«حالا باید خارج از کشور همت کند»
۱۳۸۹ اسفند ۱۱, چهارشنبه
جامعه جهانی تلاش می‌کند با قدم‌های حساب شده در تحولات کشورهای عرب منطقه نقش بازی کند. این تلاش‌ها در مصر تاثیرگذار بود و ممکن است در آینده یمن، تونس و بحرین هم تا حدودی موثر باشد. فشارها بر لیبی نیز قابل توجه است، اگرچه رهبر لیبی گفته که «تا آخرین قطره خون» در مقابل معترضین و جامعه جهانی مقاومت می‌کند.
برخورد با ایران اما کمی متفاوت است. حداقل تا این لحظه. سران کشورهای اروپایی بارها به ایران به خاطر سرکوب مخالفان انتقاد کرده‌اند. با این حال فشارها از حد معینی جلوتر نرفته است. تحریم‌های اقتصادی برنامه اتمی ایران را هدف گرفته‌اند و تحریم سیاسی که ابتکار ایالات متحده بوده، تا کنون در عمل اهمیت خود را نشان نداده است.
فشار بر دولتها و پارلمان اروپا
مخالفان حکومت ایران در خارج از کشور تحرکات جدیدی را آغاز کرده‌اند تا به این وضع خاتمه دهند. به‌ویژه که با دستگیری رهبران مخالف در ایران، امکان اطلاع رسانی و اتخاذ تاکتیک‌های به موقع در داخل به عقیده برخی تحلیلگران و فعالان حقوق بشرمحدود شده است.
بهمن امینی، عضو کمیته مستقل ضد سرکوب در فرانسه و مدیر انتشارات خاوران به نقش مهم فعالیت‌های خارج از کشورو افکار عمومی جهانی اشاره می‌کند . او معتقد است که حالا باید ایرانیان خارج از کشور همت کنند و هرکاری از دست‌شان برمی‌آید انجام دهند:« برای فشار آوردن بر دولتها باید روی افکارعمومی کار کرد، روی پارلمان اروپا کار کرد. وقتی ایرانیان خارج از کشور به موقع حرکتی را در رابطه با اعتراض به جمهوری اسلامی یا فشار به کشورهای اروپایی در معاملات اقتصادی‌شان با جمهوری اسلامی انجام دهند، این‌ها همه نقش دارند،. بنابراین خارج نقش مهمی را می‌تواند بازی کند.»
مهران براتی، فعال حقوق بشر و تحلیلگر سیاسی مقیم آلمان از تلاش‌هایی که در روزهای اخیر شده و دستاوردهای احتمالی آن سخن می‌گوید. حرکت‌هایی که در سطوح مختلف صورت می‌گیرد، از تظاهرات و تحصن گرفته تا فشار به سیاستمداران و دولتها.
روز دهم اسفند، همزمان با حرکت اعتراضی در ایران، شهرهای مختلف اروپا نیز شاهد اعتراض چشمگیر ایرانی‌های مخالف حکومت بود. مهران براتی به سطح دیگر فعالیت‌ها اشاره می‌کند:«یک سطح دیگر کار که دارد انجام می‌گیرد مربوط به نمایندگان مجالس اتحادیه اروپا و مجالس کشوری است. الان فعالیت‌هایی در سطح نمایندگان این کشورها شروع شده و به‌زودی هم حتماً در افکارعمومی نتایج آن دیده و شنیده خواهد شد. یک بخش از این فعالیت‌ها هم برمی‌گردد به همان کاری که با لیبی انجام گرفته، یعنی اخراج ایران از شورای حقوق بشر و دیگر مشابه همان تهدیدی که علیه لیبی می‌شود، یعنی بردن آقای قذافی و سران حکومت به دادگاه جنایی لاهه.»
آیا این امکان وجود دارد که شورای حقوق بشر در رابطه با سران حکومت ایران هم به نتایج مشابهی برسد؟ به‌نظر مهران براتی «از دو سال پیش تاکنون در ایران جنایات بسیاری انجام گرفته که جنایت علیه بشریت محسوب می‌شوند و می‌توانند بشوند و این هم یکی از احتمالات و کارهایی هست که در صورت تشدید سرکوب در ایران، مورد نظر سیاستمداران اروپایی قرار خواهد گرفت.»
لازمه اتخاذ این روش از سوی اروپا و آمریکا فشار به سیاستمداران اروپایی و به جامعه سیاسی و مدنی آنها و جلب جمایت مردم است. مهران براتی معتقد است که «این پشتیبانی روز به روز بیش‌تر می‌شود. به‌هر صورت آقای احمدی‌نژاد و آقای خامنه‌ای نمی‌توانند آسوده بخوابند و فکر کنند که هیچ اتفاقی رخ نخواهد داد. آنها برای هر سال ادامه‌ی حکومت احتیاج به سرکوب بیشتری خواهند داشت و سرکوب بیش‌تر هم نتیجه‌اش این خواهد بود که آنها به‌عنوان جانیان علیه بشریت به دادگاه کشیده شوند. آنچه الان مورد نظر کشورهای اروپایی است و در آخرین جلسه‌ی وزارت‌خارجه اتحادیه اروپا روی آن بحث شده، این است که سفرای خود را حداقل برای مدتی از ایران بیرون بیاورند.»
شیرین عبادی، حقوقدان و برنده جایزه نوبل صلح می‌گوید فعالیت‌های بسیاری برای تحت فشار گذاشتن حکومت ایران صورت گرفته است تا رفتار خود را نسبت به مخالفان و رهبران آنها تغییر دهد: «من درخواست کردم که آقای بان‌کی مون در ۱۴ ماه مارس گزارشی به شورای حقوق بشر ارائه کند و امیدوار هستم که در آن روز شورای حقوق بشر گزارشگر ویژه‌ای خاص ایران تعیین کند که مسائل مربوط به ایران را همیشه رصد کند. ما شبیه این وضعیت را در سال‌های اول انقلاب داشتیم که آقای گالیندوپل و بعد آقای کاپیتورن گزارشگر ویژه‌ای حقوق بشر در ایران بودند و وجود یک چنین افرادی باعث می‌شود که به طور مرتب رفتار یک حکومت تحت نظر قرار گیرد.
شیرین عبادی نیز تاکید می‌کند که «مهم‌ترین کاری که ایرانیان خارج از کشور می‌توانند بکنند، این است که صدای مردم ایران را به خارج از ایران برسانند.»
«آغاز دوره ای جدید در مبارزه»
اما به نظر برخی صاحب‌نظران، حمایت خارج از کشور از اعتراض‌ها در ایران تنها به افشاگری و تحصن و تظاهرات محدود نمی‌شود. با بازداشت میرحسین موسوی و مهدی کروبی، و علاوه برآن بازداشت انبوهی از دیگر چهره‌های مطرح در جنبش سبز، نقش نیروهای خارج از کشور در هدایت جنبش نیز مطرح است.
سعید پیوندی، پژوهشگر مسایل اجتماعی و استاد دانشگاه در پاریس از شکل‌گیری رهبری جدید در خارج از کشور سخن می‌گوید:« رهبری موجود به‌هرحال الان در زندان است و بیش‌تر نقش نمادین را بازی خواهد کرد و این نقش هم بسیار مهم است و به‌هرحال مرکز مبارزه در ایران خواهد بود» ولی « با توجه به نقشی که الان رسانه‌ها بازی می‌کنند، نقشی که افکارعمومی بین‌المللی بازی می‌کند و نقشی که فضای جدید منطقه‌ای بازی می‌کند، وجود یک رهبری که بتواند شعارهای دقیقی داشته باشد، فکر کند، منسجم باشد و به‌موقع واکنش نشان دهد، یک امر خیلی خیلی مهم در جنبش‌های اجتماعی معاصر است. نیروهای ایرانی خارج از کشور به یک نیروی بسیار مهم تأثیرگذار در ایران تبدیل می‌شوند.»
سعید پیوندی تاثیر تحولات ژئوپولیتیک منطقه را بسیار مثبت ارزیابی می‌کند: «چه در سطح بین‌المللی چه در سطح داخلی، به‌خصوص در فضای جدید منطقه‌ای، دموکراسی و دفاع از حقوق شهروندی به ارزش‌های محوری ژئوپلیتیکی منطقه تبدیل شده است و این یک داده‌ی بسیار مهم است که می‌تواند عرصه را بر همه‌ی حکومت‌های تمامیت‌خواه و استبدادی تنگ کند و در ایران هم به همین ترتیب خواهد بود. یعنی فضای ایران امروز نمی‌تواند جدا از فضای منطقه متحول شود و این یک نکته‌مثبت است، امری که در ۱۵ سال پیش وجود نداشته است.»
«شعارهایی که بتواند اکثریت را بسیج کند»
بهمن امینی معتقد است یکی از مهم‌ترین عوامل بسیج مخالفان طرح شعارهای درست است. شعاری که مردم حاضر باشند «به خاطرش تا پای جان بایستند» او می‌گوید:«متأسفانه شعاری چون اجرای قانون اساسی نمی‌تواند همه‌ی مردم را به‌خصوص برای تا پای جان رفتن و نشستن در میدان آزادی برای روزها و روزها گرد آورد...این شعار حداقل می‌تواند رفراندمی باشد برای آری یا نه به جمهوری اسلامی. مردم حاضرند برای چنین شعاری به میدان آزادی بیایند و نروند.»
بهمن امینی تاکید می‌کند که انگیزه مردم تنها یک چشم‌انداز روشن می‌تواند باشد وفردایی متفاوت با امروز!
سعید پیوندی درباره شعارها با احتیاط بیشتری سخن می‌گوید:«یک بخش مهمی از نیروهای داخل جمهوری اسلامی و کسانی که به چارچوب‌های اولیه‌ی این حکومت باور دارند، جزو جنبش سبز هستند. ما با چنین شعاری عملاً آنها را حذف می‌کنیم. ما باید توازن نیروی‌مان را در هر لحظه بسنجیم. یعنی ما می‌توانیم تندترین شعارها را بدهیم، می‌توانیم شعار سرنگونی یا رفتن همین الان آقای خامنه‌ای و یا هر چیز دیگری را مطرح کنیم، ولی مسئله این است که هرکدام از این شعارها چقدر می‌توانند نیرو بسیج کند. به نظر من یک هوشیاری سیاسی در این لحظه و یک هوشمندی و خرد سیاسی در این لحظه باید بتواند پیش از هر چیز توازن نیروها را ارزیابی کند و براساس آن استراتژی و راهبرد خودش را تعیین کند.»
به نظر سعید پیوندی شعار اساسی که الان می‌تواند بخش مهمی از مردم را دور خودش جمع کند، «حول تغییر قانون اساسی در جهت دموکراتیک کردن آن و مسئله‌ی نقش ولایت فقیه در جامعه و انتخابات آزاد غیرنظارتی» است.
مریم انصاری
تحریریه: مهیندخت مصباح