جزیره رویایی در اقیانوس آرام به زبالهدان تبدیل شد
جزیره دورافتاده هندرسون به دلیل ویژگیهای منحصر به فردش به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. هر چند هیچ انسانی در آنجا زندگی نمیکند، اما این جزیره به محلی برای انباشت ۱۸ تن زباله بدل شده است.
جزیره هندرسون یک جزیره مرجانی و غیرمسکونی در اقیانوس آرام جنوبی است که یکی از آخرین نقاط کره زمین به شمار میرود که تا کنون توانسته از دست انسانها در امان بماند. این جزیره که در آن گیاهان و جانوران میتوانند آزادانه رشد کنند، ۳۷ کیلومتر مربع مساحت دارد و سازمان یونسکو به دلیل زیبایی و منحصربهفرد بودن، آن را به عنوان میراث جهانی به ثبت رسانده است.
با اینکه این جزیره تا به این جا از هجوم انسانها در امان مانده، اما نتوانسته در برابر هجوم زبالههایشان محفوظ بماند. دانشمندان به تازگی با انتشار مقالهای پرده از ابعاد حیرتانگیز زبالههای انسانی در این جزیره غیرمسکونی برداشتند: حدود ۳۸ میلیون قطعه زباله پلاستیکی که وزنی نزدیک به ۱۸ تن دارند، این جزیره را به اشغال خود درآوردهاند.
به نوشته جنیفر لورز از دانشگاه تاسمانی و الکساندر باند از انجمن سلطنتی محافظت از پرندگان در بریتانیا، روزانه به ازای هر یک متر مربع ۲۷ قطعه زباله پلاستیکی به سواحل این جزیره اضافه میشوند. دانشمندان در فاصله ماه مه تا اوت سال ۲۰۱۵ در بخشهای مختلفی از سواحل هندرسون قطعاتی از زبالههای پلاستیکی در ماسهها پیدا کردهاند که برخی حتی در عمق ده سانتیمتری فرو رفته بودند.
این دانشمندان در مقاله خود نوشتهاند که تراکم زبالههای پلاستیکی در هیچکجای دنیا به بزرگی جزیره هندرسون نیست. در هر مترمربع ساحل این جزیره ۶۷۰ قطعه پلاستیک وجود دارد. این آمار اما مربوط به زبالههای سطحی میشود. دانشمندان در عمق ده سانتیمتری ماسهها در هر متر مربع تا ۴۵۰۰ عدد زباله پلاستیکی یافتهاند. بیشتر این زبالهها ابعادی کوچتر از پنج میلیمتر داشتهاند.
به گفته دانشمندان وزن تقریبی ۱۸ تن زباله پلاستیکی که در جزیره هندرسون انباشته شده، در اصل میزان زبالهای است که در هر دو ثانیه در جهان تولید میشود. آنها گفتهاند که اغلب زبالههای تلنبار شده در این جزیره از ژاپن، چین، شیلی و پرو آمدهاند.
حجم بالای زبالهها در بستر آبهای آزاد جهان یکی از معضلات محیط زیست در سطح بینالملل به شمار میرود. بر اساس یک پژوهش علمی که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، تا سال ۲۰۵۰ میزان زبالههای پلاستیکی که در آبها شناور هستند، بیشتر از تعداد ماهیهای شناور خواهند بود. در این پژوهش ذکر شده بود که سالانه دستکم ۸ میلیون تن پلاستیک به دریاها راه مییابند.
زبالههای پلاستیکی شناور در دریاها به طور عمده انواع بستهبندیهای پلاستیکی نظیر بطری یا کیسه هستند. مواد پلاستیکی بسیار بادوام هستند و تجزیه آنها اغلب صدها سال طول میکشد. از سوی دیگر اگر این زبالهها از سوی موجودات دریایی، لاکپشتها و پرندگان به عنوان غذا مصرف شود، موجب مرگ آنان میشود. در موارد بسیاری نیز موجودات زنده درون این زبالهها گیر افتادهاند که این نیز در نهایت به معنای مرگ آنان است.
اما در این میان ریزپلاستیکها (میکروپلاستیک) نیز نگرانیهای فراوانی را برانگیختهاند. این ذرات سمی حامل آلایندههای خطرناکی هستند که میتوانند وارد چرخه غذایی موجودات دریایی شوند. تحقیقات نشان دادهاند که ریزپلاستیکها سرطانزا هستند و میتوانند تأثیرات منفی روی هورمونها داشته باشند.
قدیمیها در مورد زیبایی و سرسبزی سواحل مازندران خاطرات زیادی دارند. امروزه جای آن تصویر زیبا را حجم انبوه زبالههایی گرفته که گردشگران، مردم و سازمانهای محلی تولید کردهاند. این استان با ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت طبق آمار رسمی، روزانه نزدیک به ۳ تن زباله تولید میکند. در زمانهایی که رفتوآمد گردشگران نیز به این استان افزایش مییابد، حجم زباله تولید شده تا ۲ برابر بالا میرود.
در حال حاضر بخش بزرگی از بستهبندیهای پلاستیکی تنها یک بار مصرف شده و سپس دور انداخته میشوند. این رویه نه تنها برای محیط زیست مخرب است بلکه از نظر اقتصادی نیز به هیچوجه به صرفه نیست. سالانه نزدیک به ۸۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار ضرر به دلیل دور انداختن کیسهها و بستهبندیهای پلاستیکی به بار میآید.
فوریه امسال دانشمندان نروژی ۳۰ کیسه پلاستیکی و شمار زیادی ریزپلاستیک از شکم یک وال بیرون آوردند. طبق بررسیهای آنان این کیسهها ظاهرا در معده این وال جوری تلنبار شده بودند که امکان بلع غذا را برای او ناممکن ساخته بودند. برای همین هم به گفته دانشمندان این وال دچار سوءتغذیه شده و به حدی از این موضوع در عذاب بوده که به جای رفتن به اعماق آب بارها به سمت ساحل آمده که در نهایت هم به مرگ او منجر شد.
دانشمندان گمان میبرند که به جز جزیره دورافتاده هندرسون، مناطق زیاد دیگری هم وجود دارند که زبالههای پلاستیکی در آنها تلنبار شدهاند. یک کیسه پلاستیکی برای تجزیه به زمانی بین ۱۰ تا ۲۰ سال نیاز دارد. تجزیه یک بطری پلاستیکی تا ۴۵۰ سال زمان میبرد.
تا به امروز هنوز نمیتوان به طور دقیق گفت که چه میزان زباله در آبهای آزاد جهان وجود دارند. بررسیها اما نشان دادهاند که سهم بزرگی از زبالههای پلاستیکی شناور در آبها را باید به پای جمعیت ساکن تا شعاع ۵۰ کیلومتری سواحل نوشت.
شماری از کشورهای پیشرو در زمینه حفاظت از محیط زیست از مدتها پیش آگاهسازی عمومی را نسبت به ضرر زبالههای پلاستیکی برای محیط زیست را آغاز کردهاند. برای مثال شماری از سازمانهای حفظ محیط زیست در نروژ، سوئد، دانمارک، فنلاند و ایسلند اخیرا از مردم خواستند تا در مدت یک هفته سواحل را تمیز کنند. تنها در نروژ حدود ۲۰ هزار نفر برای انجام این پاکسازی داوطلب شدند.
در کشورهای توسعهنیافته اما تلاش در جهت تعلیم مردم برای نریختن زباله در طبیعت همچنان ادامه دارد.