اینترانت ملی؛ رویایی شیرین یا کابوسی تلخ؟

رضا تقی‌پور‌، وزیر ارتباطات و فن‌آوری ایران اعلام کرد که فاز اول اینترنت ملی (اینترانت) امسال به بهره‌برداری خواهد رسید. وی می‌گوید که محقق شدن طرح اینترنت ملی نیازمند هماهنگی بین همه دستگاه‌های اجرایی برای تولید محتوا است.

پیش از این و در روزهای ابتدایی سال ۹۰، وزارت ارتباطات و فن‌آوری، خبر «جایگزینی اینترنت ملی به‌جای اینترنت جهانی» را تکذیب کرده بود.

این وزارت‌خانه تصریح کرده ‌بود که «از آن جا که راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات جزء تکلیف دولت طبق برنامه پنجم توسعه است، این شبکه در فازهای مختلف در طول برنامه پنجم توسعه به بهره‌برداری خواهد رسید.»

مسئولان دولتی تصریح می‌کنند که با وجود شبکه ملی اطلاعات (اینترانت)، پهنای باند مورد نیاز داخل از پهنای باند دسترسی به شبکه جهانی اینترنت تفکیک خواهد شد و بدین ترتیب محدودیت سرعت دسترسی به اینترنت نیز برداشته می‌شود.

اینترانت به شبکه‌ای گفته می‌شود که بصورت محلی کار می‌کند. اینترانت می‌تواند در سطح یک سازمان یا یک کشور کار کند. به عنوان نمونه دفا‌تر فروش بلیط‌های هواپیما‌ها و قطار در ایران از اینترانت استفاده می‌کنند. بسیاری از دانشگاه‌های ایران نیز از این شبکه برای مدیریت و استفاده از اطلاعات تحصیلی دانشجویان استفاده می‌کنند.

اینترنت ملی یا شبکه ملی اطلاعات؟

مجله اینترنتی «گویا آی تی» در تحقیقی از استفاده نادرست از واژه‌ی «اینترنت ملی» به جای «شبکه ملی اطلاعات» یا «شبکه اینترانت ملی» انتقاد کرده و به بررسی کاربرد این شبکه پرداخته است.

این گزارش تاکید می‌کند که واژه‌ی اینترنت یک اسم خاص است و برای تمام مردم دنیا همین معنی ذکر شده را دارد. به همین دلیل، عبارت اینترنت ملی، معنای شبکه‌ی جهانی کشوری را دارد و این عبارت، صحیح نیست.

نشریه یاد شده به همین دلیل پیشنهاد کرده است که به‌جای اینترنت ملی، از عبارات شبکه‌ی ملی اطلاعات و یا شبکه اینترانت ملی استفاده شود.

همچنین در بخش دیگری از این گزارش تاکید شده که «هدف از طرح ایده‌ی شبکه‌ی ملی جدا شدن از اینترنت جهانی نیست، بلکه دولت در جهت کاهش هزینه‌های خرید پهنای باند، افزایش امنیت اطلاعات ملی، توسعه تجهیزاتی و اطلاعاتی، تبدیل شدن به هاب و شاه‌راه انتقال اطلاعات منطقه، توسعه نرم‌افزاری و مقوله‌هایی از این دست، این طرح را در سال ۸۴ مورد توجه قرار داد.»

شبکه‌ی ملی اطلاعات، شبکه‌ای بومی و متشکل از مراکز داده ملی، زیرساختهای ارتباطی و سرویس‌های نرم‌افزاری است که در سراسر ایران مستقر خواهد شد و خدمات دولت الکترونیکی و سرویس‌های رفاهی و اجتماعی را از طریق بستر فیبر نوری و با پهنای باند حداقل ۱۲ مگابیت بر ثانیه به مردم ایران ارائه خواهد کرد.

کارشناسان می‌گویند این شبکه مستقل از اینترنت جهانی عمل کرده اما به آن متصل است تا کاربران علاوه بر دریافت خدمات ملی از طریق شبکه‌ی ملی اطلاعات، بتوانند از خدمات اینترنت جهانی نیز بهره‌مند شوند.

تلاش برای دستیابی به «اینترنت پاک و حلال»

بر پایه‌ی گزارش مجله‌ی الکترونیک «گویا آی‌تی»، در طرح شبکه ملی اطلاعات، قرار است شبکه‌های مختلفی مثل شبکه‌های ملی مدارس، بانکداری الکترونیکی، کنترل ترافیک، دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها، سازمانها و اداره‌ها و … به هم متصل شده و به صورت یکپارچه، خدمات دولت الکترونیکی را ارائه کنند.

این مجله‌ی اینترنتی همچنین به فرایند واژه‌سازی مسئولان اشاره می‌کند و می‌افزاید: «به نظر می‌رسد شبکه‌ی ملی اطلاعات همان اینترنت پاکی خواهد بود که ایران، به عنوان اولین کشور اسلامی قصد ایجاد و معرفی آن به جهان را دارد.»

به علت عملکرد دولت ایران در کنترل و سانسور رسانه‌ها و شبکه‌های ارتباطی مختلف از جمله اینترنت، طرح موضوع «اینترنت ملی» این ترس را در میان کاربران اینترنت ایجاد کرد که امکان دسترسی آن‌ها به شبکه جهانی بیش از پیش محدود گردد.

طرح مفاهیمی همچون اینترنت «پاک» و «حلال» نیز این گمانه‌زنی‌ها را تقویت کرد. تشکیل پلیس سایبری که به نظر می‌رسد وظیفه‌ی اصلی آن شناسایی و برخورد با منتقدان فعال حکومت در فضای مجازی است، از دیگر اقدامات دولت ایران در چند سال اخیر است که به گامی دیگر در مسیر محدودیت کامل فضای مجازی برای کاربران ایرانی تعبیر شده است.

گرچه پیش از این برخی کارشناسان معتقد بودند که تا برقراری شبکه اینترانت ملی، راه طولانی در پیش است اما شواهد موجود از تلاش دولت برای پیشبرد هرچه سریعتر این طرح حکایت دارند. طرحی که با وجود همه نکات مثبت آن‌می‌تواند به نقطه آغاز کنترل کامل فضای مجازی تبدیل شود. اتفاقی که شرایط سخت موجود را برای کاربران اینترنت در ایران سخت‌تر خواهد کرد.

MI/MDM