تصویب طرح پیگیری"خسارات" کودتای ۲۸ مرداد در مجلس ایران
۱۳۹۲ شهریور ۵, سه‌شنبه
مجلس شورای اسلامی روز سه‌شنبه (۵ شهریور/ ۲۷ اوت) طرح دو فوریتی پیگیری حقوقی ـ سیاسی خسارات کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ توسط دولت‌های آمریکا و بریتانیا علیه دولت ملی ایران را تصویب کرد. این طرح با ۱۷۳ رأی موافق در برابر ۱۶ رأی مخالف تصویب شد. ۱۱ نفر رأی ممتنع دادند.
به گزارش خبرگزاری مهر، ۷۸ نماینده این طرح را امضا کرده بودند.
سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) روز دوشنبه (۲۸ مرداد ۱۳۹۲) ۶۰ سال پس از کودتای ۲۸ مرداد علیه دولت دکتر محمد مصدق، با انتشار اسنادی که از طبقه‌بندی محرمانه خارج شده بود، رسما به طراحی و اجرای این عملیات اعتراف کرد.
این نخستین بار بود که سازمان سیا با انتشار برخی از اسناد مرتبط با طراحی و اجرای این کودتا، دخالت آمریکا و بریتانیا برای تغییر سرنوشت ایران را تأیید می‌کرد.
اسناد محرمانه‌ای که سیا منتشر کرد نشان می‌دهد که سرنگونی دولت محمد مصدق، نخست‌وزیر وقت ایران در روز ۲۸ مرداد عملیاتی بود موسوم به "تی‌پی‌آژاکس" (TPAjax) که توسط سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا طرح‌ریزی و اجرا شد.
"۲۵ سال خسارت به ملت ایران"
در مقدمه طرح دوفوریتی مصوب در مجلس آمده است: «سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا و سازمان اطلاعات بریتانیا به دستور دولت‌های آمریکا و بریتانیا، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را علیه دولت ملی ایران تدارک و اجرا کرده‌اند و با این کودتا برای مدت ۲۵ سال مردم ایران را زیر حکومتی دیکتاتور و ضد ملی قرار داده‌اند که موجب عقب‌ماندگی کشور گردیده و همچنین خسارات فراوان مادی و معنوی به ملت ایران وارد شده است.»
در ادامه آمده است، این طرح "در جهت احقاق حقوق ضایع‌شده کشور" با قید دو فوریت تقدیم مجلس می‌شود.
مهر همچنین نوشته است: «نمایندگان در هنگام رأی‌‌گیری و پس از اعلام نتیجه با شعار مرگ بر آمریکا و الله‌اکبر نظر خود را نسبت به تصویب این طرح اعلام کردند.»
طبق گزارش خبرگزاری مهر، در صورت تصویب نهایی این طرح کمیته‌ای به ریاست دستگاه دیپلماسی کشور تشکیل خواهد شد که با همکاری سایر دستگاه‌‌ها برای دریافت خسارات "مادی و معنوی" در صحنه بین‌‌المللی پی‌گیری‌های لازم را انجام خواهد داد.
علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی ایران پس از تصویب دو فوریت این طرح از کمیسیون امنیت ملی خواست، عصر امروز (سه‌شنبه) تشکیل جلسه داده و این طرح را مورد بررسی قرار دهد تا در جلسه علنی فردا (چهارشنبه) به کلیات و جزئیات آن رسیدگی شود.
تردید در باره دریافت خسارت
برخی از حقوق‌دانان امکان دریافت خسارت و کسب دستاوردهای حقوقی توسط ایران را با اشاره به گذشت ۶۰ سال از واقعه ۲۸ مرداد بعید می‌دانند. اما طبق قوانین بین‌الملل، طرح این موضوع و پی‌گرفتن حقوقی و سیاسی آن امکان‌پذیر است.
اسنادی که یک هفته پیش توسط سازمان "سی آی ای" منتشر شد نخستین بار در سال ۱۹۸۱ میلادی چاپ شده بود، اما بخش‌های مهم آن از جمله بخش سوم موسوم به "اقدام پنهان" که در واقع تشریح عملیات کودتا است، به علاوه همه اشارات مستقیم به "تی‌پی‌آژاکس" که اسم رمز عملیات بود، در دسترس عموم قرار نگرفته بود. آن‌طور که در این بخش از سند آمده «کودتای نظامی‌ای که به براندازی دولت مصدق و کابینه جبهه ملی منجر شد، تحت هدایت سیا و به عنوان بخشی از سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا صورت گرفته است.»
اسناد مربوط به کودتای سال ۱۳۳۲ بر اساس قانون "آزادی دسترسی به اطلاعات" در ایالات متحده منتشر شده و بخشی از یک مجموعه سند و گزارش بزرگ‌تر به نام "نبرد ایران"هستند که توسط تاریخ‌نگاران سازمان سیا و صرفا برای مصرف داخلی در اواسط دهه هفتاد میلادی تدوین شده است. این اسناد همچنین دربرگیرنده یادداشت‌های کرمیت روزولت، از مقام‌های ارشد سیا است که در روزهای منتهی به کودتا در تهران به سر می‌برد.