بنيانگذار آموزشگاه‌های شبانه در ايران
۱۳۹۹ خرداد ۲۲, پنجشنبه
محمد خزائلی در سال ۱۲۹۲ در روستای کَرَهرود اراک زاده شد.
پدر و مادرش از فرهيختگان محل بودند.
يک سال و نيم از زندگی‌اش گذشته بود كه به بيماری آبله دچار و نابينا شد.
پدرش او را به مكتب‌خانه محل سپرد.
هفت ساله بود كه به قرآن‌خوانی آخوند حاج حسين مدنی ايراد گرفت و ديگر به مكتب‌خانه نرفت و به ياری پدر و مادرش با دست كشيدن بر خط‌های برجسته سنگ‌های آرامگاه محل، خواندن آموخت.
۱۲ ساله بود كه قرآن را ازبر داشت و به دبيرستان نوبنياد اراک راه يافت اما پس از سه سال اداره آموزش و پرورش با اينكه او امتحان‌های كتبی را با كمک منشی بگذراند، مخالفت كرد.
سرانجام پس از دو سال نامه‌نگاری، كمک گرفتن نابينايان از منشی و ادامه تحصيل او را پذيرفتند.
۱۹ ساله بود كه نخستين سازمان حرفه‌آموزی به نابينايان و ديگر توانخواهان را در اراک بنيان نهاد و ۲۳ ساله بود كه نخستين مدرسه شبانه ايران را برای بزرگسالانی كه وقت و امكان رفتن به مدرسه عادی را نداشتند در زادگاهش گشود و خود نخستين آموزگار آن شد و يک سال پس از آن مدال ممتاز علمی را به اين خاطر از وزير وقت آموزش و پرورش دريافت كرد.
او در كنار تدريس، زبان‌های عربی، فرانسوی و انگليسی را آموخت و بعدها از اين سه زبان آثاری به فارسی ترجمه كرد.
۲۹ ساله بود كه به استخدام وزارت فرهنگ درآمد و آموزگار دبستان‌ها و سپس دبيرستان‌ها برای درس‌های رياضی، عربی، انگليسی و فرانسه شد.
او كه از هوش و حافظه كم‌مانندی برخوردار بود، توانست بی آنكه خط ويژه نابينايان را بداند، با نمره ممتاز به دانشگاه تهران راه يابد و در ۳۲ سالگی نخست در رشته الهيات و سپس در رشته‌های حقوق و ادبيات فارسی فارغ التحصيل شود.
۴۰ ساله بود كه از دانشگاه تهران دكترای ادبيات و سپس با نوشتن پايان‌نامه ای درباره "مسئوليت مدنی كارفرما ناشی از عمل كارگر" دكترای حقوق گرفت.
او در كنار تدريس و تلاش در راستای آموزش و پرورش نابينايان، ۳۹ كتاب در زمينه‌های ادبی و مذهبی ترجمه و تأليف كرد كه مطرح‌ترين آنها جز "شرح بوستان و گلستان سعدی"، چند كتاب درسی از جمله دستور زبان فارسی برای دبيرستان‌ها و دانشكده ها است.
او با موسيقی و شعر هم آشنا بود:
"اگر به عاشق دل‌خسته‌ای نگاه كنی
به یک نگاهِ نهان كار صد سپاه كنی".
محمد خزائلی در ۶۱ سالگی در تهران درگذشت.