تلاشهاى ايران براى مقابله با فشار تحریم از سوى غرب
۱۳۸۶ فروردین ۲, پنجشنبه
اولین سفر خارجی محمد خاتمی رئیس جمهور سابق ایران و همینطور نخستین سفر رسمی رئیس جمهور کنونی محمود احمدی نژاد به ترکمنستان انجام گرفت. در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی نیز بیش از ۴۰ بار روسای جمهور دو کشور دیدار کرده بودند. در ترکمنستان روستائی به نام هاشمی رفسنجانی هست که هنوز هم این نام را حفظ کرده است.
ترکمنستان با برخورداری نزديک به هزار و هفتصد کيلومتر مرز زمینی و دریائی مشترک با ایران، یکی از طولانی‌ترين مرزها را با جمهورى اسلامى ايران دارد. فشار غرب و ایالات متحده آمریکا به ایران سبب شده است که در سیاست منطقه ای ایران ، ترکمنستان اهمیت ویژه ای پیدا کند.
دستگاه ديپلماسى جمهوری اسلامی ایران به سرعت راههاى نيل به روابط بهتر با ترکمنستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی را اکنون بررسی می کنند.
امین گلی، پژوهشگر و خبرنگار ترکمن در زمینه فعال شدن سیاست خارجی ایران در آسیای مرکزی بر اين باور است كه «جمهوری اسلامی ایران سعی می کند با نزدیکی به کشورهائی نظیر ترکمنستان از انزوا خارج شود، چرا که در خاورمیانه و حتی در میان کشورهای عربی هم جای پائی ندارد و چون کشور ترکمنستان نسبت به سیاست های اتمی ایران اظهار نظر نکرده، ایران فکر می کند با نزدیکی به کشورهای آسیای میانه از جمله ترکمنستان از انزوا خارج شود.»
بنظر دکتر هومن پیمانی کارشناس امور آسیای مرکزی و قفقاز، سیاست منطقه ای ایران بدنبال تنش های هسته ای با غرب، فعالتر شده است. وی در گفتگو با صدای آلمان گفت که دولت ایران قصد دارد «سیاست خارجی تهاجمی تری» اتخاد کند و از انزوا درآید.
وى معتقد است: «گسترش اختلافات ایران با آمریکا و اتحادیه اروپا بر سر مسائل هسته ای هست و در این چارچوب ایران احتیاج دارد به یک سیاست خارجی تهاجمی تری در پیش بگیرد. یعنی از حالت انزوائی که جامعه جهانی بخصوص کشورهای اروپائی و آمریکا می خواهند بوجود بیاورند، باید بیرون بیاید.»
ولی در تنش های هسته ای ایران، ترکمنستان سیاست جانبدارانه ای اتخاذ نکرده است. دلیل آن را امین گلی چنین بیان کرد: «نخست اینکه ترکمنستان به لحاظ بین المللی یک کشور بی طرفی هست و هیچوقت در بلوک ها یا رقابت های نظامی دخالت و شرکت نمی کند. بنابراین کشور ترکمنستان هیچوقت از برنامه هسته ای ایران حمایت و یا بر علیه آن اظهار نظر نکرده است و این سیاست کشور ترکمنستان هست.»
بنظر دکتر پیمانی ایران سعی خواهد کرد جلوی محاصره اقتصادی را بگیرد و به همین جهت قصد دارد روابط خود را بویژه با همسایگان خود گسترش دهد، ولی ترکمنستان نیز برای دستیابی به بازار جهانی به ایران نیاز شدیدی دارد:
«من فکر نمی کنم که ترکمنستان بطور مشخص به محاصره اقتصادی ایران بپیوندد و نه از این جهت که روابطش با کشورهای اروپائی و آمریکا خوب نیست، بلکه به این خاطر که ترکمنستان برای داشتن یک راه ارتباطی دائم با بازارهای جهانی نیاز به ایران دارد. در حال حاضر برای صادرات دو راه بیشتر در اختیار ترکمنستان نیست. چه از لحاظ صادرات نفت و گاز و چه از لحاظ صادرات پنبه که یکی از مهمترین اقلام صادراتی ترکمنستان هست.
صادرات یا از طریق ایران و یا از راه روسیه باید انجام بگیرد. از این جهت روابط ترکمنستان با روسیه در سال های گذشته پرتلاطم بوده، درصورت بسته شدن راه روسیه و یا اگر بخواهد روسیه از این اهرم جهت فشار به این کشور استفاده کند ترکمنستان نیاز دارد که مطمئن باشد همیشه یک راه ترانزیتی برای خود وجود خواهد داشت. از این جهت من فکر نمی کنم که ترکمنستان بتواند به محاصره اقتصادی علیه ایران بپیوندد ، برای اینکه محاصره اقتصادی ایران در این شرایط به معنی از دست دادن راه ترانزیت برای کالاهای ترکمنستان خواهد بود.»
به اعتقاد امین گلی در شرایط کنونی، ترکمنستان می تواند به کمک کشورهای غربی و آمریکا راه سومی را نیز انتخاب کند: «در زمان نیازاف ممکن است این فکر درست بوده باشد، ولی الآن بخاطر سیاست های اصلاح طلبانه که رئیس جمهور جدید ترکمنستان بردی محمداف در پیش گرفته فکر می کنم که نظر کمپانی ها و شرکت های غربی بیشتر به کشور ترکمنستان جلب بشود و راه سومی باز بشود که گاز و کالاهای ترکمنستان را به بازارهای اروپا صادر بکند.»
کارشناسان محلی معتقدند که ترکمنستان روابط اقتصادی خود را حتی در صورت اعمال تحریم و محاصره اقتصادی غرب علیه ایران نیز ادامه خواهد داد و به صفوف کشورهای تحریم کننده نخواهد پیوست.
طاهر شیرمحمدی