خواست هاى زنان در انتخابات/ گفتگويى با نيره توكلى

مصاحبه گر: شيرين جزايرى

دويچه وله: خانم توكلى، چند روزى بيشتر به موعد برگزارى انتخابات رياست جمهورى در ايران باقى نمانده، آيا شما پروسه ى انتخابات را محيط مناسبى براى مطرح كردن خواسته هاى زنان مى دانيد؟

نيره توكلى: در اين چندساله كه ما شاهد بوده ايم بهرحال در حول و حوش انتخابات، فرصتهايى براى حرف زدن و فضاى بازترى وجود دارد. حتى قبل از اين ۸ سال هم، قبل از دوم خرداد، تا حد بسيار خفيفى ما اين را مشاهده مى كرديم. منتها آنموقع كمتر اين مسئله در ميان مردم مطرح بود و افراد داخل حكومت بودند كه مى توانستند بازتر صحبت كنند. روزنامه ها فضاى بهترى داشت و بسيارى از روزنامه ها امكان انتشار داشتند كه اكثرا بعد از اينكه دوره انتخابات مى گذشت، بلافاصله بسته مى شدند. در اين شكى نيست كه انتخابات معمولا فضاى بازترى را ايجاد مى كند. چون قبل از انقلاب بهرحال بايد وعده هايى داده بشود كه اين فضا بازتر خواهد بود، تساهل بيشترى خواهد بود. بنابراين، در اين فضا معلوم است كه ما مى توانيم تاحدى خواسته هايمان را بيشتر مطرح كنيم.

دويچه وله: شما از مطالبات زنان صحبت كرديد. مهمترین خواسته هاى مطرح شده زنان را شما بطور عمده در چه نكاتى مى بينيد؟

نيره توكلى: آرمان كلى زنان دگرگونى روابط جنسيتى موجود است. روابطى كه مبتنى بر فرودستى زنان و فرادستى مردان است البته نه همه ى مردان. براى اينكه من معقتدم كه روابط موجود به ضرر مردان هم هست، ولى بهرحال آرمان كلى زنان اين است كه اين روابط دگرگون بشوند و اين فرودستى كه ازلى نبوده، ابدى هم فرض نشود. اين آرمان كلى زنان است. زنان خواسته هاى مشخص ترى هم دارند كه حتى در تحقيقى هم كه مركز تحقيق ملى، «مركز مشاركت زنان» انجام داده، نتايج بسيار جالب آن منعکس است. نتيجه اين بوده كه بيشتر زنان توسعه ى اشتغال، افزايش امكانات تفريحى، آزادى و امنيت اجتماعى، فراهم شدن امكانات معيشتى، ايجاد باورهايى كه اعتقاد به توان زنان را تقويت بكند، فراهم آمدن امكانات تحصيلى، اصلاح قوانين تبعيض آميز، ايجاد امكاناتى كه آگاهى زنان را ارتقاء بدهد، در مورد حقوق خودشان و در مورد وضعيت اجتماعى شان، ايجاد تسهيلات براى ازدواج و ايجاد تسهيلات براى اينكه زنان بتوانند تشكل هاى خودشان را براحتى ثبت و اداره بكنند. اينها چيزهايى بوده كه مركز مشاركت مطرح كرده است، ولى الان مهمترين خواسته ى زنان در ايران اين است كه در قانون اساسى تغييراتى بوجود بيايد كه حاشيه اى بودن زنان و تبعيض هاى قانونى در مورد آنان از بين برود و اولين گام و مهمترين گام را هم پيوستن به كنوانسيون منع هرگونه تبعيض برضد زنان است.

دويچه وله: آيا از طرف نامزدهاى انتخاباتى برنامه ى معينى كه مورد قبول شما باشد، براى حل مشكلات زنان عرضه شده ؟

نيره توكلى: هنوز برنامه ى مشخصى را ما نديده ايم كه بتواند نظر ما را تامين كند و فكر كنيم كه وعده ى خشك و خالى نيست. اما خوب دولت آقاى معين حتى قول وزارت زنان را هم داده است، تلويحا، ولى هنوز فراتر از اين نرفته اند. يعنى ما هنوز منتظر برنامه ى مشخص ترى هستيم كه با مطالباتمان هماهنگ تر باشد.

دويچه وله: آيا شما فكر مى كنيد كه مطرح كردن مطالبات زنان مى تواند به نوعى گروههاى مختلف را در درون حاكميت يا بيرون از حاكميت وادار كند كه در مقابل اين خواسته ها و يا بطور كلى در مورد مسايل زنان موضع گيرى بكنند؟

نيره توكلى: ببينيد، مطرح كردن واقعا گام اول است، چه در اين صورت كه ما و يا ديگران بتوانيم برنامه اى براى تحقق آن داشته باشيم و يا نه. وقتى كه چيزى مطرح مى شود بهرحال هرچقدر هم كه كسى آدم بى اعتنايى باشد، آن را مى شنود و مسلما اين مسئله تاثير خود را دارد. ممكن است كه تاثير كوتاه مدت نداشته باشد، ولى لااقل اينكه ما حرفهايمان را زده ايم و انتظاراتمان را بيان كرده ايم، حتى اگر آن ها برآورده نشوند.

دويچه وله: خانم توكلى، با توجه به تجارب ۸ سال گذشته، شما ميزان شركت زنان را در انتخابات چگونه پيش بينى مى كنيد؟

نيره توكلى: شركت زنان هم در واقع مثل شركت همه ى قشرهاى ديگر ازجمله جوانها و بقيه ى مردم مسلما كمتر از دوره هاى قبل خواهد بود. براى اينكه بسيارى از خواسته ها برآورده نشد، بيشتر انتظارات برآورده نشد و بخشى از اين انتظارات ممكن بود كه توهم آلود باشند، ولى بهرحال براى ايجاد اطمينان درمردم كه روندى ادامه دارد، مى بايست بخشى از آن تحقق پيدا مى كرد. هرچند كه من هميشه گفته ام كه گرچه دوران آقاى خاتمى را به اين منتسب مى كنند كه در اين دوران فقط حرف زده شده است، ولى من معتقدم حرف هم خودش يك عمل سياسى ست و مهم است. براى اينكه ۲۰ سال سكوت بوده و بعد اين خواسته ها مطرح شده، مسائلى كه ما در ۲۰ سال گذشته نشنيده بوديم، اينكه عده اى از مردم كه خودشان را تا آنموقع حاشيه اى احساس مى كردند، احساس كنند كه آنها هم مخاطب اند. هرچند كه اينان شاهد بوده اند كه عمدتا در موقع انتخابات است كه اينها مخاطب اند و بعد از آن كمتر مورد توجه اند و اين بهرحال از شوق و شور مردم كم كرد. در نتيجه من فكر مى كنم كه بهرحال تعداد شركت كننده ها خيلى كم خواهد بود. اينكه زنها بتوانند به مراكز قدرت و تصميم گيرى دسترسى پيدا كنند، اين چيزى ست كه بيشتر از هرموضوعى زنان الان مطرح مى كنند و مى گويند كه ما در اين ۸ ساله، بويژه براى انتخاب آقاى خاتمى، بسيار بيشتر از اين اميدوار بوديم، اينكه بتوانيم به آن نسبتى كه مشاركت كرديم و راى داديم به همان نسبت هم بتوانيم صدايى داشته باشيم، در مجلس، در مراكز قانونى، در وزارتخانه ها و در تصميم گيرى هاى مهم. اما همه ى زنان تقريبا متفق القول اند كه چنين چيزى به بهانه هاى مختلف تحقق پيدا نكرد.

دويچه وله: شما از كانديداهاى انتخاباتى از آقاى معين صحبت كرديد كه در ارتباط با حل مسائل زنان قولهايى را داده است. در جلسه اى قرار بوده كه اين مطالبات از طرف برخى از فعالان ومدافعان حقوق زنان مطرح شوند. شما هم در اين جلسه شركت داشتيد. اين خواسته ها چه بوده اند و آقاى معين چگونه با آنان برخورد كردند؟

نيره توكلى: آقاى معين در اين جلسه شركت نداشتند و در واقع مشاورانشان در آنجا بودند. حتا خانم دكتر كولايى هم در اين جلسه حضور نداشتند. ما هم اعتراض كرديم كه چرا ايشان شركت نكردند. گفتند كه قرار شده اول اين جلسه تشكيل و با مشاورهاى ايشان صحبت شود و بعد اگر همه موافق باشند يك جلسه مى گذارند كه خود آقاى دكتر معين هم در آن حضور داشته باشند. هنوز ما با خود دكتر معين ملاقاتى نداشته ايم.

دويچه وله: دكتر توكلى سپاسگزارم از اينكه وقت در اختيار ما گذاشتيد.