تأثیر گرانی مواد غذایی در سطح جهانی بر ایران
۱۳۸۷ فروردین ۲۶, دوشنبه
افزایش ۵۶ درصدی قیمت جهانی غلات در چندین کشور آسیایی و آفریقایی باعث بروز ناآرامی شده‌است. ایران یکی از بزرگترین واردکنندگان برنج و گندم است اما به دلایل گوناگون هنوز ضرری از این افزایش قیمت نخورده‌است. از سوی دیگر به علت بارش بسیار کم باران در دو ماه اخیر، برخی از کارشناسان، تابستانی خشک و حتی بحرانی را برای ایران پیش‌بینی می‌کنند.
دکتر بیژن بیدآباد، کارشناس اقتصادی معتقد است نه بحران جهانی غذا و نه خشکسالی ناشی از کم بارانی، هیچکدام ایران را به سمت یک بحران پیش نخواهند برد.
دویچه‌وله: برخی از کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که ایران، امسال به علت خشکسالی و بی‌آبی، تابستانی بحرانی خواهد داشت. به نظر شما یک چنین چیزی امکان وقوع دارد؟
دکتر بیژن بیدآباد: البته تعاریف خشکسالی در متون مختلف فرق می‌کند. ولی آن چیزی که از لحاظ خشکسالی هیدرولوژی و خشکسالی کشاورزی مطرح است، در ایران هم به وقوع پیوسته و به نظر می‌آید که امسال تابستان گرمی داشته باشیم و این موضوع مسلما برای ذخایر آب و ریزش‌های باران از بعد اقتصاد کشاورزی خیلی مهم است.
غیر از مسئله‌ی کمبود بارش، یکی از عللی که کارشناسان برای خشکسالی به آن اشاره می‌کنند، ساخت سدهای متعدد و بدون کار کارشناسانه است. در این مورد نظرتان چیست؟
البته این موضوع که بیشتر دیدگاه خشکسالی هیدرولوژی هست، به نظر نمی‌آید که صحیح باشد. بلکه سدها بهرحال حتا اگر به غلط هم احداث بشوند، باز از لحاظ افزایش حجم آبها کمک زیادی برای کشاورزان هستند. ولی مسئله‌ی اساسی، خشکسالی اقلیمی هست که در حال حاضر اتفاق افتاده است و میزان بارش و نزولات جدید در دوماه گذشته بسیار قلیل و کم بوده و به نظر می‌رسد در شرایط آتی و در ماههای آینده از لحاظ ریزش باران و نزولات جدید، مشکلات پیاپی داشته باشیم.
واگر به علت کمبود ریزش باران که به آن اشاره کردید، سطح آب پشت سدها پایین بیاید، آیا ممکن است که ایران امسال با بحران برق هم روبه‌روباشد؟
به نظرنمی‌آید که مشکل از این لحاظ بسیار حاد بشود، مخصوصا از بعد انرژی. چون بسیاری از کارخانه‌های تولید برق و نیروگاه‌ها به هرحال خواص دوگانه‌سوزی دارند و می‌توانند کمبود را از این لحاظ تامین کنند. ولی در این که آب سدها پایین آمده و می‌تواند به هرحال باعث کاهش تولید برق بشود، در این شکی نیست.
افزایش ۵۶ درصدی قیمت غلات طبق پیش‌بینی آژانس غذایی سازمان ملل، باعث بروزبحران در بسیاری از کشورها، از جمله مصر و کامرون شده است. با توجه به این که ایران سالانه بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیون تن برنج وارد می‌کند، آیا این افزایش قیمت می‌تواند تاثیری بر قیمت برنج در بازارهای داخلی ایران بگذارد، و یا اینکه اصلا ایران را با بحران برنج روبه‌رو کند؟
در سال ۲۰۰۷ تولید برنج در ایران حول و حوش ۳/۵ میلیون تن بود و در ۲۰۰۸ هم براساس پیش‌بینی "فائو" باز باید همین رقم را ما تولید داشته باشیم، بلکه کمی هم بیشتر. از لحاظ کلی به نظر نمی‌آید که مسئله‌ی افزایش قیمت غلات اثرات زیادی روی ایران داشته باشد. چون ایران تقریبا با تولید ۲۳/۵ میلیون تن غلات در سال ۲۰۰۷ و همین رقم هم برای سال ۲۰۰۸ پیش‌بینی می‌شود، عملا در غلات نیازش به خارج کم است و همچنین ما ذخیره‌ی غلات‌مان در سال پیش، یعنی سال ۲۰۰۷، براساس برآورد "فائو» حدود ۵ / ۳ میلیون تن بوده و این موضوع لااقل می‌تواند از تقاضای مقطعی برای غلات جلوگیری کند. هرچند مسئله‌ای که در مورد افزایش قیمت غلات پیش آمده است در سال گذشته و سال جاری، در کلیه‌ی این کشورها بالاخص مثل پاکستان، تایلند، کامرون، مصر، سنگال و ماداگاسکار عملا این جو را ایجاد کرده است که این موضوع برای آسیا یک موضوع نگران‌کننده است. ولی با توجه به بارش خوبی که در سالهای گذشته بود و میزان آب زیاد سالهای گذشته، عملا حجم تولید و ذخیره‌ی غلات در ایران لااقل نگران کننده نیست، هرچند در بسیاری از کشورهایی که ذکر کردم، این موضوع به مشکلاتی مثل اعتراضات مختلف کشیده شده است.
و این چیزی که شما گفتید، شامل گندم هم می‌شود، چون قیمت جهانی گندم هم الان به چیزی حدود بالای سیصد دلار رسیده و تقریبا سه برابر شده است. آیا این هم نمی‌تواند تاثیری بر قیمت گندم در ایران داشته باشد؟
البته قیمت گندم در جهان، یعنی درسال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ حول و حوش ۱۳۰ درصد افزایش پیدا کرد که در بین غلات بیش از همه افزایش قیمت داشت. ما در مورد سویا حدود ۸۷درصد افزایش داشتیم و برنج ۷۴درصد و ذرت ۳۱درصد، ولی همینطور که گفتید قیمت گندم بیش از همه افزایش داشت، ولی با توجه به اینکه تولید گندم در سال گذشته در ایران ۱۵ میلیون تن بود و امسال همین حدود، بلکه کمی هم بیشتر برآورد شده است که تولید خواهد شد، این عملا بیش از میزان مصرف داخلی است و مصرف داخلی را می‌پوشاند و با توجه به این که علی‌رغم این که کاهش بارندگی باعث شده است میزان تولید در هکتار در بسیاری از زمین‌ها پایین بیاید، ولی با توجه به این که کشت بیشتری از گندم را در سال گذشته و جاری داریم، بهرحال نگران‌کننده نیست. یعنی میزان تولید گندم ما حتا افزایش هم خواهد داشت، هرچند رقم افزایش زیاد نخواهد بود.