تعطیلی موزه ملی ایران در روز کوروش

در روز هفتم‌آبان‌ماه، روز کوروش بزرگ (کوروش دوم)، دیدار از منشور کوروش به دلیل تعطیلی موزه‌ی ملی ایران امکان‌پذیر نبود. روابط عمومی موزه ملی ایران علت تعطیلی روزهای ششم و هفتم آبان‌ماه، پنج‌شنبه و جمعه‌، را «به‌روز رسانی سیستم امنیتی و تجهیزات دوربین‌های مدار بسته و تأسیسات برق موزه ملی» اعلام کرده است.

اما بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی ایران علت را تلاش برای پیشگیری از تجمع دوستداران کوروش و بازدید گروهی از منشور او در این روز تلقی کرده‌اند. دکتر شاهین سپنتا، فعال میراث فرهنگی ایران، در این مورد می‌گوید: «واقعیت این است که سیستم مداربسته و برق موزه‌ی بزرگی مانند موزه‌ی ملی ایران باید همیشه به روز باشد و اینکه بخواهند در طول سال دقیقا روز کوروش را برای این کار انتخاب کنند واقعا سئوال‌برانگیز است. به همین خاطر فکر می‌کنم، شاید هدف اصلی این بود که در روز هفتم آبان دیداری از منشور کوروش انجام نشود».

وی که در روز چهارشنبه، ۵ آبان، خود از موزه ملی ایران و بخش نگهداری منشور کوروش بازدید کرده همچنین می‌گوید: «افزون بر این متأسفانه حتی کارمندان موزه و کارشناسانی كه آنجا بودند کمترین اطلاعات را در مورد روز هفتم ‌آبان، ‌روز کوروش، داشتند و وقتی در این مورد صحبت می‌شد مات و مبهوت نگاه می‌کردند، انگار ما داریم از موضوعی صحبت می‌کنیم که آنها برای اولین بار است که می‌شنوند».

منشور کوروش در بخش ایران باستان موزه بریتانیا نگه‌داری می‌شود. این منشور در شهریور ۸۹ با حفاظت ویژه به موزه‌ی ملی ایران تحویل داده شد تا ۴ ماه در ایران بماند.

بیژن روحانی، کارشناس میراث فرهنگی‌، در توضیح منشور یا استوانه‌ی کوروش می‌گوید: «منشور کوروش لوح یا استوانه‌ی پخته‌ای است که در سال ۵۳۸ پیش از میلاد به فرمان کوروش، پادشاه هخامنشی، متنی روی آن نوشتند و آن را در زیر پایه‌های معبدی در شهر باستانی بابل دفن کردند. متنی که روی این لوح نوشته شده شرحی است از چگونگی پیروزی کوروش بر شهر بابل و اینکه چرا کوروش به آنجا رفت و چگونه وارد شهر شد و وقتی وارد شد چگونه با مردمان آن شهر رفتار کرد».

منشور کوروش را برخی منشور حقوق بشر نیز نامیده‌اند. بیژن روحانی به اختلاف نظرهای موجود اشاره می‌کند و می‌گوید، برخی با این نامگذاری مخالفند ومی‌گویند «چون اصطلاح حقوق بشر جدید و مدرن است و در سده‌های اخیر باب شده بهتر است از به کار بردن آن در خصوص متنی ۲۵۰۰ ساله اجتناب شود». اما برخی این نامگذاری را با تکیه بر ماهیت منشور کوروش درست می‌دانند.

بیژن روحانی در مورد اینکه چرا برخی منشور کوروش را منشور حقوق بشر می‌نامند توضیح می‌دهد: «از میانه‌ی متن راوی عوض می‌شود و کوروش از زبان خود خودش را معرفی می‌کند و می‌گوید، وقتی وارد شهر شدم فرمان دادم که با مردمان شهر به نیکی رفتار شود، اسیران را آزاد کنند، معابد ویران نشود و به تعمیر جاهای ویران‌شده بپردازند و فرمان دادم تصاویر و مجسمه‌های خدایان که از معابد به بیرون برده شده بود را به جایگاه اصلی خودش برگردانند».

کشف منشور کوروش، نتیجه‌ی حفاری‌های بریتانیا

منشور کوروش در حفاری‌های موزه بریتانیا در سال ۱۸۷۹ میلادی در عراق کشف شد و به موزه‌ی بریتانیا منتقل گردید. بسیاری تا کنون از این منشور بازدید کرده‌اند و تحقیقات زیادی روی آن انجام شده است.

دکتر شاهین سپنتا، فعال میراث فرهنگی ایران، که چهارشنبه، ۵ آبان‌ماه، از این موزه دیدار کرده شرایط نگهداری منشور کوروش را شایسته‌ی چنین میراثی نمی‌داند: «متأسفانه فضا به گونه‌ای نبود که شایسته‌ی حضور منشور کوروش در ایران باشد. در ابتدای در ورودی بروشوری توزیع می‌شد که بیشتر جنبه‌ی تبلیغاتی برای یک خودکار ساخت انگلستان را داشت و کمترین توضیحات در مورد منشور کوروش در این بروشور به بازدیدکنندگان ارائه می‌شد».

وی می‌افزاید: «فرصتی هم که برای بازدید از منشور گذاشته بودند ۳ دقیقه بیشتر نبود و این موجب شده بود که هم پشت در ورودی اتاق منشور ازدحام شود و هم وقتی بازدیدکنندگان وارد اتاق می‌شدند اصلا فرصت کافی برای دیدار از منشور و مطالعه‌ی تابلوهای داخل اتاق که حاوی توضیحاتی بودند نداشته باشند. ولی برای بخش فروش خودکار، هم فرصت بود، هم افراد به طور کامل توضیح می‌دادند و هدف اصلی در موزه گم شده بود».

در بخش جنبی نمایشگاه منشور کوروش بزرگ در موزه‌ی ملی ایران یک رشته نشست‌های تخصصی برگزار می‌شود. شاهین سپنتا که خود در نشست پنجم آبان شرکت داشت از شیوه‌ی برگزاری این نشست‌ها نیز انتقاد می‌کند و می‌گوید: «به خاطر اطلاع‌رسانی ناقصی که در مورد این نشست‌ها وجود دارد اینها با کمترین جمعیت و خیلی بی سر و صدا برگزار می‌شوند. دقت کافی هم در انجام و اجرای این نشست‌ها وجود ندارد به طور مثال در نشست پنجم آبان دفترچه‌‌ی حاوی خلاصه مقاله که به شرکت‌کنندگان ارائه می‌شد دربرگیرنده‌ی تصویری از فرد دیگری بود که هیچ ارتباطی با موضوع سخنرانی و سخنران نداشت و این باعث ابراز تأسف سخنران و شرکت‌کنندگان شده بود و همچنین نشانه‌ای از بی‌دقتی و کم‌اهمیتی برگزار‌کنندگان این نشست‌های تخصصی محسوب می‌شد».

پیش از ورود منشور کوروش بزرگ به ایران بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی ایران نگرانی خود را از این بابت اعلام کرده بودند. آنها با اشاره به نمونه‌هایی مانند تخریب تخت جمشید از این بابت ابراز نگرانی می‌کردند که این اثر نیز همان سرنوشت را طی کند.

برخی می‌گویند، برخی از دست‌اندرکاران با تاریخ ایران باستان مخالفند و به عمد در صدد تخریب آن هستند.

خبر تعطیلی موزه ملی ایران در روز کوروش و اخباری که از بازدیدکنندگان بخش منشور کوروش به گوش می‌رسد نه تنها از این نگرانی‌ها کم نکرده بلکه بر آنها افزوده است.

برای شنیدن این گزارش به لینک صوتی زیر مراجعه کنید.

نویسنده: فریبا والیات

تحریریه: فرید وحیدی