سالی ۴۰۰ میلیون هکتار جنگل در جهان می‌سوزد
۱۳۹۲ تیر ۱۴, جمعه
تغییرات جوی پیچیدگی‌های خاصی دارند و از همین رو پیش‌بینی‌آن‌ها برای هواشناسان کار آسانی نیست. در واقع فاکتورهای تاثیرگذار بر جو زمین چندین و چندگانه‌اند، از تشعشات خورشیدی و گازهای گلخانه‌ای گرفته تا فعل و انفعالات دریاها.
اما یک عامل تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است: جنگل‌سوزی و آتش‌سوزی‌های بزرگ. حالا اما کارشناسان بیش از پیش اثر جنگل‌سوزی در تغییرات جوی و تاثیرات متقابل این تغییرات بر افزایش جنگل‌سوزی را با‌اهمیت تلقی می‌کنند.
خانم سیلویا کلوستر، کارشناس موسسه ماکس پلانک آلمان در این رابطه به نشریه فرانکفورتر روندشاو گفته است که سالانه ۴۰۰ میلیون هکتار جنگل، یعنی سطح مشجری معادل مساحت هند در آتش می‌سوزد و نابود می‌شود. به گفته وی رعد و برق معمولا چوب جنگل‌ها یا بوته‌های سطح آن‌ها را به آتش می‌کشد و از این رهگذر جنگل‌هایی بزرگ در کام آتش فرو می‌روند. کلوستر بر این عقیده است که اگر آتش نبود جهان کنونی ما صاحب سطح بسیار گسترده‌تری از جنگل بود.
اما مقصر صرفا رعد و برق نیست، بلکه انسان نیز از چند هزار سال پیش به ویژه برای دستیابی به زمین زراعتی بیشتر نقش مهمی در جنگل‌سوزی داشته است.
دلایل نوسان در جنگل‌سوزی در دهه‌های اخیر
با این همه در سده‌های اخیر، دست‌کم تا ۵۰ سال پیش چه از طریق ایجاد مزارع بر سطوح جنگل‌های سوخته یا از رهگذر شهرسازی بر این جنگل‌ها مجموعا آتش‌سوزی جنگلی در جهان کاهش یافت، زیرا انسان دریافت که عملا هستی خود را به خطر می‌اندازد. این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه که مساحت زمین‌های بایر پاسخگوی مسکن شهروندان نیست، سوزندان جنگل‌ها و تغییر کاربری آن‌ها به رغم مجرمانه بودنش برای زمینخواران و دلالان یا حتی برای برخی شهروندان عادی همچنان وسوسه‌انگیز بوده است.
در این میان اما، بروز مداوم جنگل‌سوزی مجددا منحصر به کشورهای در حال توسعه نمانده و تغییرات جوی، این پدیده را در کشورهای غربی نیز افزایش داده‌است. در واقع تغییرات جوی بسیاری از مناطق را خشک و گرم کرده و چوب‌ها و شاخه‌های درختان نیز خشک‌تر و برای آتش‌سوزی مستعدتر شده‌اند. علاوه بر این، افزایش میزان دی اکسید کربن در هوا به رشد گیاهان کمک کرده و بوته‌های بیشتری را روی زمین امکان رشد داده که خود مواد خوبی برای بروز آتش هستند.
شبیه‌سازی‌های کامپیوتری در موسسه ماکس پلانک حاکی از آن است که میزان جنگل‌سوزی در جهان تا سال ۲۰۴۰ یک پنجم افزایش پیدا خواهد کرد و به تناسب، دود و دم بیشتری هم وارد جو زمین خواهد شد. به ویژه جنگل‌های مناطق استوایی بیش از همه در معرض خطر قرار دارند.
ولی آتش نیز متقابلا بر جو زمین تاثیر می‌گذارد. هر چه که جنگل‌سوزی و آتش‌سوزی‌های بزرگ افزایش یابد دی اکسید کربن بیشتری وارد جو می‌شود. این گاز دست‌کم به طور موقت تاثیراتی منفی بر جو زمین دارد، ولی در درازمدت بخشی از آن توسط گیاهانی که بر سطح جنگل‌های سوخته می‌رویند دوباره جذب می‌شوند.
تاثیرات متقابل جو و آتش
مشکل اما اینجاست که در آتش‌سوزی‌های جنگلی و غیرجنگلی صرفا دی‌اکسید کربن تولید نمی‌شود، بلکه حجم قابل اعتنایی از متان نیز وارد جو می‌شود که به لحاظ اثرات منفی نسبت به بسیاری از گازهای گلخانه‌ای بدتر است. دوده ناشی از این آتش‌سوزی‌ها نیز وارد جو می‌شوند و با ظرفیت قابل توجهی که برای جذب اشعه خورشید دارند، سهمی قابل اعتنا در گرم‌شدن جو زمین بازی می‌کنند.
اما آتش‌سوزی‌ها برخی تاثیرات مثبت نیز دارند. برای مثال پاره‌ای از ذرات که از رهگذر این آتش‌سوزی‌ها به جو راه می‌یابند، به شکل‌گیری ابرها کمک می‌کنند. ابرها نیز با ممانعت از ورود اشعه خورشید در راه گرم‌شدن غیرمعمول زمین مانع ایجاد می‌کنند.
محققان موسسه ماکس پلانک در مجموع به این نتیجه رسیده‌اند که در آینده جنگل‌سوزی افزایش خواهد یافت، ولی این که تاثیر آن آیا بیشتر به گرم‌شدن جو زمین منجر خواهد شد یا برعکس، کاهش این گرما را به دنبال خواهد داشت، پرسشی است که پاسخ قطعی به آن موضوع تحقیقات بیشتر است.