زخم‌‌های التیام‌نیافته رواندا، ۲۰ سال پس از نسل‌کشی
۱۳۹۳ فروردین ۱۶, شنبه
۲۰ سال از ۷ آوریل ۱۹۹۴ گذشته است؛ از زمانی که در شبانگاهش قتل عام سازمان‌یافته قبایل توتسی در کشور آفریقایی رواندا آغاز شد؛ آغازی که سه ماه به طول انجامید و نزدیک به یک میلیون نفر را به کام مرگ کشید.
واقعه چنان هولناک بود که هنوز نیز وقتی که سالروز آن فرا می‌رسد جهان از خاطره‌اش به لرزه می‌افتد. روز دوشنبه (۷ آوریل/ ۱۸ فروردین) مهمانانی بسیار از کشورهای مختلف دعوت شده‌اند تا با آمدن به شهر کیگالی در رواندا طی مراسمی یاد قربانیان ۲۰ سال پیش را زنده کرده و پاس دارند.
به نظر می‌رسد که دنیا بهتر از گذشته دریافته است که مسامحه‌اش در آن زمان را نمی‌تواند به راحتی به فراموشی سپرد. اما آن چیزی که اینک اهمیت بیشتری دارد این است که چه نتیجه‌ای از آن تجربه به دست آمده است.
کشور رواندا خود پیشگام زنده نگه داشتن یاد قربانیان آن روزها شده است. هر کدام از سفارت‌خانه‌های رواندا در کشورهای خارجی طی ماه‌های گذشته برای این منظور مراسم یادبود بر پا کرده‌اند.
در آلمان این مراسم در ماه ژانویه بر پا شد و در سخنرانی‌هایی که در این زمینه برگزار شد بارها از سوریه و جمهوری آفریقای مرکزی نام برده شد؛ دو کشوری که درست مثل رواندای آن زمان صحنه خشونت شده اما جامعه بین‌المللی باز هم درمانده و عاجز به این خشونت‌ها می‌نگرد. ظاهرا درس‌هایی که باید از پاکسازی قومی رواندا گرفته می‌شد، فرا گرفته شده اما به نظر می‌رسد که به‌کار بستن آنها فراتر از توان و قدرت سیاست کنونی جهان است.
بیشتر بخوانید: سازمان ملل: جنگ در سوریه ۹ میلیون نفر را آواره کرده است
شمار موالید، نیمی از جمعیت قربانی
در سال ۱۹۹۴ میلادی بین ۸۰۰ هزار تا یک‌میلیون نفر از قبایل توتسی و میانه‌روهای هوتو طی تقریبا ۱۰۰ روز به قتل رسیدند. عاملان از شبه‌نظامیان هوتو، صفوف ارتش، گارد ریاست جمهوری، پلیس ملی و نیروهای منطقه‌ای بودند.
فرا رسیدن بیستمین سالروز این نسل‌کشی رواندا را نیز به تحرک واداشته و از سه ماه پیش در این کشور مشعل یادبود بنا شده است. معمولا پل کاگامه، رئیس جمهور رواندا از مردم این کشور می‌خواهد که چندان در گذشته غرق نشوند و به جلو نگاه کنند. اما این بار وضعیت فرق می‌کند. این بار رواندا خود اصرار دارد که یاد آن خاطره را زنده نگه دارد، چرا که امسال (۲۰۱۴) در بیستمین سالگرد نسل‌کشی رواندا برای نخستین بار شمار موالید به بیش از نیمی از جمعیت از دست‌رفته در آن روزها رسیده است.
راه همچنان دشوار رواندا
با گذشت ۲۰ سال راه رواندا که خود را از کشوری با اجساد بسیار به کشوری مملو از امیدهای تازه و طرح‌های عمرانی رسانده است همچنان دشوار و پر فراز و نشیب است. هنوز محاکمه عاملان آن قتل عام به پایان نرسیده است، نه در سطح کشوری و نه در سطح بین‌المللی.
بیشتر بخوانید: متهم قتل عام در رواندا به ۱۴ سال زندان محکوم شد
بسیاری از عاملانی که در سال ۱۹۹۴ با شبه‌نظامیان هوتو یا نیروهای امنیتی رواندا همکاری کردند یا آزادند یا پس از مدتی حبس از زندان بیرون آمده و همجوار جان‌بدربردگان قوم توتسی یا در کنار آوارگانی که حال به کشور بازگشته‌اند، زندگی می‌کنند.
حکایت بازماندگان قوم توتسی نیز همچون قربانیان این فاجعه تلخ است. اندک‌شماری از قوم توتسی که از آن پاکسازی قومی جان به در برده‌اند خود را در حاشیه جامعه احساس می‌کند، به‌خصوص وقتی که با موج مدرنیزاسیون و "رواندای جدید" مواجه می‌شوند.
برخی از همدستان سابق این نسل‌کشی هم در جامعه خود احساس بیگانگی می‌کنند؛ جامعه‌ای که اینک زیر سلطه دشمنان سابق آنها، یعنی چریک‌های پیشین RPF یا جبهه میهنی رواندا است، همانانی که در ژوئیه ۱۹۹۴ رژیم نسل‌کش را ساقط کرده و متواری ساختند.
اینک نسل بازمانده از آن دوران وظیفه دارد "رواندای جدید" را بسازد، آن را از زندگی سرشار سازد و با این کار هم خود و هم کشور را باز‌‌آفرینی کند.