شکسپیر، الهام‌بخش بزرگ سینماگران جهان

تا کنون چندین فیلم با اقتباس از نمایشنامه "مکبث" ساخته شده است. در سال گذشته میلادی تازه‌ترین اقتباس سینمایی از این اثر به کارگردانی جاستین کورزل، اکران افتتاحیه خود را در جشنواره کن جشن گرفت و سپس به اکران عمومی درآمد. بازی درخشان مایکل فاسبندر (راست) در این فیلم تحسین منتقدان سینمایی را برانگیخت.

آثار شکسپیر در همان سال‌هایی که سینما دوران صامت خود را تجربه می‌کرد، الهام‌بخش فیلمسازان بود. چندی نگذشت که سینما زبان باز کرد و سینمای ناطق به جریان افتاد. در دهه ۱۹۳۰ میلادی بود که ماکس راینهارد از هنرمندان تئاتر اتریش به همراه ویلیام دیترله در هالیوود فیلمی ناطق بر اساس نمایشنامه "رویای شب نیمه‌ی تابستان" ساخت که پر از صحنه‌های خیال‌برانگیز است.

نمایشنامه "هاملت" اما از لحاظ شمار فیلم‌ها گوی سبقت را از دیگر آثار شکسپیر ربوده است. از این اثر تا کنون بیش از ۷۵ فیلم سینمایی ساخته شده است. یکی از معروف‌ترین نسخه‌ها به سال ۱۹۴۸ برمی‌گردد که نقش آن را لارنس الیویه (راست)، بازیگر مشهور تئاتر و فیلم در بریتانیا برعهده داشت.

یکی از فیلم‌های به‌یادماندنی که بر اساس آثار شکسپیر ساخته شده، "ژولیوس سزار" است که در سال ۱۹۵۳ به پرده سینماهای جهان راه یافت. مارلون براندو (دوم از چپ) در نقش مارک آنتونی، ستاره درخشان این فیلم بود.

کنت برانا، هنرپیشه بنام بریتانیایی، در سال ۱۹۸۹ نخستین تجربه‌‌ی کارگردانی خود را به نمایش گذاشت. فیلم هنری پنجم که برانا با اقتباس از نمایشنامه معروف شکسپیر ساخته بود، با استقبال منتقدان و فیلم‌دوستان روبرو شد و جوایز متعددی را از آن خود کرد، از جمله جایزه فیلم اروپا و جایزه بفتا برای بهترین کارگردانی. برانا که خود نقش اول را در این فیلم برعهده داشت نیز نامزد دریافت چندین جایزه، از جمله اسکار شد.

کنت برانا که از بازیگران معروف و موفق آثار شکسپیر در صحنه تئاتر نیز محسوب می‌شود، در سال ۱۹۹۳ فیلمی تماشایی و سرگرم‌کننده بر اساس نمایشنامه "هیاهوی بسیار برای هیچ" ساخت که در آن هنرپیشگان معروفی چون مایکل کیتون، دنزل واشنگتن و اما تامسون نقش‌آفرینی کردند. این فیلم که با بودجه‌ای ۱۱ میلیون دلاری ساخته شده بود، از لحاظ گیشه نیز موفق بود و ۳۶ میلیون دلار فروش داشت.

اورسن ولز، بازیگر و کارگردان اسطوره‌ای سینما، از بدو ورود به این عرصه هنری آرزو داشت که از کارهای شکسپیر فیلم بسازد. او با سرمایه‌ای اندک فیلمی با الهام از نمایشنامه "مکبث" ساخت که در آن همه چیز از فقر امکانات حکایت می‌کند، از آرایش صحنه‌ها تا صرفه‌جویی در فضاسازی و نورپردازی؛ اما همین فقر، لحن ویژه‌ای به فیلم داده است. این فیلم در سال ۱۹۴۸ در جشنواره ونیز اکران شد، اما موفقیت زیادی کسب نکرد.

البته تنها سینمای بریتانیا و هالیوود نبوده‌اند که فیلم‌هایی ماندگار از نمایشنامه مکبث ارائه کرده‌اند. فیلم "سریر خون" که به کارگردانی آکیرا کوروساوا و بازیگری توشیرو میفونه، چهره‌های بزرگ سینمای ژاپن ساخته شده، برگردانی از نمایشنامه شکسپیر درعصر فئودال در ژاپن است. این فیلم حتی از دید برخی منتقدان موفق‌ترین اثر سینمایی است که تا کنون از مکبث ساخته شده است.

رومان پولانسکی نیز از فیلمسازان برجسته‌ای است که در سال ۱۹۷۱ نمایشنامه "مکبث" را دستمایه ساخته‌های خود قرار داده است. البته حاصل اقتباس پولانسکی از مکبث پر از صحنه‌های خونین بوده است. برخی بر این باورند که پولانسکی در این اثر سعی داشته، سرنوشت شخصی و تجربیات غم‌انگیز خود را در این فیلم پشت سر بگذارد. همسر باردار پولانسکی دو سال پیش از تهیه این فیلم به‌طرز فجیعی به قتل رسیده بود.

اورسن ولز چهار سال بعد از فیلم "مکبث" سراغ نمایشنامه‌ای دیگر از شکسپیر رفت و به داستان "اتللو" پرداخت. این فیلم علیرغم آنکه با بودجه‌ای کم ساخته شده، یکی از اقتباس‌های موفق سینمایی از آثار شکسپیر محسوب می‌شود. اورسن ولز (چپ) خود نیز بازیگر اصلی این فیلم بود.

یکی دیگر از آثار موفقی که بر اساس "اتللو" ساخته شده، فیلمی است به کارگردانی الیور پارکر که در سال ۱۹۹۵ به نمایش درآمد. لارنس فیشبورن (راست) نقش اتللو و کنت برانا نقش یاگو را در این فیلم برعهده داشتند. بسیاری از صحنه‌های ‌این فیلم در ونیز و رم فیلمبرداری شدند.

یکی از پرذوق‌ترین و به باور برخی‌ عجیب‌ترین اقتباس سینمایی از آثار شکسپیر، فیلم "طوفان" (محصول ۱۹۷۹) است که درک جارمن آن را کارگردانی کرده است.

یکی از محبوب‌ترین فیلم‌هایی که بر اساس آثار شکسپیر ساخته شده، فیلم "رومئو + ژولیت" (رومئو و ژولیت) است که باز لورمان آن را کارگردانی کرده است. این فیلم که در آن لئوناردو دی‌کاپریو و کلیر دینز نقش‌آفرینی کرده‌اند، در سال ۱۹۹۶ اکران شد. رومئو و ژولیت با بودجه‌ای حدود ۱۴ میلیون دلار ساخته شد، اما بیش از ۱۴۷ میلیون دلار فروش داشت.

فیلم "مکبث" با بازیگری مایکل فسبندر و ماریون کوتیار (تصویر) جدید‌ترین اثر سینمایی است که نمایشنامه ویلیام شکسپیر را دستمایه خود قرار داده است. این فیلم را جاستین کورزل کارگردانی کرده است. فیلمبرداری این فیلم تنها هفت هفته به طول انجامید. "مکبث" در سال ۲۰۱۵ برای نخستین بار در جشنواره کن به نمایش درآمد و از نامزدهای دریافت جایزه نخل طلایی بود.