سرنوشت موصل پس از آزادسازی چه می‌شود؟
۱۳۹۵ آبان ۵, چهارشنبه
سربازان عراقی جاده را مسدود کرده‌اند و تنها نیروهای امنیتی اجازه رفت و آمد دارند. پشت پاسگاه‌های بازرسی، ابری از دود بر فراز روستاهای اطراف موصل دیده می‌شود.
شماری از مردان محلی با کنجکاوی، به عملیات بازپس گیری موصل در دوردست می‌نگرند. آنها اهالی روستاهای اطراف هستند که دو سال قبل از دست تروریست‌های داعش فرار کرده‌اند. یکی از آنها می‌گوید: «ارتش از ما خواسته که مراقب باشیم، چون در تونل‌ها و گودال‌ها ممکن است داعشی‌ها مخفی شده باشند.»
آنها در عین حال گلایه می‌کنند که کسی چیزی در مورد زمان آزادسازی روستاهایشان نمی‌گوید. آینده هنوز برایشان روشن نیست و نمی‌دانند کی و تحت چه شرایطی می‌توان دوباره به محل زندگی سابق برگشت.
خودگردانی نینوا؛ الگوبرداری از اقلیم کردستان
برخی محافل سیاسی عراق اما طرح‌هایی برای موصل در سر دارند؛ از جمله اثیل النجیفی، استاندار سابق نینوا.
موصل مرکز استان نینواست و النجفی در سال ۲۰۱۴ جزء کسانی بود که پیش از تصرف شهر به اقلیم کردستان گریخت. حکومت خودمختار کردستان عراق صاحب پارلمان، دولت و ساختارهای امنیتی جداگانه‌ای است. النجیفی اکنون می‌خواهد برای بازسازی نینوا در فردای پس از رانده شدن داعش، الگویی مشابه اقلیم کردستان را پیاده کند.
به اعتقاد او نینوا باید بخشی از عراق بماند و به قانون اساسی این کشور ملتزم باشد، اما خودمختاری به دست آورد. این سیاستمدار عراقی در این باره می‌گوید: «ما به چند منطقه خودگردان و مجزا از یکدیگر نیاز داریم که به بخش‌های مختلفی چون سنجار یا تل عفر تقسیم شده باشند؛ پیش از همه برای در نظر گرفتن خواست طوایف، اقلیت‌های قومی و مذهبی.»
النجیفی رویکرد عرب‌های سنی در آغاز ورود داعش به موصل را یادآوری می‌کند و این که آنها در واکنش به تبعیض‌های دولت مرکزی شیعه، پشتیبان داعش شدند. او می‌گوید لازم است با این تجربه، قومیت‌ها و اقلیت‌های مذهبی در عراق را از نظر سیاسی تقویت کرد.
هراس از تجزیه و شکاف
ایجاد منطقه خودگردان در قانون اساسی عراق مجاز شمرده شده است. با این همه، بسیاری از شیعیان این کشور که در حوزه‌های کلان سیاسی سیطره دارند، می‌ترسند که خودگردانی برخی استان‌ها به تجزیه کشور بیانجامد. همین حالا و با وجودی که موصل هنوز آزاد نشده، گروهی شبه‌نظامی با نام "نگهبانان نینوا" تشکیل شده که مستقل از دولت مرکزی عمل می‌کند.
این گروه زیر نظر النجیفی راه‌اندازی شده است. او می‌گوید: «افراد ما توسط نظامیان ترکیه آموزش دیده‌اند و سربازان ترک هنوز در منطقه هستند. ما هنوز پایگاهی در بعشیقه داریم که به نفرات ما تعلیم می‌دهند.»
النجیفی در حالی از آینده نینوا سخن می‌گوید که دادگاهی در بغداد به تازگی برای او حکم جلب صادر کرده است.
او متهم است به "جاسوسی برای یک دولت بیگانه" و این که امکان استقرار نیروهای ترکیه در عراق را فراهم کرده است.
النجیفی این اتهام را ناشی از یک سوءتفاهم می‌داند و تاکید می‌کند که نیروهای ترکیه یا به تعلیم رزمندگان کرد مشغول هستند و یا آن که در کنار پیشمرگه‌ها از شهر در برابر داعش دفاع می‌کنند. او در این باره می‌گوید: «با آموزش‌دهندگان هیچ مشکلی در کار نیست، زیرا آنها با اجازه رئیس دولت مرکزی به این کشور آمده‌اند، اما در مورد سربازانی که می‌جنگند، آنکارا و بغداد باید مشکلات خود را حل کنند و ما نمی‌خواهیم بخشی از مشکل بشویم.»
کشمکش اردوغان و عبادی
حضور واحدهای نظامی ترکیه در عراق تنشی سنگین بین حیدر عبادی و رجب طیب اردوغان به وجود آورده است. عبادی و بسیاری سیاستمداران عراقی این حضور را نقض حق حاکمیت کشورشان می‌دانند و معتقدند که ترکیه می‌خواهد پس از آزادی موصل، در شمال عراق و نزد سنی‌ها صاحب نفوذ و قدرت شود.
بیشتر بخوانید: عبادی: آزاد سازی موصل سریع‌تر از آنچه انتظار می‌رفت پیش می‌رود
دولت شیعه عراق مناسبات نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران دارد؛ نظامی که قوی‌ترین رقیب منطقه‌ای ترکیه محسوب می‌شود.
این قطعی است که آنکارا به همان اندازه که با النجیفی پیوند دارد، مناسباتش با کردهای اقلیم نیز حسنه است. یک سال قبل پارلمان عراق النجیفی را از استانداری نینوا به خاطر سوءتدبیر در زمان پیشروی داعش در سال ۲۰۱۴ از مقام خود برکنار کرد. با این همه النجیفی نفوذ خود را حفظ کرد و شبه نظامیان وابسته به خود را تشکیل داد.
النجیفی می‌گوید امیدوارست که گروه موسوم به "نگهبانان نینوا" نقشی همانند گارد ملی در حراست از استان ایفا کنند: «این گروه قرار است شکاف بین ارتش عراق و پلیس محلی را پر سازد.»
اما سکنه روستاهای اطراف موصل که به پاسگاه‌های نظامی با کنجکاوی نگاه می‌کنند، در مورد طرح‌های النجیفی چه فکر می‌کنند؟ یکی از آنها می‌گوید این باعث هرج و مرج بیشتر می‌شود.
یکی دیگر از ساکنان می‌گوید: «چرا باید منطقه تقسیم شود؟ مسلمان‌ها و مسیحی‌ها از سالیان سال پیش تا کنون بدون هیچ مشکلی با هم در این منطقه زندگی کرده‌اند. در یک روستا مردم سنی هستند در روستای دیگر شیعه. در یک ده مردم یزیدی‌اند و در دهی دیگر مسیحی.»
این شهروند عراقی می‌گوید نباید به ترکیب منطقه دست زد، اگرنه عراق را دیگر نمی‌توان شناخت. به اعتقاد او "هر کسی که در صدد چنین تغییراتی است، خائن است."