زنان فیلمساز در دنیای مردانه سینمای جهان
۱۳۹۲ فروردین ۲۸, چهارشنبه
شمار کارگردانان زن در دنیای سینما، نسبت به همکاران مرد خود بسیار اندک است. این امر در مورد فیلم‌برداران نیز صدق می‌کند. در آلمان تنها ده درصد فیلم‌برداران را زنان تشکیل می‌دهند.
اغلب مردان سینماگر در جهان، برای محروم کردن زنان از فعالیت پشت دوربین دلایل تبعیض‌آمیز بسیاری ارائه می‌دادند. سوفی مینتینی، یکی از پرآوازه‌ترین فیلم‌برداران زن جهان که جوایز بین‌المللی بسیاری را از آن خود کرده است، در این رابطه می‌گوید: «در سال‌های دهه‌ی ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ فیلم‌برداران مرد با تمسخر به من می‌گفتند: "دوربین برای تو خیلی سنگینه".»
به گفته‌ی مینتینی اکنون از این استدلال‌های به‌ظاهر دلسوزانه و در واقع تبعیض‌آمیز در عالم سینما خبری نیست، ولی شرایط زن‌ستیزانه در این جهان هم‌چنان حاکم است.
حضور کم‌رنگ زنان در جهان سینما
باربارا آلبرت، کارگردان اتریشی فیلم "زنده‌ها" که امسال در بخش مسابقه‌‌ی جشنواره‌ی جهانی فیلم زنان دورتموند - کلن به نمایش درآمد، نیز معتقد است که زنان کارگردان، از امکانات مساوی با مردان برخوردار نیستند: «حضور زنان اغلب در جشنواره‌های بزرگ، کم رنگ است. در کن، به عنوان مثال، دوره‌‌هایی وجود دارد که زنان اصلا در بخش مسابقه حضور ندارند.»
فیلم "زنده‌ها"، سفری است طولانی در تاریخ معاصر آلمان. باربارا آلبرت در این فیلم سرگذشت "سیتا"، یک دانشجوی ۲۵ ساله را بازگو می‌کند که با کنکاش در زندگی پدربزرگ مهربان و دوست‌داشتنی خود، به رازهای پیشینه‌ی تاریک او پی می‌برد: "سیتا" در وین، ورشو و رومانی به اسنادی دست می‌یابد که در آن‌ها نام پدربزرگ محبوبش به عنوان جلادی سنگدل با جهان‌بینی ناسیونال سوسیالیستی ثبت شده است.
برای این کارگردان موفق که نخستین فیلمش با عنوان "سرزمین شمالی" در جشنواره‌ی فیلم ونیز سال ۱۹۹۹ نامزد دریافت جایزه‌ی شیر طلایی شده بود،
برگزاری جشنواره‌‌هایی که در آن‌ها فیلم‌های زنان سینماگر به نمایش در می‌آید، یک "ضرورت سیاسی" است. او می‌گوید: «فیلم‌های زنان هنوز هم‌چنان بازار ندارد و روی آن‌ها سرمایه‌گذاری نمی‌شود.»
به نظر باربارا آلبرت، فستیوال‌هایی مانند جشنواره‌ی جهانی فیلم زنان دورتموند – کلن برای بسیاری از سینماگران زن، تنها امکانی است که می‌توانند فیلم‌های خود را به نمایش در ورند.
آموزش نسل جدید سینماگر زن
به نظر سوفی مینتینی، اهمیت فستیوال‌های فیلم زنان به نمایش آثار سینماگران زن محدود نمی‌شود: «حضور در این جشنواره‌ها از این جهت خوب است که ما می‌توانیم در "گروه‌های کاری" با دانشجویانی که به این شغل علاقمندند، بحث و گفت‌وگو کنیم.»
این فیلم‌بردار برجسته که در "مدرسه‌ی عالی رسانه‌‌های شهر کلن" نیز تدریس می‌کند، به دانشجویان می‌آموزد که حرفه‌ی پیچیده‌ی فیلم‌برداری را به خوبی فرا گیرند. سوفی مینتینی اذعان دارد که شرایط برای دانشجویان زن نسل جدید، نسبت به سال‌های پیش به سود آنان تغییر کرده است.
به نظر او این که فیلم‌برداران زن، جوایز هنری برجسته‌ای را در این رشته از آن خود می‌کنند، نشان‌دهنده‌ی آنست که اجتماع و دست‌اندرکاران فیلم و سینما نیز به ارزش کار این سینماگران پی برده‌اند.
در سال‌های گذشته، جایزه‌ی فیلم‌برداری "آکادمی فیلم آلمان" به دو زن فیلم‌بردار تعلق گرفت: آنا فورستر برای فیلم "آنانوموس" به کارگردانی رولاند امریش و دانیلا کناپ برای فیلم "پل" از کریس کراوز.
سوفی مینتینی که برای تربیت فیلم‌بردار زن در کشورهای دیگر حتی به افغانستان هم سفر کرده‌است، می‌گوید: «این جوایز برای ارزش‌گذاری و تحسین کارهای سینماگران زن مهم و حتی ضروری‌اند.»
"سهمیه‌بندی مالی برای زنان"
باربارا آلبرت، برای از میان برداشتن تبعیض در گستره‌ی سینما معتقد به "سهمیه‌بندی مالی برای زنان" است. او در این باره می‌گوید: «زنان سینماگر اغلب به منابع مالی تامین هزینه‌ی تهیه‌ی فیلم دسترسی ندارند.»
به نظر این کارگردان، در سینما هم مانند سایر عرصه‌ها، یک "سقف شیشه‌ای" وجود دارد که "زنان نمی‌توانند آن را در هم بشکنند." او می‌گوید: «وقتی تو باید با ۱۰ سینماگر رقابت کنی، باید بهتر از آن‌ها باشی. وقتی ولی رقبای تو زن هستند، از آزادی بیشتری برخورداری و گاهی هم شکست می‌خوری. شکست در کار هنری و خلاقانه، امری بدیهی است.»
سینماگران زن در مناطق بحرانی
سینماگران زن در کشورهای دیگر، به‌ویژه در مناطق بحرانی با دشواری‌های بیشتری دست به گریبان هستند. جوسلین صعب، کارگردان و نویسنده‌ی لبنانی در این باره می‌گوید: «زنان زیادی هستند که در شرایط حاد و بحرانی، فیلم می‌سازند.
این سینماگران مایلند از تجربه‌های خود صحبت کنند و درک کرده‌اند که برای این کار باید از مشکلات و مسائل خود بهره بگیرند.» ژاکلین زاب، به عنوان نمونه از دست‌اندرکاران زن سینما در بیروت یاد می‌کند که در چند سال گذشته، با پشتیبانی مالی کشورهای اروپایی فیلم‌های برجسته‌ای ساخته‌‌اند. اما این کمک‌های مالی با بروز بحران اقتصادی و مالی در این قاره، "تقریبا قطع شده است."
به گفته‌ی جوسلین صعب، برخی از کشورهای عربی حاضرند در زمینه‌ی فیلم‌سازی کارگردانان زن، سرمایه‌گذاری کنند، ولی: «در آن صورت تو به عنوان کارگردان باید موازین اخلاقی خاصی را رعایت کنی و من نمی‌توانم این را بپذیرم.»
جوسلین صعب، از تجربیات خود در "فستیوال‌های بزرگ" نیز سخن می‌گوید و در پایان نتیجه می‌گیرد که "کارگردانان زن، گاهی در این جشنواره‌ها نادیده گرفته می‌شوند.": «دنیای سینما، دنیایی مردانه است و چالش برای زنان در این بخش هم‌چنان بزرگ است.»