«تحصیل لایت» دانشجویان آلمانی در دانشگاه‌های هلند
۱۳۸۶ اسفند ۱۷, جمعه
شمار دیپلمه‌های اروپایی و غیراروپایی‌ای که مایلند به دانشگاه‌های آلمان راه یابند، کم نیستند. نه تنها به خاطر شهرت بسزا و سطح بالای تدریس و تحصیل در این کشور، بلکه هم‌چنین به دلیل شیوه‌های آموزشی برخی از آنان که بر اساس آن دانشجویان امروزی برای ورود به بازار کار فردا آماده می‌شوند. یکی از "شگردهای" مورد علاقه‌ی برخی از استادان، "مستقل بارآوردن" و "دادن مسئولیت بیشتر" به دانشجویان است. این که حالا اجرای این شیوه همراه با مسئله‌ی "ترافیک دانشجو" و پربودن سالن‌های درس دانشکده‌ها امروزه بر وجود رابطه‌ی مستقیم بین استاد و دانشجو تأثیر منفی گذاشته، مسئله‌ای است که در ابتدای طرح این شیوه‌ی آموزشی قابل پیش‌بینی نبود.
ارتباط مستقیم دانشجو و استاد
یکی از دانشجویانی که از سیستم آموزش دانشگاهی آلمان راضی نیست، صوفی هینگر، دانشجوی بیست ساله‌ای است که هر دانشکده‌ای او را با آغوش باز می‌پذیرد: صوفی دیپلم خود را سال پیش با نمره‌ی یک گرفته، (معادل با ۲۰ ایران)، یک سال از دوره‌ی دبیرستان‌اش را در آمریکا تحصیل کرده (در چارچوب برنامه‌های تبادل دانش‌آموز) و یک سال هم داوطلبانه از خانواده‌های پناهندگان در آلمان مواظبت و مراقبت کرده است. این‌‌ها همه، نکات مثبتی‌اند که موقعیت صوفی را در مقایسه با دیگر داوطلبان تحصیل برجسته‌تر می‌کنند. این دیپلمه‌‌ی موفق در حال حاضر در رشته‌ی "ارتباطات بین‌المللی" تحصیل می‌کند، ولی نه در آکسفورد یا برکلی، بلکه در یک شهر کوچک در هلند. دلیلش مختصر و مفید است: «من می‌خواستم در دانشکده‌ای درس بخوانم که بین دانشجو و استاد ارتباط مستقیمی برقرار باشد.»
تحصیل در رشته‌ی مورد علاقه
در حال حاضر از هر سه دانشجوی سال اول دانشگاه ماستریخت، شهری در جنوب هلند، یک نفر آلمانی است. این دانشجویان فعال و درس‌خوان، به گفته‌ی رئیس دانشگاه، جو ریتزن، از بهترین دانشجویان این دانشگاه هستند. آمار نشان می‌دهد که دانشگاه ماستریخت، از این نظر، استثنا نیست. هلند، پس از آمریکا، فرانسه و بریتانیای کبیر به مهد تحصیل دانشگاهی برای آلمانی‌ها تبدیل شده است. در حال حاضر حدود ۱۲۰۰۰ آلمانی به طور تمام وقت در هلند تحصیل می‌کنند.
یکی از دلایلی که دانشجویان آلمانی برای تحصیل به هلند می‌روند، عدم وجود ضابطه‌ی "میانگین نمرات" یا معدل برای پذیرفته شدن در این و آن رشته است. در آلمان هر از گاهی برای دریافت پذیرش در برخی از رشتهها شرط معدل رعایت می‌شود. به عنوان مثال، مراکز آموزشی مقرر می‌دارند که تنها داوطلبانی در رشته‌ی حقوق دانشکده‌های آلمان پذیرفته شوند، که معدلشان بالای ۲ است. از این‌رو داوطلبانی که مایلند در این رشته تحصیل کنند و معدلشان پائین‌تر از ۲ است، ناگزیرند رشته‌ی دیگری را انتخاب کنند. در هلند که چنین ضابطه‌ا‌ی شرط نیست، راه برای تحصیل در رشته‌ی مورد علاقه‌ی دانشجویان بیشتر باز است. سال گذشته در آلمان، به عنوان نمونه برای رشته‌ی "روانشناسی" حد نصاب معدل تعیین‌شده بود. از این‌رو اغلب داوطلبان تحصیل در این رشته که میانگین نمراتشان پائین‌تر از آن حد بود، ناچار به دانشگاه‌های هلند روآوردند.
"دانشگاه‌های آلمان عالی‌اند"
یکی از عواملی که داوطلبان آلمانی تحصیل در دانشگاه را روانه‌ی هلند می‌کند، سیستم آموزشی این کشور است که اصلاً پیچیده نیست و از سه بخش عمده‌ی علوم اجتماعی، انسانی و طبیعی تشکیل می‌شود. دانشجویان می‌توانند در کلاس‌ها و دوره‌های متعددی که برای تدریس در این بخش‌ها تنظیم شده، شرکت کنند، طرح‌های عملی بریزند، به مرحله‌ی اجرا در آورند و "گروه‌های فراگیری" تشکیل دهند. این گروه‌ها که تعداد اعضایشان اندک است، سه هدف عمده را دنبال می‌کنند: فراگیری چگونگی حل مسائل عملی، حضور در کلاس‌های کوچک با ظرفیت محدود و خودآموزی به یاری و شرکت در گروه‌های کوچک. دانشگاه ماستریخت به اعمال این شیوه‌های آموزشی معروف است.
وقتی در گفت‌وگو با رئیس این دانشگاه، جو ریتزن، گفته می‌شود که شاید قدرت این مرکز عالی تحصیلی، در ضعف دانشگاه‌های آلمان نهفته باشد، با دیپلماسی خاص خود می‌گوید: «دانشگاه‌های آلمان عالی‌اند. ولی در مقایسه با دانشگاه‌های هلند، هنوز بیشتر آن‌ها دمده اند.»
آلمانی‌های راحت‌طلب
کارشناسان معتقدند که علت علاقه‌ی آلمانی‌ها به دانشگاه‌های هلند، نه درخشش آکادمیک این کشور، بلکه "راحت طلبی" آلمانی‌هاست: از جمله این که برای تحصیل در این دانشگاه‌ها، داوطلب لازم نیست زبان هلندی بیاموزد. چون بیشتر رشتهها، به زبان انگلیسی تدریس می‌شوند. از سوی دیگر هلندی‌ها به چند زبان آشنا هستند. به این ترتیب یک خارجی می‌تواند سال‌ها در این کشور تحصیل کند، بدون آن که یک کلمه زبان هلندی آموخته باشد. در دانشکده‌های علوم اقتصاد که بیشتر دانشجویان آلمانی در آن‌ها تحصیل می‌کنند، تنها به زبان انگلیسی صحبت می‌شود.
از سوی دیگر، محل زندگی بسیاری از دانشجویان آلمانی به دانشگاه‌های هلندی نزدیک‌تر است تا دانشگاه‌های برلین و مونیخ. به گفته‌ی سوزانه لوتکه، کارشناس "مرکز تبادلات آکادمیک آلمان": «خیلی از دانشجویان، صبح‌ها برای رفتن به دانشگاه از مرز می‌گذرند و شب به شهر خود برمی‌گردند. به این ترتیب برای آن‌ها نه خرج اضافی‌ای تولید می‌شود و نه روابط دوستانه و اجتماعی‌شان را از دست می‌دهند.»
به عبارت دیگر تحصیل در هلند برای بسیاری از دانشجویان آلمانی، "تحصیل لایت" است. ۷۰ درصد دانشجویانی که در دانشگاه رودباود در شهر نیژمگن هلند درس می‌خوانند، در شهر همسایه‌اش، کلوه در آلمان زندگی می‌کنند. یودیت آرنز که رئیس "مرکز راهنمایی برای دانشجویان آلمانی" در این دانشگاه است، می‌گوید:«برای بیشتر این دانشجوها، دانشگاه نیژمگن، نزدیک‌ترین دانشگاه به محل زندگی آن‌هاست.»