جمشید بسمالله و اخلاق اقتصادی در ایران
سه دهه قبل قرار بود اقتصاد در ایران اسلامی بشود. حال۴ فعال اقتصادی در انتظار اجرای حکم اعدام و جمشید بسمالله و سلطانهای دیگر بحث روز شدهاند. حال و روز اخلاق اقتصادی ایران چگونه است؟
"درس بخوان مثل سمیعی بشی"
پروفسور دکتر سمیعی را همه ایرانیان میشناسند و به او افتخار میکنند. خانوادههای گیلانی به فرزندانی که گاهی بازیگوشی میکنند میگویند:«درسات را بخوان تا مثل پروفسور سمیعی بشوی».
سرمشق علمی بسیار
در ایران نخبههای علمی بسیاری وجود دارند که میتوانند سرمشق نسل جوان قرار گیرند، هرچند که برخی از آنها نیز دیر یا زود به ارقام "فرار مغزها" اضافه میشوند.
سرمشق اقتصادی اما ...
خانوادههای ایرانی کدام شخص را میتوانند به فرزندانشان بهعنوان سرمشق و فرد موفق اقتصادی توصیه کنند؟
درس اخلاق
بیش از سی سال است که صدا و سیما و سایر رسانههای جمعی دهها هزار ساعت درس اخلاق به جامعه ایران دادهاند. تاثیر این آموزشهای اخلاقی بر فعالان اقتصادی چه بوده است؟
چرا؟
چرا با این همه آموزش دینی و اخلاقی، فعالان و نخبگان اقتصادی در ایران، جشمید بسمالله، سلطان رشوه، سلطان شکر، سلطان پتروشیمی، سلطان پسته و سلطانهای دیگر نام دارند؟ چرا بزرگترین پروندههای تاکنون شناخته شده فساد مالی، رشوه، رانتخواری و سو استفاده مالی در تاریخ ایران مربوط به سالهای اخیر هستند؟
"سلطان شکر"
سلطان شکر که با نام اختصاری "م.ی" در دادگاه معرفی شد، نزدیک به ۲۰ سال پیش کارمند ساده شهرداری کرج بود. با تصاحب اراضی دولتی، ميلياردها تومان از اين زمينها را خريد و فروش كرد. با خرید کارخانههای مختلف شکر به سلطان شکر معروف شد و بعد در دادگاه به ۲۶ سال حبس و ۷۳ ميليارد تومان جريمه نقدی محكوم شد. اسفند ماه سال ۸۶ با قرار وثيقه ۱۶۰ ميليارد تومانی آزاد و چندی پیش بصورت ناگهانی درگذشت.
"سلطان رشوه"
در گزارش خبرگزاری مهر آمده است که بنا بر اعلام نماینده دادستان: «مهافرید خسروی سلطان رشوه ایران است. هرکس با وی دست میداد مطمئن بود در این دست پولی است. این متهم رشوهها و پولهایی را به برخی خیریهها واریز میکرد تا خود را مقدس جلوه دهد.»
جشمید بسمالله
وقتی معاون اول رئیس جمهور ایران از جمشید بسم الله به عنوان تعیین کننده قیمت ارز اسم برد، همه با این اسم مستعار آشنا شدند. در بین رفقا به خاطر تکیه کلامی که آغاز هر معامله به کار میبرد به «جمشید بسم الله» معروف شده. گفته میشود او در جریان "مهار بازار ارز" دستگیر شده است.
اختلاسهای میلیاردی
اختلاسهای میلیاردی در سیستم بانکی، بیمه و حتی در شورای شهر همگی نشان از وضعیت "اخلاق اقتصادی" حاکم بر ایران دارند.
سلطان پتروشیمی
در حال حاضر آخرین سلطان بازداشت شده، سطان پتروشیمی نام گرفته است. گفته میشود این پرونده حتی بزرگتر از پرونده فساد ۳ هزار میلیاردی است.
نگاه حسرتآمیز به آنسوی مرز
استیو جابز زمانی دانشگاه را رها کرد و در یک گاراژ بزرگترین بنگاه اقتصادی جهان را بنیان گذاشت. حال او و چهرههایی همانند او در آن سوی مرز و در نبود سرمشقهای داخلی برای جوانان ایرانی به الگو تبدیل شدهاند.
استیوجابز ایرانی
حتی اگر زمانی هم ایران روی نوابغی همچون استیو جابز را بر خود ببینید، آن فرد بدون اخلاق اقتصادی تبدیل به "سلطان رایانه" خواهد شد که بعد کارش به دادگاه خواهد کشید.
سرقت ۱۲ میلیاردی
اینکه از منزل یک کنشگر بازار، سارقان ۱۲ میلیارد تومان ارزهای خارجی، سکه طلا و پول نقد به سرقت میبرند، نشانگر کدام خصوصیات کنشگران اقتصادی ایران است؟
اخلاق اقتصاد و مسئولیت
خانواده یاکوب ثروت خود را از طریق تجارت قهوه کسب کردهاند. اینجا دانشگاه یاکوبز در شهر برمن آلمان است. دانشگاهی که در آن چند هزار دانشجو از ۱۰۸ کشور جهان و حتی ایران بورسیه دریافت کردهاند تا بتوانند به تحصیلات عالیه دست یابند. از این دست موسسات و دانشگاهها در جهان بسیارند. کدام فعال اقتصادی در ایران تاکنون ثروت خود را اینگونه "وقف" کرده است؟
اخلاق اقتصاد و مسئولیت
افتصاددانان میگویند که اقتصاد تنها کسب سرمایه از رابطه بین عرضه و تقاضا نیست. اقتصاد همراه با اخلاق، دهها مسئولیت به همراه میآورد که مهمترین آنها مسئولیت در قبال جامعه، محیط زیست و حتی تاریخ گذشته و نسل آینده است.