باورهای رایج در مورد تغذیه؛ مرز خرافات کجاست؟

از بسیاری خوردنی‌ها، نوشیدنی‌ها یا افزودنی‌ها چنان بد می‌گویند که مخاطب جرأت نمی‌کند به سمت‌شان برود. در سوی دیگر مواد غذایی با "تأثیرات جادویی" قرار دارند که نوشداروی انواع درد و مرض برشمرده می‌شوند؛ البته تا امروز!

دارچین برای سلامتی مضر است! یکی از ترکیبات موجود در آن کومارین است که مقدار زیاد آن می‌تواند به کبد و کلیه‌ها آسیب بزند. اگر این توصیه را جدی بگیرید، باید از شمار زیادی از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها خداحافظی کنید.

"قهوه می‌تواند محرک سرطان باشد"، "قهوه به سلول‌های عصبی آسیب می‌رساند"، "قهوه تعادل مایعات در بدن را برهم می‌زند" – مخلص کلام: قهوه مضر است. تا مدت‌ها از قهوه بد گفته می‌شد. حال مشخص شده: قهوه خیلی بهتر از آن است که تصور می‌شد. شاید هم بتواند از ابتلا به برخی گونه‌های سرطان هم جلوگیری کند.

گرچه الکل اصلا خوب نیست، اما در شراب قرمز ترکیبات فوق‌العاده مفیدی وجود دارد؛ مثلا "رسوراترول" یا "آنتوسیانین". خوب بالاخره باید نوشید یا نه؟ برخی پژوهشگران پس از تحقیقات درازمدت می‌گویند: یک استکان شراب قرمز در روز خوب است، یا دست‌کم مضر نیست. اما بیشتر نه. یعنی بدمستی ممنوع!

بسیاری از کارشناسان تغذیه و پزشکان سال‌ها فریاد زدند: به جای کره (حیوانی)، کره گیاهی (مارگارین) بخورید. هر چه باشد مارگارین نسبت به کره حیوانی چربی اشباع‌شده بسیار کمتری دارد. گروهی دیگر می‌گوید: مارگارین خوراکی غیر طبیعی و محصول کنسرن‌های صنایع غذایی است، مملو از مواد شیمیایی است، بنابراین خوردن آن ضرر دارد.

وقتی کسی سکته قلبی می‌کند، همه کاسه-کوزه‌ها سر کلسترول می‌شکند: کلسترول رگ‌ها را تنگ می‌کند. بنابراین تخم پرندگان، پنیر و گوشت بسیار خطرناک هستند. اما بدن به کلسترول نیاز دارد و خود آن را تولید می‌کند. البته "کلسترول جماعت" هم خوب و بد دارد. امروزه پیشرفت دانش تأثیر زیادی بر بهبود وجهه کلسترول گذاشته است.

گلوتامات؟ نه، نه اصلا! این ترکیبات که به عنوان طعم‌دهنده به مواد غذایی افزوده می‌شوند، خطرناک به حساب می‌آیند. نه فقط به خاطر اینکه کنسرن‌های تولید مواد غذایی محصولات ناسالم خود را با استفاده از آن خوشمزه‌تر می‌کنند، بلکه گلوتامات عامل "عارضه رستوران چینی" خوانده می‌شود؛ عارضه‌ای که با تعرق، لرز و احساس بی‌حسی همراه است. جالب اینکه این پدیده در محیط آزمایشگاهی هرگز اثبات نشده است.

بسیاری هنوز هم به ارزش غذایی سبزیجات یخ‌زده اعتقادی ندارند، زیرا گفته می‌شود مقدار ویتامین سبزیجات تازه از محصولات یخ‌زده بیشتر است. اما واقعیت امر دیگری است: محصول یخ‌زده بلافاصله پس از برداشت با شوک برودتی فریز می‌شود و مواد مغذی آن تا حد زیادی حفظ می‌شوند. محصول تازه اما از زمان برداشت تا مصرف در معرض هوای آزاد قرار دارد.

تا اندکی پیش گفته می‌شد "اُمگا – ۳" دوای تقریبا هر دردی است: سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی، حتی اختلال کم‌توجهی یا افسردگی. برخی کارشناسان تغذیه توصیه می‌کردند که کمبود این اسیدهای چرب در بدن را با کپسول‌های امگا – ۳ جبران کنیم. امروز مشخص شده: بله، این اسیدهای چرب برای برخی مراحل سوخت‌وساز مهم هستند، اما جادو نمی‌کنند.

ویتامین‌ها بسیار مفیدند، پس چه بهتر هر روز یک مشت قرص و کپسول ویتامین بخوریم. به ویژه ویتامین c که گفته می‌شود بدن را در برابر انواع و اقسام بیماری‌ها حفظ می‌کند. این موارد نه تنها در آزمایش‌ها تأیید نشده‌اند، بلکه مشخص شده که کپسول‌های ویتامین مضر هم هستند. البته تا امروز ...

طبیعت حس فوق‌العاده‌ای در بسیاری از جانداران قرار داده: وقتی بدن به مایعات نیاز دارد، حس تشنگی می‌کنیم. اما بعد یکی پیدا شد و گفت که باید پیش از تشنه‌شدن نوشید، آن‌هم دست‌کم سه لیتر در روز! شاید به این دلیل که برخی از انسان‌ها با گذشت زمان حس تشنگی را از دست می‌دهند. در بسیاری از انسان‌ها اما این حس به خوبی کار می‌کند.

گفته می‌شود: شیر حاوی کلسیم است، از پوکی استخوان جلوگیری و سیستم دفاعی بدن را تقویت می‌کند. اما پژوهشگران در سوئد پس از پژوهشی درازمدت به این نتیجه رسیدند: کسانی که زیاد شیر می‌نوشند، زودتر می‌میرند. آیا گالاکتوز (قند موجود در شیر) مقصر است؟ هیچ‌کس نمی‌داند. فعلا باید صبر کرد.

یک مجرم دیگر: گندم. اینترنت پر است از خطرات آن: "گندم باعث می‌شود بدن عفونت کند، دل و روده نشتی پیدا کند و بیماری خودایمنی ایجاد شود". برخی از پزشکان (که کتاب هم می‌نویسند) حتی معتقدند گندم کچلی می‌آورد و توهم‌زاست و می‌تواند حس خودکشی را تحریک کند. با وجود اینکه اینها همه نظریه هستند، اما کم نیستند افرادی که به آنها اعتقاد دارند.

اگر – آن‌طور که بسیاری می‌گویند – امروزه مواد غذایی حاوی انواع و اقسام ترکیبات شیمیایی هستند، پس خوراک زیستی (محصولات ارگانیک) بهترین انتخاب است: افزودنی کمتر و معمولا خالی از ترکیبات مضر – یا دست‌کم در مقایسه با "خوراکی‌های معمولی" حاوی مضرات کمتر. اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که خوراک زیستی در مقایسه با "خوراک معمولی" مغذی‌تر نیست یا تأثیر بهتری بر سلامتی ندارد.

آثار مثبت زندگی متعادل بر سلامتی را به هر روی نمی‌توان نادیده گرفت. طبق آمار، دخانیات، الکل، چاقی و کم‌تحرکی بزرگترین تهدیدها هستند. به اخبار و گزارش‌هایی که یک محصول یا ماده خوراکی و نوشیدنی را به عرش می‌برند یا به فرش می‌زنند بایستی نگاه انتقادی داشت. به نظر می‌رسد در مورد یک قاعده اتفاق نظر وجود داشته باشد: زیاده‌روی ممنوع – در هر مورد.