باید و نبایدهای استفاده از انرژی هسته‌ای در ترکیه
۱۳۸۷ شهریور ۷, پنجشنبه
تجربه تلخ زمستان ۲۰۰۷ بار دیگر به دولت ترکیه گوشزد کرد که امنیت انرژی در این کشور تا چه حد شکننده است. ژانویه سال جاری، پس از آن‌که ایران به‌دلیل سرمای هوای شدید، افزایش مصرف و کاهش فشار در شبکه داخلی، شیر صادرات گاز به ترکیه را بست، بهای گاز مصرفی یک خانواده سه نفری ترک به ۱۵۰ یورو رسید. چنین هزینه‌ای یک‌سوم از در‌آمد ماهیانه برخی از این خانواده‌های ترک را می‌بلعد.
ترکیه برای جلوگیری از تکرار تجربه‌های مشابه و رهاندن خود از وابستگی به گاز روسیه و ایران، قصد دارد به سمت منابعی برود که امنیت انرژی این کشور را تضمین کنند. در کشوری که به‌دلیل رشد اقتصادی سال‌های گذشته و ارتقای سطح آسایش عمومی، هر روز دستگاه‌های برقی بیشتری به خانه‌ها وارد می‌شوند و سرانه مصرف انرژی به سرعت بالا می‌رود، احداث منابع جدید و قابل اطمینان تولید برق اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌نماید. از سوی دیگر برای ترکیه که به سرعت در حال صنعتی‌شدن است و برای پیوستن به اتحادیه اروپا استانداردهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی خود را شتابان ارتقا می‌دهد، قطع چند روزه جریان گاز، در حکم تزریق آمپول هوا در رگ‌های اقتصاد است.
ترکیه در حال حاضر – بر اساس آمار وزارت انرژی این کشور - ۵۰ درصد برق خود را از گاز، ۲۵ درصد آن‌را از ذغال‌سنگ و ۲۵ درصد باقی‌مانده را از آب تأمین می‌کند. این کشور قصد دارد الگوی تولید برق خود را تغییر دهد و آن‌را از انرژی هسته‌ای، آب، ذغال‌سنگ و منابع انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین کند، یعنی همان الگویی که آلمان از آن استفاده می‌کند.
بر اساس برنامه‌ها تا سال ۲۰۲۰، بیش از ۱۳۰ میلیارد دلار در بخش انرژی سرمایه‌گذاری خواهد شد؛ یعنی بیش از ۳/ ۶ میلیارد دلار در سال. البته مصرف برق ۷۰ میلیون شهروند ترکیه در حال حاضر کمتر از آلمان است، اما این مصرف تا سال ۲۰۲۰، بر اساس پیش‌بینی‌ها، به ۴۰۰ هزار گیگاوات‌ساعت (دو برابر مقدار کنونی) خواهد رسید.
روی دیگر سکه
ترکیه قصد دارد برای تأمین برق هسته‌ای، در نخستین مرحله، دو نیروگاه اتمی در مناطق "سینوپ" (در شمال ترکیه و در ساحل دریای سیاه) و "آکوئیو" (در جنوب ترکیه و در سواحل شرقی مدیترانه) احداث کند. برای ساخت نیروگاه سومی هم برنامه‌ریزی شده که محل آن هنوز تعیین نشده است. بهار سال جاری تشریفات گزینش پیمانکار ساخت نیروگاهها برگزار شد و تا پایان تابستان نیز مشخص خواهد شد که کدام شرکت این نیروگاهها را خواهد ساخت. شرکت‌هایی از کانادا، ژاپن، کره جنوبی، روسیه، فرانسه و بلژیک آمادگی خود را برای این پروژه اعلام کرده‌اند.
محل ساخت نیروگاه آکوئیو در سال ۱۹۷۹ در جنوبی‌ترین نقطه ترکیه در نظر گرفته شد تا از حوزه گزند شوروی سابق در امان باشد. هرچند امروز تهدید شوروی سابق از بین رفته، اما مشکل مهم‌تری امنیت این نیروگاه را به مخاطره می‌اندازد: آکوئیک منطقه‌ای زلزله‌خیز است.
علاوه بر این، برخی کارشناسان دمای آب دریای مدیترانه را گرم‌تر از آن می‌دانند که برای خنک‌کاری رآکتورهای هسته‌ای مناسب باشد. نکته جالب این‌که ساخت نیروگاه در آکوئیو، شش سال پیش در این منطقه به دلیل زلزله‌خیز بودن متوقف شده بود.
تصمیم قاطع دولت
به نظر می‌رسد که دولت اردوغان تصمیم قاطعی برای ساخت نیروگاه‌های اتمی گرفته است. گروهی از دوستداران محیط زیست که در منطقه سینوپ مشغول گذراندن تعطیلات خود بودند، تصمیم می‌گیرند که هم‌زمان اعتراض خود به ساخت نیروگاه اتمی در این محل را هم نشان دهند. این تصمیم اما با واکنش بسیار شدید نیروهای پلیس مواجه می‌شود، به‌طوری‌که برگزارکنندگان آن نه تنها ساعت‌ها در بازداشت می‌مانند، بلکه برای آزادی خود جریمه هم می‌پردازند.
هنگامی هم که موضوع به مطبوعات کشیده می‌شود، رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه، به میان معترضان می‌آید و با تأکید بر این‌که آنها هیچ اطلاعی از نیاز ترکیه به انرژی ندارند، از آنها می‌خواهد که تعطیلات خود را در محل دیگری بگذرانید.
کارشناسان خطر زلزله‌خیزی ترکیه را بسیار جدی می‌دانند. زمین لرزه سال ۱۹۹۹، توانایی امدادرسانان ترک در مدیریت بحران را نشان داد. در آن زلزله ۲۰ هزار نفر جان خود را از دست دادند. محل در نظر گرفته شده برای نیروگاه آکوئیو هم تنها چند کیلومتر با یکی از مهم‌ترین مناطق زلزله‌خیز این کشور فاصله دارد. منطقه‌ای که اگر بلرزد، فاجعه‌ای اتمی مشابه چرنوبیل (روسیه سال ۱۹۸۶ میلادی) و حتی شاید با تبعاتی گسترده‌تر از آن برجای خواهد گذاشت.