عربستان؛ رویاروی القاعده یا در کنار آن؟
۱۳۸۹ آذر ۸, دوشنبه
وزارت کشور عربستان سعودی در پایان هفته گذشته از جزئیات بازداشت ۱۴۹ نفر از اعضای القاعده که با مليت‌های مختلف با ۱۹ واحد القاعده ارتباط داشتند، خبر داد. با این همه، رسانه‌های دولتی ایران در اخبار و گزارش‌های هفته گذشته، عربستان را به حمایت از طالبان و القاعده متهم کردند.
روزنامه فرامنطقه‌ای "الشرق الاوسط" (۶ آذر / ۲۷ نوامبر) گزارش داد که منصور الترکی، سخنگوی وزارت کشور عربستان، درباره بازداشت ۱۴۹ نفر متهم به همکاری با القاعده، طی ۸ ماه گذشته گفته است: «از بین افراد بازداشت شده، ۱۲۴ نفر سعودی و بقیه ملیت‌های مختلف دارند که در قالب ۱۹ گروه در مناطق مختلف عربستان دستگیر شده‌اند.»
به گفته وی، این گروه‌ها با ملیت‌هایی از آفریقا، عرب و جنوب آسیا، با گروه‌های القاعده در یمن، سومالی و افغانستان در ارتباطند و بر اساس تحقیقات اولیه، به دنبال ترور شخصیت‌های امنیتی و اطلاعاتی و روزنامه نگاران بوده‌اند، اما هنوز اطلاعاتی در دست نیست که نشان دهد آنها برای هدف قرار دادن تاسیسات نفتی نیز برنامه‌ریزی می‌کردند.
سخنگوی وزارت کشور عربستان اگرچه ارتباط مستقیم این افراد با بسته‌های انفجاری اخیر از یمن به آمریکا را تکذیب کرد، اما گفت که افراد بازداشت شده با خارج در ارتباط بودند.
به گفته خبرگزاری رويترز، مقامات عربستان در جريان مراسم حج تمتع و عُمره از اعضای شبکه القاعده، که تلاش می‌کردند از مردم پول جمع آوری کنند، نزديک به ۶۰۰ هزار دلار کشف و ضبط کرده‌اند. منصور الترکی، سخنگوی وزارت کشور عربستان، در کنفرانس خبری خود تصریح کرد که این افراد برای گسترش افکار تکفیری و جمع آوری پول به قصد حمایت از القاعده در داخل و خارج عربستان، ایجاد تسهیلات برای سفر اعضای خود به مناطق ناآرام و تلاش برای اجرای طرح‌های جنایتکارانه خود تلاش می‌کردند.
وی همچنین از کشف و ضبط حدود ۲.۴ میلیون ریال عربستان و مقادیری سلاح و رایانه از بازداشت‌شدگان خبر داده است.
اوايل ماه نوامبر مقامات عربستان بخاطر احتمال حمله القاعده در مراسم حج به حال آماده باش درآمدند.
دستگاه امنیتی این کشور در ماه مارس گذشته نیز ۱۱۳ نفر از اعضای القاعده را بازداشت کرد که ۵۸ تن از آنها سعودی، ۵۲ نفر یمنی و بقیه متعلق به کشورهای سومالی، بنگلادش و اریتره بودند.
القاعده خطرناک است نه طالبان
روزنامه "الرّیاض"، ارگان دولتی عربستان سعودی، هفته گذشته (۱۷ نوامبر / ۲۶ آبان) به نقل از تركی الفيصل، رییس مرکز مطالعات و پژوهش های اسلامی وابسته به پادشاهی سعودی، سیاست آمریکا در منطقه را گمراه‌کننده خواند و تأکید کرد که آمریکا باید مبارزه‌اش را بر القاعده متمرکز کند و طالبان (مستقر در افغانستان) خطر و تهدید اصلی نیست.
روزنامه "الشرق‌الاوسط" در سوم سپتامبر سال جاری به نقل از رسانه‌های پاکستانی گزارش داد که مسئولان سعودی، فهرستی حاوی اسامی ۲۸ شهروند سعودی را به پاکستان داده‌اند که مظنون به دخالت در فعالیت‌های تروریستی هستند و برخی از آنها ممکن است در پاکستان مخفی شده باشند. برخی از تحلیلگران، گسترش همکاری امنیتی بین عربستان و پاکستان را نتیجه نگرانی دولت سعودی از تلاش القاعده برای بازسازی خود در خارج از عربستان می‌دانند.
دعوت عربستان به مبارزه متمرکز با القاعده، بارها واکنش این سازمان را در پی داشته است. پیش از این، خبرگزاری فرانسه در سوم ژوئن سال جاری، خبر داده بود که سعید الشهری از آزادشدگان بازداشتگاه گوانتانامو که اینک در یمن مستقر است، از طرفداران القاعده خواسته است با جمع‌آوری اطلاعات، مسلمانان را برای تشکیل هسته‌هایی جهت ربودن شاهزاده‌های خانواده آل سعود و همچنین مسئولان ارشد عربستان، از جمله وزیران این کشور، تشویق کنند.
عربستان متهم به معامله با القاعده
در حالی که تحلیلگران از نقش تأثیرگذار عربستان در رویارویی با القاعده سخن می گویند، رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران همواره دولت سعودی را به همکاری پنهان با این گروه متهم می‌کنند.
پیش از این در ۲۲ ماه مه سال جاری (اول خرداد)، وبسایت "تابناک" به نقل از "العالم"، رسانه رسمی حکومت ایران به زبان عربی، ادعا کرد که سندی محرمانه را درباره نقش مقام‌های عربستان سعودی در ساختار تشکيلاتی القاعده عراق و تعيين رئيس جديد اين گروه توسط سعودی‌ها افشا می‌کند.
بنا بر این گزارش، خبرگزاری عراقی "براثا" با انتشار سندی در پايگاه اطلاع‌رسانی خود فاش کرد که عربستان سعودی، علاوه بر تعيين فرمانده القاعده در عراق، دستور ارسال سلاح به اين کشور برای خرابکاری را صادر کرده است.
تجهيز سازمان القاعده درعراق به سلاح های جديد، تشکيل کميته نظارت بر روند ارسال سلاح بيشتر برای اين گروه از راههای سری، ارتباط همه گروه‌های مسلح تحت حمايت عربستان با فرمانده منصوب سعودی‌ها و قطع کمک‌های مالی و تسليحاتی به گروه‌هايی که رهبری القاعده عراق را نپذيرند، از جمله مواردی است که ادعا می‌شود شواهد آن در این سند وجود دارد.
این سند که تاريخ آن دوم ماه مه ۲۰۱۰ ميلادی گزارش شده است، گواهی می‌دهد که شاهزاده بندر بن سلطان ازجمله حاميان جدی شبکه القاعده در عراق است که در تامين امکانات تسليحاتی آنان نقش عمده‌ای ايفا می‌کند. در این سند همچنین گفته شده که این مقام سعودی، با آگاهی از خروج نيروهای آمريکايی از عراق، تقويت بيش از پيش نيروهای القاعده در آن کشور را در دستور کار قرارداده تا از اين طريق زمينه اقدامات تخريبی برای فروپاشی حکومت عراق را فراهم کند.
وبسایت "راسخون"، ارگان طیفی از روحانیان اصولگرا در قم، نیز همسو با گزارش‌هایی از این دست به نقل از یک ژنرال آمریکایی می‌نویسد که سعودی‌ها با القاعده معامله كردند و تا زمانی كه اعضای این سازمان، دور از عربستان به ايجاد مشكل مشغول باشند از الطاف سعودی‌ها برخوردارند. این تحلیل می‌افزاید: «دولت عربستان به القاعده گفته است اگر در ساير كشورها دست به عمليات بزنيد ما به شما كاری نداريم و خواستار استرداد بن‌لادن هم نخواهيم شد. همچنين به شما قول می‌دهيم كه كمك‌های مالی به سازمان القاعده ادامه يابد.»
اما در همین گزارش به نقل از شاهزاده تركی الفيصل، رییس مرکز مطالعات و پژوهش های اسلامی سعودی، همه اين اتهامات تكذيب شده و آمده است: القاعده نه تنها عليه آمريكا اعلام جهاد كرد بلكه عليه كشور پادشاهی عربستان نيز وارد اقدام شد.
القاعده از عربستان تا یمن
نام "القاعده" برای نخستین بار در اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی توسط اسامه بن‌لادن بر شاخه‌ای از ستیزه‌جویان مسلمان، در دو کشور عربستان و يمن نهاده شد. در سال‌های ۱۹۹۵ و ۱۹۹۶ طیفی از اسلام‌گرايان تندرو، اقدام به انجام عمليات تروريستي در دو شهر "رياض" و "الخبر" در شرق عربستان کردند، اما اين گروه همراه با ديگر مجاهدان سعودی در سال ۱۹۹۹ به منظور پيوستن به القاعده به افغانستان مهاجرت کردند.
پس از سال ۲۰۰۹ که شاخه‌ای از القاعده در يمن تشکيل شد، اين گروه، مبارزه با نظام پادشاهی عربستان، حکومت يمن و تلاش براي خارج کردن مشرکان از سرزمين‌های اسلامی را مهم‌ترين اهداف خود معرفی کرد.
برخی از تحلیلگران معتقدند که اين گروه در ابتدا تلاش کرده بودند عربستان را به‌عنوان مرکز اصلی خود انتخاب کنند، اما دستگاه امنيتی عربستان مبارزه سختی را عليه آنها آغاز کرد تا آنکه مجبور به مهاجرت به يمن شدند؛ زیرا يمن می‌تواند مکانی مناسب برای پرورش و رشد اين گروه باشد، شاید از آن‌رو که دولت علی عبدالله صالح، رئيس‌جمهوری يمن، همزمان در دو جبهه شمال (شيعيان حوثی) و جنوب (جدايی‌طلبان جنوب يمن) درگير جنگ است.
روزنامه "فرهیختگان"، چاپ تهران، در گزارشی می‌نویسد: از آغاز شکل‌گيری القاعده تاکنون افراد مختلفی از شهروندان عربستان و يمن رهبری آن را بر عهده داشتند، اما اغلب رهبران اين گروه تروريستی در عمليات مختلفی توسط نيروهای امنيتی سعودی کشته شدند و رهبران باقی‌‌مانده از القاعده در عربستان و يمن، ادغام شدن با يکديگر را بهترين راه برای حفظ موقعيت خود در منطقه شبه‌جزيره عرب دانسته‌اند.
محمدجواد اکبرین
تحریریه: کیواندخت قهاری