زلزله کرمانشاه؛ "مسکن مهر" در کانون انتقادها

ساختمان‌های چند طبقه‌ای که همچون پیکری برهنه سر پا ایستاده‌اند؛ ستون‌هاشان پابرجاست اما دیوارهایشان فروریخته‌اند. روز دوشنبه (۱۳ نوامبر/ ۲۲ آبان) توییتر و اینستاگرام و تلگرام پر شدند از تصاویر این ساختمان‌ها. بناهایی که گفته می‌شود در چارچوب پروژه‌ی شاخص دولت محمود احمدی‌نژاد، موسوم به طرح "مسکن مهر" در شهر سر پل ذهاب ساخته شدند.

گروهی از کاربران با هشتگ #مسکن_مهر و #مسکن_مرگ مبتکران این طرح و سازندگان را به باد انتقاد گرفته‌اند. کاربری با مونتاژ تصویر پرایدی در خود تنیده در کنار ساختمانی فرو ریخته از مسکن مهر، این دو را "قاتلین مردم ایران" معرفی کرده است.

پایگاه اینترنتی خبرآنلاین زیر عنوان "نمره ردی مسکن مهر در اولین آزمون" نوشته که "پروژه ۱۰ ساله مسکن مهر، تابوت‌هایی برای ساکنانش شد". کاربری توییت کرده که "مسکن مهر برای پایان دادن به فقر نبود! برای پایان دادن به فقرا بود..."

پرده‌ای که با زلزله بالارفت

طرح "مسکن مهر" از سال ۱۳۸۶ با تبلیغات فراوان و با هدف خانه‌دارکردن اقشار فرودست به اجرا درآمد.

خبرگزاری مهر هشتم اسفندماه ۱۳۹۵ به نقل از قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در طرح مسکن نوشت: «تا کنون یک میلیون و ۹۳۰ هزار واحد [مسکن مهر] در سطح کشور به اتمام رسیده و ۲۷۰ هزار واحد هم تا پایان دولت یازدهم [تابستان ۱۳۹۶] پایان می‌یابد».

احمد اصغری مهرآبادی تصریح کرده بود که «بخش عمده‌ای از این طرح با مشکلاتی روبه‌رو است که نیاز به رسیدگی در دادگاه‌ها دارد و بخشی هم فاقد مشتری هستند».

او گفته بود که این طرح در ایران با احتساب خدمات زیربنایی و روبنایی در مجموع ۱۲۰ هزار میلیارد تومان هزینه در بر داشته است.

تا پیش از زلزله کرمانشاه عموما جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی طرح مسکن مهر آماج انتقاد بودند. یکی از انتقادهای اصلی به این طرح بنا کردن ساختمان‌ها در مناطق خارج از محدوده‌ی خدمات‌رسانی شهرها بود.

منتقدان این مجموعه‌ها را به خوابگاه‌هایی تشبیه می‌کردند که فاقد خدمات رفاهی و حتی انتظامی مکفی برای ساکنان هستند. کارشناسان اقتصادی نیز تزریق حجم عظیم منابع مسکن مهر به اقتصاد را یکی از عوامل رشد افسارگسیخته‌ی تورم در دولت محمود احمدی‌نژاد برمی‌شمردند.

اما جنبه‌ای که در این میان کمتر به آن توجه شده بود، ایمنی ساختمان‌ها بود. هر چند در گذشته هم به صورت جسته و گریخته تصاویری از ریزش بخشی از نمای ساختمان‌های مسکن مهر پیش از تحویل به مشتری منتشر شده بود، اما زلزله کرمانشاه تردیدهای جدی درباره ایمنی سازه‌های این طرح ایجاد کرد. آن هم در شرایطی که از عمر اولین ساختمان‌های تحویل‌شده به مشتریان ۱۰ سال هم نمی‌گذرد.

مقصر کیست؟ گسل

خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) روز دوشنبه (۲۲ آبان) اظهارات مدیرکل راه و شهرسازی استان کرمانشاه درباره حجم خرابی‌ها و وضعیت امدادرسانی به مناطق زلزله‌زده را منتشر کرد.

مسعود شریفی در بخشی از سخنان خود به ساختمان‌های مسکن مهر در شهر سر پل ذهاب اشاره می‌کند: دو پروژه ۵۰۰ واحدی و ۲۵۰ واحدی. به گفته شریفی، پروژه ۵۰۰ واحدی روی گسل واقع شده بوده و شدت تخریب ارتباطی به کیفیت مصالح و ساخت نداشته است.

این موضوع هم با انتقاد تند کاربران شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شده است. آنها تصویری را دست به دست می‌کنند که در دو سوی آن دو ساختمان به فاصله‌ی نزدیک از هم دیده می‌شوند؛ یکی "دولت‌ساز" از مسکن مهر که دیوارهای آن فروریخته‌اند و دیگری "شخصی‌ساز" که در ظاهر سالم به نظر می‌رسد.

انتقاد از تصفیه حساب سیاسی

البته مسکن مهر تنها موردی نیست که پس از زلزله کرمانشاه به شدت به آن انتقاد می‌شود. کاربرانی هستند که از "بهره‌برداری سیاسی از یک فاجعه" انتقاد می‌کنند؛ از این‌که خسارت ناشی از این زلزله به قصور فرد، گروه یا جناح سیاسی خاصی فروکاسته شود.

از نظر برخی کاربران مدیریت بحران و کمبود امکانات در زلزله کرمانشاه نیز خود را به رخ خواهد کشید.

همچنین "فرصت‌طلبی" شرکت‌های هواپیمایی که از قرار بهای بلیت پرواز به کرمانشاه را تا ۹ میلیون تومان افزایش دادند، انتقادبرانگیز شدند.

 

هشتگ‌هایی هم علیه شوخی با زلزله و زلزله‌زدگان ساخته شده است.

زمین‌لرزه شامگاه یکشنبه در کرمانشاه، گذشته از این همه، بحث‌های آشنایی را هم بار دیگر در کانون توجه قرار داد: ساختمان‌ها و برج‌هایی که روی گسل‌ها بنا شده‌اند، موضوع بافت‌های فرسوده در کلانشهرها، حاشیه‌نشینی در اطراف شهرهای بزرگ و ناپایداری سازه‌ها در این مناطق، موضوع مقاوم‌سازی مسکن روستایی و البته بیمارستان‌ها و مراکز خدماتی فرسوده‌ای که اولین قربانیان نخستین لرزه‌ها هستند.