در گذشت Vlado Kristl فيلمساز، نقاش و شاعر معروف

فيلم كارتون «دون كيشوت» كه در جشنواره ى فيلم هاى كوتاه اوبرهازون درخششى بى نمونه داشت، جنجالى بزرگ برانگيخت و او را ناگهان در شمار فيلمسازان سورئاليست و آنارشيست گذاشت.

اين فيلم تصويرى از خود هنرمند را بازتاب مى دهد، كه چون دون كيشوت كه با يك نيزه اى بلند آهنگ جنگ با آسياب بادى را دارد، او نيز به تنهايى روياروى سينماى تجارتى و بزرگان دروغ و نيرنگهاى پليد و زشتشان، كه تماشاگران فيلم را با پوزخندهايشان از كنار حقيقت گذر مى دهند، ايستادگى مى كرد.

جنجال برانگيزتر اما فيلم ژنرال و نخستين انسان بود، كه در يوگسلاوى پيشين زير تيغ سانسور دولتى نابود شد. زيرا او در آن فيلم به گونه اى نمادين انگشت خود را به سوى دولت پليسى و كيش شخصيت دراز كرده بود.

از همين روى بود كه در سال ۱۹۶۲ هنگامى كه هنوز به ۴۰ سالگى نرسيده بود، زادگاهش را پشت سرگذارد و به آلمان كوچيد. سينماى تجربى او و آنچه كه او در فيلم آزمون مى كرد، بزودى سرمشق بسيارى از فيلمسازان در آلمان شد. فيلم هايى چون «سد» يا «نامه» بى ترديد نقش بزرگى در پيشرفت سينماى جوان آلمان بازى كردند.

كريستل در آثار پسينترش نيز چون «فيلم يا قدرت» و يا «فيلم بلندپايگان» سينما را تبديل به فراديدى كرد، كه با همه ى معيارهاى متداول تاريخى داستان پردازى در سينما تضاد داشت.

در سال ۱۹۹۸ فيلم «آخرين همسان» را ساخت، كه از ديدگاه فيلم شناسان و منتقدين سينما تندگرايى كريستل در آن پررنگ تر از فراورده هاى سينمايى ديگرش بازتاب يافته است. با اين همه ولادو كريستل هرگز به درستى درك نشد. شايد هم خود او نمى خواست كه درك شود. نه به عنوان چوپان ياغيان در يوگسلاوى پيشين، نه در مقام فيلمساز در آلمان، نه در پيشه ى تاكسى رانى اش در آمريكاى لاتين و نه نقاش و شاعر در مونيخ.

اما تاريخ نويسان سينماى آلمان برآن هستند كه بى هيچ ترديد بدون كريستل در سالهاى دهه ۶۰ اوبرهازون پايتخت پيشرويها و ياغيگريهاى انديشمندان ناآرام سينماى آلمان نمى شد.

پرويز حمزوى