تهران، پیاده رو، حقوق شهروندی

وجود مانع‌های مختلف در پیاده‌روها آنقدر عادی شده که کمتر کسی به آن اعتراض می‌کند. شاید نیز صدای اعتراض بلند نمی‌شود چون اصلا معلوم نیست به کجا می‌توان شکایت برد.

گذشتن از پیاده‌رو؛ مشکل، مشکل‌تر، غیرممکن!

عادی‌ترین مانع موجود در پیاده‌روهای تهران چاله‌هایی است که یا نتیجه‌ی به کاربردن مصالح نامرغوب و به کار گماردن کارگران غیرمتخصص است، یا از کارهای «عمرانی»، اداره‌های برق و آب و مخابرات و ... به جا مانده‌اند. از کنار اینها می‌توان با مشکل گذشت. اما مشکل‌تر از آن هنگامی است که ماشینی هم در پیاده‌رو پارک شده، یا مشغول خالی کردن بار باشد. البته در هر حال باید مواظب موتورسیکلت‌سواران هم بود. آمار پلیس راهنمایی و رانندگی تهران نشان می‌دهد در سال گذشته عبور از چراغ قرمز و پیاده‌رو، دو تخلف اصلی موتورسواران بوده است. گذشتن از چنین پیادروهایی به هر حال غیرممکن نیست؛ اما مسیرهایی هم هستند که گذر از آنها واقعا ناممکن است. مانند کوچه‌هایی که حالا خیابان محسوب می‌شوند، اما به رغم رفت و آمد خودروها اصلا پیاده‌رو ندارند، یا کوچه‌هایی که هنوز کوچه‌اند اما به وسیله‌ی رانندگان ماهر به عنوان راههای فرار از ترافیک خیابانها کشف شده‌اند. در منطقه‌هایی مانند مرکز شهر نیز، که خراب کردن خانه‌های قدیمی و ساخت و ساز صرفه و رونق دارد، پیاده‌رو معمولا محل انبار آجر و میله‌گرد و دیگر ملزومات کارهای ساختمانی است.

رانده شدن پیاده‌ها به خیابان

در چنین وضعیتی بسیاری از شهروندان تهرانی مجبور می‌شوند به جای گذشته از پیاده‌رو از حاشیه‌های خیابان عبور کنند؛ کاری که اگر خیابان خیس باشد، کمترین خطرش کثیف شدن لباس است، و گاهی نیز به قیمت از دست دادن جان تمام می‌شود. حدود ۵۰ درصد از کشته‌شدگان تصادف‌های رانندگی در استان تهران عابران پیاده هستند. محمدکریم خسروی، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی، ۲۳ مهرماه ۱۳۸۷ به خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی گفت «مهمترین عوامل تصادفهای منجر به فوت عابران، استاندارد نبودن معابر، نبود پل عابر پیاده وعدم خط کشی محل عبور برای عابران است.» به گفته‌ی خسروی «بسیاری از پیاده روهای سطح شهر به عناوین مختلف سد معبر دارند.» او شهرداری را مسئول پاکسازی این مانع‌ها عنوان می‌کند و می‌افزاید این کار در کاهش شمار عابرانی که کشته می‌شوند تاثیر زیادی دارد. رئیس پلیس پایتخت تاکید دارد «به منظور کاهش این مشکلات باید معضلات فیزیکی مربوط به راهنمایی و رانندگی را رفع کرد و برای حفظ حقوق شهروندی اقدامات اساسی انجام داد.»

مسئول خسارت عابران کیست؟

پیاده‌روها ظاهرا جزو دارایی‌های عمومی محسوب می‌شوند. اما قانونی که حق استفاده شهروندان از آنها را تضمین کند وجود ندارد، اجرا نمی‌شود یا اجرای ان با قانون‌های دیگر در تضاد قراردارد. مشحص نیست از کسانی که عبور از پیاده‌رو را دشوار یا غیرممکن کرده‌اند به کجا می‌توان شکایت برد، و چه کسی مسئول خسارتهای جانی و مالی شهروندان است. برخی از مانع‌های پیاده‌روها با مجوز نهادهایی مانند شهرداری درست شده که خود مسئولیت پاکسازی معبرها را بر عهده دارد. بعضی از مشکلات نیز به گسترش بی‌برنامه شهرها مربوط است. کم نیستند خیابانهایی که پیاده‌روهای انها به نفع خیابان بسیار کم‌عرض و غیرقابل عبور شده‌اند. هر سال حدود چهارصد هزار خودروی جدید به تهران افزوده می‌شود، اما در سال یک صدم فضایی که این خودروها فقط بتوانند در آنجا پارک کنند به سطح شهر اضافه نمی‌شود.

هر روز ۲۱ کشته در شهرها

بخشی از مرگ و میر عابران به گذشتن از عرض خیابانها، به ویژه بزرگراه‌ها مربوط می‌شود. با این همه آمار پلیس نشان می‌دهد، سال پیش لااقل هفت درصد از عابران کشته شده در تصادف، کنار خیابانها بوده‌اند. پایگاه اطلاع رسانی ناجا دهم دیماه از قول سردار هادیانفر، جانشین رییس پلیس راهنمایی و رانندگی، نوشت، در هشت ماه نخست سال ۸۷ هر روز ۲۱ نفر در تصادف‌های درون شهری جان خود را از دست داده‌اند. این تعداد حدود یک سوم کل کشته‌شدگان در حوادث رانندگی است. نسبت تلفات تصادف‌های برون و درون شهری در استان تهران تقریبا برابر است. مشخص نیست چه تعداد از این کشتگان به دلیل غیرقابل عبور بودن پیاده‌روها، کنار خیابان بوده‌اند. گرچه رانده شدن عابران پیاده به خیابان، حتا اگر به مجروح شدن یا مرگ عابران هم منجر نشود، نقض ابتدایی‌ترین حقوق شهروندان است.