درگذشت آلکسی دوم، رهبر کلیسای ارتدوکس روسیه
۱۳۸۷ آذر ۱۶, شنبه
روز جمعه، ۵ دسامبر (۱۵ آذر) "پدر روحانی"، آلکسی دوم که از تبار اشراف آلمانی ساکن در منطقه بالتیک بود، در مسکو در گذشت. علت مرگ او بیماری قلبی اعلام شده است.
آلکسی دوم در سال ۱۹۹۰ در شرایطی که نظام کمونیستی در شوروی آخرین نفس‌های خود را می‌کشید به عنوان پاتریارک یا پدر روحانی، به سمت رهبر کلیسای ارتدوکس روسیه برگزیده شد. وی پیش از رهبری کلیسای ارتدوکس، مقام اسقف استونی در شهر تالین را دارا بود.
وحدت دین و قدرت
پس از فروپاشی کمونیسم در روسیه دوره جدیدی برای تحکیم موقعیت کلیسای ارتدوکس در این کشور فرا رسید. رهبران سیاسی کرملین با سابقه‌ی کمونیستی به نوبه‌ی خود در مراسم مذهبی شرکت جستند و نقش مهم کلیسای ارتدوکسی را در روسیه دوباره کشف کردند. آلکسی دوم مانند یلتسین، رئیس جمهور سابق روسیه از دوران کمونیستی به شدت انتقاد کرد و اعمال رژیم کمونیستی را صریحاً محکوم نمود.
گرچه نقش کلیسای ارتدوکسی در این دوران هنوز بررسی نشده، اما آلکسی دوم به سرعت کلیسای ارتدوکسی را به سنت و شیوه روسیه تزاری دوباره سامان داد. در مرکز این سنت، همکاری و اتحاد میان کلیسا و قدرت دولتی قرار داشت. در همین رابطه به نیکلای دوم، آخرین تزار روسیه که به همراه خانواده خود توسط کمونیست‌ها پس از انقلاب اکتبر تیرباران شده بود، از سوی کلیسا لقب شهید اعطا شد و از وی تجلیل به عمل آمد.
مذاهب دیگر مسیحی مانند کلیسای کاتولیک و پروتستان به اتحاد دوباره میان حکومت و دین در روسیه با دیده شک و تردید می‌نگرند. به خاطر نقش جدید مسیحیت در جوامع اروپایی، وحدت میان دین و سیاست به عنوان بازمانده‌ای از دوران پیشامدرن سبب انتقاد به کلیسای ارتدوکس در روسیه شده است. اما به نظر برخی از کارشناسان، با توجه به شرایط ویژه‌ی روسیه و حاکمیت کمونیست‌ها به مدت بیش از هفتاد سال در کشور، این وحدت برای برقراری اتحاد ملی موجه به نظر می‌رسد.
پس از فروپاشی رژیم شوروی، کشور جدید روسیه در صدد تعریف مجدد خود در اروپا و جهان بود، بدین خاطر باید خلاء معنوی و هویت‌بخشی به مردم روسیه از طریق دین برطرف می‌شد. این نقش به طور سنتی بر عهده کلیسای ارتدکسی این کشور بود.
حوزه نفوذ و پیروان کلیسای ارتدوکس روسیه
در حالی که روسیه در قراردادهای مختلفی حق تعیین سرنوشت و حاکمیت جمهوری‌های جدا شده را به رسمیت شناخت و می‌شناسد، کلیسای ارتدوکسی با این جدایی مناطق از حوزه نفوذ خود هنوز مسئله دارد. به اعتبار کلیسای ارتدوکس روسیه، رهبری این کلیسا رسیدگی به امور تمامی مردم روسیه را در اختیار دارد، که به نظر کلیسای ارتدکسی شامل امپراطوری روسیه و اسلاو شرقی در سده‌های میانه می‌شود. مرکز این امپراطوری نه در مسکو بلکه در کی‌یف، پایتخت اوکراین قرار داشت.
در حال حاضر کوشش‌هایی برای جدایی کلیساهای ارتدکس در اوکراین و جمهوری‌های بالتیک از مسکو در جریان است. از سوی دیگر کلیسای ارتدکس روسیه مخالف فعالیت دیگر مذاهب مسیحی در حیطه تحت نفوذ خود است. این امر سبب بروز اختلافاتی میان کلیسای کاتولیک و ارتدکسی گشته است.
با وجود همکاری میان کلیسا و دولت روسیه، آلکسی دوم خواهان جدایی رسمی میان دولت و دین بود و در زمان حیات خود از هرگونه دخالت دولتی در امور کلیسا جلوگیری کرده بود.
گرچه آمار دقیقی از تعداد پیروان کلیسای ارتدکس روسیه در دست نیست، اما برخی از کارشناسان آن را بالغ بر صد میلیون نفر برآورد می‌کنند. در دوران پوتین برای نخستین بار کلیسای ارتدکس صاحب زمین و ساختمان‌ها و مراکز دینی خود شد و بخشی از دارایی‌های قدیمی نیز به آن واگذار گشت.