«متروی تهران برخی ساعات قابلاستفاده نیست»
۱۳۸۹ بهمن ۱, جمعه۲ میلیارد دلار رقمی که قرار بوده برای گسترش مترو تهران از طرف دولت پرداخت شود، پرداخت نشده است. چرایی پرداخت نشدن این پول که پیشتر مجلس ایران آن را به عنوان بودجه سال ۱۳۸۸ توسعه مترو تهران تصویب کرده بود، اکنون به محل مناقشه مسئولان دولتی تبدیل شده است. هفته گذشته شمسالدین حسینی وزیر اقتصاد ایران دلیل عدم پرداخت این مبلغ به مترو را "خالی بودن صندوق ذخیره ارزی" عنوان کرده بود.
برای پرداخت این مبلغ از طرف دولت به مترو، مجلس پای شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت را هم به میان کشیده است. با این حال این پول تاکنون در اختیار مترو قرار نگرفته است. داریوش قنبری عضو کمیسیون اجتماعی مجلس ایران "تخلف بانک مرکزی" در "عدم پرداخت اعتبار از صندوق ذخیره ارزی به مترو" را محرز دانسته و گفته است: «قرار شد مجلس از طريق رئيسجمهور نسبت به اجرايی نشدن اين قانون پاسخ بخواهد.»
مناقشه اخیر بین مجلس و دولت ایران بر سر دو میلیارد دلار بودجه اختصاص یافته به مترو از اوایل تابستان امسال و بعد از "کارشکنی" محمود احمدینژاد در ابلاغ نکردن این مصوبه به بانک مرکزی ایران شروع شد. تیرماه ۱۳۸۹علی لاریجانی رئیس مجلس ایران دوباره این مصوبه مجلس را دولت احمدینژاد ابلاغ کرد. ابلاغ اولیه این مصوبه سال ۱۳۸۸ صورت گرفته بود.
«نوبت مترو که رسید، صندوق ذخیره ارزی خالی شد»
روزنامه «تهران امروز» که به محمدباقر قالیباف، شهردار تهران نزدیک است، پنجشنبه ۳۰ دیماه درباره سخنان وزیر اقتصاد نوشت: «چه اتفاقی افتاده که نوبت به ۲ میلیارد دلار مترو رسید، از خالی بودن صندوق ذخیره ارزی سخن میگویند؟»
سایت متروی تهران نوشته است، با اجرای طرح هدفمندسازی یارانهها در ایران و گران شدن مواد سوختی همچون بنزین، میزان مسافران مترو تهران با افزایش "۱۰ درصدی" به حدود "۲ میلیون مسافر در روز" رسیده است. سایت متروی تهران همچنین به نقل از مدیرعامل شرکت بهرهبرداری تهران گزارش داده که با اجرای طرح هدفمندسازی یارانهها هزینه برق مترو تهران "۵ برابر" افزایش داشته است.
محسن هاشمی مدیرعامل مترو تهران اخیرا از پرداخت نشدن بودجه مترو انتقاد کرد و گفت: «پیگیری این مشکل از طریق دیوان محاسبات کشور و قوه قضائیه در پروسه زمانی طولانی صورت میگیرد و با ادامه این روند برنامههای توسعه مترو اجرا نمیشود.»
تاثیر این مناقشات روی حمل و نقل عمومی
مناقشه بر سر پرداخت ۲ میلیارد دلار بودجه مترو تهران در سال ۱۳۸۸ چه تاثیری روی حمل نقل عمومی در کلانشهری همچون تهران خواهد داشت؟ مسعود مهاجر، روزنامهنگار و کارشناس صنعت حمل و نقل در تهران در پاسخ به این سوال به دویچه وله میگوید: «هر مناقشهای در این زمینه حتماً تأثیر میگذارد. تا الان هم تأثیر خود را گذاشته است. این دو میلیارد دلار خیلی وقت پیش جزو بودجهی مملکتی محاسبه شده بود و گفته شده بود که به متروی تهران اختصاص داده شود تا بتواند خطوط جدید را راهاندازی کنند. الان دو خط اصلی متروی تهران، آمادهی بهرهبرداری هستند. یکی از آنها خطی است که به میدان تجریش میرسد و دیگری خط سراسری شرق به غرب است که از میدان آزادی به شرقیترین نقطهی تهران در نیروی هوایی میرسد.»
مناقشهی بین دولت محموداحمدینژاد و مدیریت متروی تهران داستانی سابقهدار است. مسعود مهاجر میگوید: «در ایران همهی بحثهای اقتصادی تبدیل به بحثهای سیاسی میشود. سابقهی این مناقشه هم طولانی مدت است و به ابتدای تصدی ریاست جمهوری آقای احمدینژاد میرسد. دولت احمدینژاد اعتقاد داشت چون بخش بیشتری از هزینه متروی تهران را دولت تأمین میکند، بنابراین دولت هم باید نقش بیشتری در مدیریت آن داشته باشد. اختلافی که بین شهرداری و دولت بود، از این نکته سرچشمه میگیرد. تأخیر در پرداخت این ۲ میلیارد دلار هم اثرات همان آن اختلاف است.»
«در برخی ساعات متروی تهران قابل استفاده نیست»
به گفته مدیرعامل مترو تهران، با اجرای طرح هدفمندسازی یارانهها هزینه مترو حداقل ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش یافته است. مسعود مهاجر روزنامهنگار ساکن تهران به ساعاتی از روز اشاره میکند که به علت ازدحام و شلوغی بیشاز حد متروی تهران قابل استفاده نیست. او ادامه میدهد: «متروی تهران، قطعاً درست میگوید که تقاضا برای سفرهای شهری با مترو خیلی زیادتر شده است و آنها احتیاج به قطارهای بیشتری دارند. الان قطارهای مترو، حقیقتاً در اوقاتی از روز اصلاً قابل سوار شدن نیستند. یعنی آنقدر جمعیت زیاد است که قطارها، حتی پر به ایستگاه میآیند.البته متروی تهران ناچار است که از همان قطارها و سیستمهای موجودش، حداکثر بهرهبرداری کند. یعنی خیلی نمیتواند افزایش ظرفیت بدهد.»
توسعه متروی تهران چگونه خواهد بود و این بودجه قرار است در چه زمینهای هزینه شود؟ مسعود مهاجر میگوید: «متروی تهران کماکان کوشش میکند تا عید امسال از دو خط بزرگ مترو بهرهبرداری کند. یکی از خطهای قبلی تکمیل میشود و کاملاً شمالی- جنوبی میشود. یعنی از میدان تجریش شروع میشود و تا "بهشتزهرا" میرود که طولانیترین خط تهران است. خط شرقی- غربی هم افتتاح میشود که از میدان آزادی تا ته نیروی هوایی میرود، الان فقط چند ایستگاه آن بهرهبرداری شده است. البته به شرطی که قطار کافی در اختیار مترو قرار داشته باشد.»
«نقش تاکسیها کمرنگتر و اتوبوسها پررنگتر خواهد شد»
با اجرای طرح هدفمندسازی یارانهها و افزایش رسمی رسمی نرخ کرایه تاکسیها، اتوبوسهای خصوصی و... در ایران چه راهحلهایی برای بهبود وضعیت حمل و نقل عمومی پیشبینی شده است؟ مسعود مهاجر به نقش اتوبوسها در حمل و نقل عمومی ایران اشاره میکند و میگوید: «امید ما به سیستم اتوبوسرانی شهری است که در گذشته کارایی خوبی نداشت و از تعداد ۷-۸ هزار اتوبوس بهخوبی بهرهبرداری نمیشد. الان بخش خصوصی هم وارد شده و باعث شده بهرهبرداری خوبی از وسایل نقلیهی عمومی شروع شود.»
این روزنامهنگار پررنگ شدن نقش اتوبوسها بعد از اجرای طرح هدفمندسازی یارانهها را در کنار کمرنگ شدن نقش تاکسیها میداند و میگوید: «چون در گذشته سرعت تاکسیها کم بود، دولت مجبور بود به تعداد بیش از ضرورت تاکسی وارد ناوگانها بکند. الان تاکسی در تهران بسیار زیاد است. از تعداد اتومبیلهای شخصی که کاسته شده، خیابانها پر از تاکسی هستند. تاکسیهایی که خالی میروند. قطعاً ارزش افزودهی صنعت حمل و نقل پایین خواهد آمد. یعنی اینکه تاکسیها مشتری نخواهند داشت، مردم به طرف وسایل نقلیهی عمومی خواهند رفت. یک شغل جنبی و کاذب، به نام مسافرکشی در تهران وجود داشت که قطعاً با بنزین ۷۰۰ تومانی متوقف خواهد شد. همینکه حدود ۷۰ تا ۱۰۰ هزار خودرو مسافرکش از شهر تهران بیرون بروند، خودش تحول خیلی بزرگی است.»
حسین کرمانی
تحریریه: مصطفی ملکان