ایران و آمریکا: توافق بر سر بازگشت به برجام با دو هدف متفاوت

نمایندگان سیاسی کشورهای پنج‌به‌اضافه یک با ایران از کسب پیشرفت‌هایی در مذاکرات کمیسیون مشترک برجام در وین سخن می‌گویند. این در حالی است که هم آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا و هم عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران به دشواری‌ها و موانع موجود بر سر بازگشت اشاره می‌کنند.

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه گفته است که تا کسب توافق هنوز راه زیادی باقی است و در عین حال تاکید کرده که ایران شتابی برای رسیدن به توافق ندارد، اما مخالف فرسایشی شدن این مذاکرات است.

آنتونی بلینکن در همراهی با جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و همچنین رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران از احتمال طولانی شدن مذاکرات خبر داده‌اند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

روزنامه نیویورک تایمز مقاله‌ای با عنوان "ایران و آمریکا خواستار احیای برجام هستند، اما درباره معنای آن اتفاق نظر ندارند" منتشر کرده است.

نویسندگان این مقاله تحلیلی، استیون ارلانگر و دیوید سانگر بر این باورند که اراده مشترک سیاسی دو کشور ایران و آمریکا بر سر بازگشت به برجام وجود دارد، حال آنکه پس از گذشت پنج هفته از مذاکرات در وین هر دو طرف به این نظر رسیده‌اند، که توافق سال ۲۰۱۵ مطلوب هیچ کدام از آن‌ها نیست.

یک رویکرد با دو هدف

اراده مشترک هر دو کشور ناظر بر کسب توافق است. توافقی که سه سال پیش، دونالد ترامپ از آن خارج شد. اختلاف نظر بر سر چند و چون احیای برجام باعث دشوار شدن راه دست‌یابی به توافق جدید شده است.

جمهوری اسلامی خواستار رفع تحریم‌ها است. از لغو همه تحریم‌ها سخن می‌گوید. این در حالی است که بخشی از تحریم‌های وضع شده علیه ایران، ارتباطی با فعالیت‌های هسته‌ای این کشور ندارد. از آن جمله است تحریم‌های ناظر بر نقض حقوق بشر در ایران یا تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های موشکی این کشور.

دولت بایدن خواستار حفظ این تحریم‌ها است. افزون بر آن، لغو چنین تحریم‌هایی مستلزم آن است که دولت بایدن بتواند به نمایندگان کنگره ثابت کند که در ایران نقض حقوق بشر صورت نمی‌گیرد و برنامه موشکی ایران تهدیدی برای کشورهای منطقه نیست. بدیهی است که چنین امری ناممکن است.

افزون بر آن، جمهوری اسلامی تأکید دارد تا ظرفیت جدید کسب شده در فعالیت‌های هسته‌ای خود را به‌رغم بازگشت به توافق سال ۲۰۱۵ حفظ کند. از آن جمله می‌توان به ساخت و بهره‌گیری از سانتریفیوژهای پیشرفته اشاره کرد. چنین امری، از نظر دولت بایدن و همچنین دیگر کشورهای ذیربط در توافق هسته‌ای پذیرفتنی نیست، زیرا این خواسته‌ها بسیار فراتر از مفاد برجام می‌رود.

این در حالی است که دولت بایدن، به احیای برجام، تنها به عنوان یک گام نخست در راستای توافقی جامع‌تر می‌نگرد. دولت بایدن برای کسب حمایت و پشتیبانی مجلس نمایندگان و مجلس سنای آمریکا نیاز به توافقی جامع‌تر با ایران دارد. توافقی که صرف‌نظر از فعالیت‌های هسته‌ای ایران، برنامه موشکی، اقدامات بی‌ثبات کننده ایران در منطقه و همچنین حمایت و پشتیبانی ایران از تروریسم را نیز در بر گیرد. جمهوری اسلامی اما مخالف افزودن چنین مواردی به توافق هسته‌ای است.

نویسندگان مقاله نیویورک تایمز به جمله‌ای از ولی نصر اشاره کرده‌اند. ولی نصر یکی از کارشناسان ایران در دانشگاه جانز هاپکینز در امور مطالعات پیشرفته بین‌المللی است. او اخیرا گفته بود: «ایران و آمریکا در واقع در حال گفت‌وگو بر سر توافق‌های متفاوتی هستند.» او افزوده بود که علت کند پیش‌رفتن این مذاکرات را نیز باید در همین موضوع جست.

به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید

از سوی دیگر، رویکرد اسرائیل و عربستان نسبت به توافق هسته‌ای احتمالی بین دو کشور ایران و آمریکا را نیز نمی‌باید از نظر دور داشت.

مئیر بن شبات، مشاور امنیت ملی اسرائیل که هفته گذشته برای گفت‌وگو با جیک سالیوان، همتای آمریکایی خود به واشنگتن سفر کرده بود، از ناخشنودی دولت اسرائیل در رابطه با لغو تحریم‌ها و رفع انسداد از دارایی‌های مالی ایران سخن گفته بود.

نویسندگان مقاله یاد شده با اشاره به انتخابات پیش‌روی ریاست جمهوری در ایران نوشته‌اند که حسن روحانی و محمدجواد ظریف هدف رفع تحریم‌ها را پیش از برگزاری انتخابات دنبال می‌کنند. حال آنکه آنتونی بلینکن به امکان تحقق چنین احتمالی با دیده تردید می‌نگرد.