با ضربالمثلهای آلمانی آشنا شوید
در پس ضربالمثلها معمولا حکایتی "پندآموز" نهفته است. از ضربالمثلهای آلمانی چه پندهایی را میتوان آموخت؟ از "آنتیه هرتسوگ"، طراح آلمانی خواستیم تا چند ضربالمثل کشورش را برایمان به تصویر بکشد. در اینجا ببینید:
Der Fisch stinkt vom Kopf her
این عبارت آلمانی معادل ضربالمثل معروف فارسی : "ماهی از سر گَنده گردد، نی ز دم، فتنه از عمامه خیزد، نی ز خم" است. این ضربالمثل در مورد فاسد بودن سران،رهبران و مدیران دولتها، احزاب و شرکتها به کار برده میشود که کل یک سیستم را به فساد میکشانند و بدنام میکنند.
Die Ratten verlassen das sinkende Schiff
"موشها کشتی در حال غرقشدن را ترک میکنند." منظور از این ضربالمثل افرادی هستند که در شرایط سخت بجای ماندن و کمک کردن، به فکر نجات جان خود هستند و کشتی را ترک میکنند.
Was Hänschen nicht lernt, lernt Hans nimmermehr
"آنچه را که هانس (کوچولو) یاد نگیرد، هانس (بزرگ) هرگز یاد نخواهد گرفت." منظور از این ضربالمثل این است که آنچه را که در کودکی نیاموختی در بزرگسالی هرگز دیگر نخواهی آموخت.
Reden ist Silber, Schweigen ist Gold
"حرف زدن نقره است و سکوت طلا." ریشه این ضربالمثل را در کتابهای مقدس تورات، انجیل و قرآن میتوان یافت. در امثال و حکم هم نمونه این ضربالمثل دیده میشود: "اگر گفتن سیم است، خاموشی زر است".
Der Ton macht die Musik
"آهنگ و صدا موسیقی را میسازنند." منظور از این ضربالمثل "لحن و نوع گفتن یک موضوع به طرف مقابل است". در ایران هم گفته میشود: "بفرما، بنشین و بتمرگ" یک معنی دارند.
Ist die Katze aus dem Haus, tanzen die Mäuse auf dem Tisch
"گربه که از خانه بیرون رفت ، موشها روی میز میرقصند." این ضربالمثل هنگامی به کار میرود که مثلا معلم کلاس را ترک میکند و بچهها شلوغ میکنند یا وقتی پدر و مادر در خانه نباشند و بچهها خانه را به هم بریزند. این ضربالمثل البته تنها در مورد بچهها کاربرد ندارد بلکه به رابطه "نبود قدرت حاکم و هرجومرج" اشاره دارد.
Man sägt nicht den Ast ab, auf dem man sitzt
"آدم شاخهای را که رویش نشسته اره نمیکند." این ضربالمثل برای هشدار دادن به افراد بهکار برده میشود: اگر شاخهای که رویش نشستهای را قطع کنی در واقع به خودت صدمه میزنی.
Mit Speck fängt man Mäuse
"با گوشت چرب میتوان موش گرفت." منظور از این ضرب المثل استفاده از "طعمه" مناسب برای رسیدن به هدف است.
Eine Hand wäscht die andere
"یک دست دست دیگر را میشوید." این ضرب المثل اشاره به همیاری و کمک دارد. در زبان فارسی هم وقتی "کسی به تنهایی از پس انجام کاری بر نمیآید" گفته میشود: "یک دست صدا ندارد".
Lieber den Spatz in der Hand als die Taube auf dem Dach
گنجشک در دست بهتر از کبوتر روی بام است." در زبان فارسی نیز در ضرب المثلی مشابه گفته میشود :"سیلی نقد به از حلوای نسیه" است.
Wer den Pfennig nicht ehrt, ist des Talers nicht wert
کسی که برای فینگ (امروز به آن سنت گفته میشود) ارزشی قائل نباشد، لیاقت تالر (یورو) را هم ندارد". گفته میشود این جمله را مارتین لوتر در قرن شانزدهم در پشت اجاق خانهاش نوشته بوده است. منظور این ضربالمثل این است که "پایه ثروتمند شدن دانستن ارزش پول خُرد و کوچک است".
Pech im Spiel, Glück in der Liebe
"بدشانسی در بازی و خوشبختی در عشق". اسپانیاییها ضربالمثل مشابهای دارند که میگوید:"اگر دنبال خوششانسی در قمار هستی، توی خانه بدشانس و بدبخت میشوی".
Ein gutes Gewissen ist ein sanftes Ruhekissen
"وجدان خوب بالش نرمی است." این ضربالمثل در مورد افرادی بکار برده میشود که دستانشان آلوده نیست. ریگی به کفش ندارند. کسی که وجدانشاش آسوده است، شبها راحت سر بر بالین میگذارد و خوابش میبرد.
Wer im Glashaus sitzt, soll nicht mit Steinen werfen
"کسی که در خانه شیشهای نشسته است نباید سنگ پرتاب کند." پند نهفته در این ضربالثمل: "اگر به کسی حمله میکنی، بدان که خودت هم آسیبپذیر هستی".
Viele Köche verderben den Brei
"آشپزهای زیاد فرنی را خراب میکنند." این عبارت در واقع معادل این ضربالمثل فارسی است: "آشپز که دوتا شد، آش یا شور میشود یا بی نمک."
Kleider machen Leute
این ضربالمثل از زبان ایتالیایی "Vestis virum reddit" وارد زبان آلمانی شده است. در زبان فارسی هم در طعنه به ظاهربینی مردم گفته میشود: "مردم عقلشون به چشمشونه". مارک تواین، نویسنده مشهور آمریکایی نیز زمانی گفته بود:«آدم لخت هیچ نفوذی در جامعه ندارد».
Morgenstund hat Gold im Mund
"ساعات صبح طلا در دهان دارد." در فارسی هم گفته میشود: "سحر خیر باش تا کامروا باشی". ضربالمثل آلمانی دیگری ("Der frühe Vogel fängt den Wurm") "مرغ سخرخیر کِرم را شکار میکند" هم در همین زمینه بکار برده میشود.
Einem geschenkten Gaul schaut man nicht ins Maul
"آدم توی دهان اسب هدیه شده را نگاه نمیکند." در فارسی هم گفته میشود: «دندانهای اسب پیشکشی را نمیشمرند.»
Lügen haben kurze Beine
"دروغ پاهایش کوتاه است." معادل این ضربالمثل در فارسی هم "دروغگو کمحافظه" و یا "آفتاب همیشه پشت ابر نمیماند" است.
Gelegenheit macht Diebe
"فرصت دزد میسازد". این ضربالمثل اشاره به این واقعیت دارد که فرصت مناسب میتواند حتی انسان شریف را وسوسه کند و به کجراه و دزدی بکشاند.
Wie man in den Wald hineinruft, so schallt es heraus
"هرجوری که در جنگل داد بزنی، همانطور هم پژواک و بازتابش را میشنوی." در فارسی "جوابِ های، هوی است" را میتوان معادل و مشابه این ضرب المثل دانست.