سگ و موش و زنبور عسل در جستجوی مواد منفجره
۱۳۸۹ دی ۲۰, دوشنبه
برای تشخیص بوی مواد منفجره سگ‌های پلیس دست‌کم ۷۰ روز‌آموزش می‌بینند. این سگ‌ها از جمله یاد می‌گیرند که هنگام حس کردن بوی مواد منفجره آرام بایستند. یک حرکت اشتباه ممکن است به انفجار مواد ختم شود و همه را با هم به هوا بفرستند. البته این سگ‌های تربیت شده گران‌قیمت، تنها حیواناتی نیستند که می‌توانند بوی مواد منفجره را تشخیص دهند.
ورود موش‌ها به عملیات‌های ویژه نظامی
گروهی از پژوهشگران بلژیکی مشغول آموزش نوعی موش‌هستند که می‌تواند بوی مواد منفجره را تشخیص دهد. این پژوهشگران در تانزانیا، گروهی از موش‌های آفریقایی را تعلیم می‌د‌هند. این موش‌ها که جثه‌ای به بزرگی خوکچه‌های هندی دارند از مقاومت بدنی بالایی برخوردارند و از آن مهمتر توانایی بالایی در یادگیری دارند. هدف از آموزش این موش‌ها، ردیابی مواد منفجره در موقعیت‌های بحرانی و میدان‌های مین است.
دوره آموزشی که پژوهشگران بلژیکی برای این موش‌ها در نظر گرفتند شامل دو قسمت است. در بخش نخست به موش‌ها نمونه‌هایی از مواد مختلف داده می‌شود. در میان این نمونه‌های آزمایشگاهی، نمونه‌ای نیز حاوی ماده منفجره تی‌ان‌تی است که در ساخت "مین" از آن استفاده می‌شود.
موش‌هایی که به نمونه حاوی ماده منفجره چنگ می‌اندازند مقداری خوراکی جایزه می‌گیرند. در بخش نخست این تمرین تا حدی تکرار می‌شود که موش‌ها یاد بگیرند کمترین مقدار تی‌ان‌تی را هم تشخیص دهند.
سپس مرحله دوم آموزش آغاز می‌شود. در این مرحله موش‌ها به مزرعه‌ای مین‌گذاری شده فرستاده می‌شوند. این موش‌ها به مجرد اینکه بوی ماده منفجره تی‌ان‌تی را حس می‌کنند در جای خود می‌ایستند و تا وقتی جایزه نگیرند از جای خود تکان نمی‌خورند.
پژوهشگران بلژیکی که از قدرت یادگیری موش‌ها شگفت‌زد‌ه‌اند می‌گویند که این حیوانات قادرند با دقت فراوان تی‌ان‌تی را پیدا کنند. مزیت بزرگ استفاده از موش‌ها در ردیابی مین‌ها اینجاست که این حیوانات وزن کمی‌دارند و اگر روی مین بروند خطر منفجر شدن آن ناچیز است. از سوی دیگر موش‌های آفریقایی در مقایسه با سگ‌ها، در برابر بیمار‌های مناطق استوایی مقاومند و از آن گذشته استفاده از آنها بسیار ارزا‌نقیمت‌تر است.
ردیابی مواد منفجره با شامه زنبورهای عسل
تحقیقات علمی مختلفی ثابت کردند که زنبورها هم قادرند بوی مواد منفجره راتشخیص دهند. در تابستان سال ۲۰۰۳ میلادی گروهی از پژوهشگران آمریکایی برای نخستین بار موفق شدند گروهی از زنبورهای عسل را برای ردیابی مواد منفجره تعیلم دهند. این پژوهشگران برای ترغیب زنبورها دست به ترفند ساد‌ه‌ای زدند، به این ترتیب که روی هر وعده غذایی آنها که حاوی آب‌شکر بود مقداری گاز تی‌ان‌تی پاشیدند.
زنبورها به سرعت یادگرفتند هرجا که بوی تی‌ان‌تی می‌آید غذا یافت می‌شود. پژوهشگران سپس زنبورها را به مزرعه مین بردند و متوجه شدند که این حشرات در مدت کوتاهی ۹۰ درصد مواد منفجره را پیدا کردند. البته برای اینکه بتوان از زنبورها برای یافتن مواد منفجره استفاده کرد بایستی سنسورهای کوچکی به بدن آنها نصب شود تا کارشناسان بتوانند تشخیص دهند در کدام مکان زنبورهای بیشتری جمع شدند. غیراز پژوهشگران آمریکایی پژوهشگران مرکز مین‌یابی کرواسی نیز در پی آموزش زنبورهای عسل برای یافتن مواد منفجره هستند.