیاری از افراد زیر ذره بین قرار گرفتند و اگر به NGOها وابستگی داشتند، بر آنها خط قرمز کشیده‌اند. در وضعیت کنونی بسیاری از افراد بیم دارند به NGOها نزدیک شوند یا مسئولیتی را بپذیرند.
تشکل‌های شبه NGO در مناطق قومی
وضعیت انجمن‌ها و محفل‌های ادبی غیرسیاسی در مناطق مختلف بویژه در میان قومیت‌ها با تهران تفاوت دارد. بسیاری از نخبگان قومیت‌ها که به دلیل "نگرش امنیتی و حساسیت‌های دولت مرکزی" به فعالیت‌های فرهنگی، ادبی "غیر سیاسی" روی آوردند، به دویچه وله گفتند، دولت بارها با تاسیس NGO در میان قومیت‌ها مخالفت کرده و مجوزی برای درخواست آنها صادر نکرده است. علیرغم آن برخی از فعالین NGO ئی موفق شدند با موافقت ارشاد بصورت محفل‌های ادبی و فرهنگی به فعالیت شبه NGO خود ادامه دهند.
"اولویت مسائل فرهنگی و زبانی در مناطق قومی"
به‌نظرمختار زارعی، عضو "شورای مرکزی جبهه متحد کرد" ساختار سیاسی - اداری متمرکز کشور متناسب با ساختار و بافت فرهنگی و اجتماعی در ایران نیست. وی می‌گوید: «ما درایران با یک تنوع کاملا مشخص مدنی، مذهبی و قومی روبرو هستیم. ساختار مدیریتی در ایران یک ساختار تک‌فرهنگی و تک زبانی است و به همین دلیل قومیت‌ها برای تغییر این روش و رفع این تبعیض تلاش می‌کنند.»
مختار زارعی در ادامه توضیحاتش تاکید دارد که اولویت و هدف بنیادین گروه‌های فرهنگی و اجتماعی در جهت رفع این تبعیض‌ها بوده است. وی خاطرنشان می‌کند: «فرصت برای دیگر فعالیت‌های اجتماعی مثل مبارزه برای معضلاتی چون بیکاری، طلاق، خودسوزی و یا قتل‌های ناموسی که در جاهائی مثل کردستان هست، در اولویت‌های دوم و سوم قرار می‌گیرد. اما تلاش برای آموزش زبان کردی و ترویج مذهب اهل سنت در اولویت قرار گرفته است.»
مختار زارعی در گفتگو با دویچه وله به نقش و اهمیت تشکل‌های ادبی و فرهنگی در میان قومیت‌ها می‌پردازد: «در هیچ مدرسه‌ای و یا آموزشگاه رسمی و دولتی زبان‌های قومی کردی، ترکمنی، بلوچی و دیگر زبان‌ها تدریس نشده است. بسیاری از شاعران و نویسندگان جوان کرد که پس از انقلاب متولد شدند و شعر نو و سفید هم می‌سرایند و ترجمه می‌کنند، اینها زبان را در کجا یاد گرفته‌اند؟ نسل جدید پس از انقلاب، زبان کردی آکادمیک را که بتوان نوشت و ترجمه کرد را به کمک گروه‌های ادبی و محافل فرهنگی آموخته‌اند. اینها همه دستاورد گروه‌ها و محافل فرهنگی و ادبی هستند که علیرغم محدودیت‌ها و فشارها توانسته‌اند هنوز هم زبان و فرهنگ قوم خود را حفظ کنند و مترجم، نویسنده و شاعر تربیت کنند.»
به باور زارعی، فعالیت این گونه گروه‌ها گرچه می‌تواند محدود شود، ولی چون ریشه در میان مردم و جامعه دارند، پایان نخواهد یافت. وی دلیل می‌آورد که زمان شاه هم چنین فشارهایی در مناطق قومی بوده ولی هیچوقت خاموش نشده است. اما این کارشناس هم به پیامدهای محدویت‌هایی که بوجود آمده اشاره می‌کند: «محدویت‌ها شکاف دولت - ملت و شکاف دولت و جامعه را بیشتر خواهد کرد، اما این گونه فعالیت‌ها پایان نخواهد یافت و از عرصه حذف نخواهند شد و فقط فتیلهی فعالیت‌ها را کمی پایین خواهند کشید.»
زیان محدودیت فعالیت سازمان‌های غیردولتی
خسرو منصوریان، از مدیران و بنیان‌گذاران "انجمن حمایت آسیب‌دیدگان اجتماعی" بر این باور است که اگر نهادهای مدنی گسترش پیدا نکرده باشند، جامعه نمی‌تواند به دمکراسی برسد و شروط اصلی یک جامعه مردم‌سالار و دمکراتیک این است که نهادهای مدنی و خودجوش مردمی غیروابسته به دولت بتوانند در آن جامعه حضور داشته باشند. وی همچنین اضافه می‌کند: «بزرگترین زیان محدویت NGOها محروم شدن طبقه‌ی محروم و فرودست جامعه است.»
به‌نظر منصوریان NGOها یا گروه‌های فرهنگی و یا محفل‌های ادبی تا وقتی غیر سیاسی فکر کنند، آزادند و محدود شدن آنها به نهادینه شدن دمکراسی در جامعه زیان می‌رساند.
مختار زارعی آگاه به مسائل قومیت‌ها در کشور هم ضمن تاکید بر اولویت فعالیت‌های فرهنگی و زبانی تشکل‌های"شبه NGO ئی" در مناطق قومی، معتقد است اینگونه فعالیت‌ها به دلیل ریشه مردمی آن در آینده ادامه خواهد یافت.
هر دو کارشناس که با دویچه وله مصاحبه کردند، تاکید کردند که در وضعیت کنونی زمینه و شرایط مساعد برای فعالیت‌های NGO ئی در کشور فراهم نیست و برای توصیف این وضعیت عبارت" پائین آوردن فتیلهی فعالیت‌های NGOئی" را بکار بردند.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: بهمن مهرداد