ایران، موضوع سفر تازه وزیر دفاع آمریکا به عربستان

رابرت گیتس، وزیر دفاع ایالات متحده، روز چهارشنبه (۱۰ مارس / ۱۹ اسفند) به عربستان سعودی سفر کرد تا آن‌طور که انتظار می‌رود، پیرامون برنامه هسته‌ای تهران و تلاش‌های آمریکا برای تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها گرد جمهوری اسلامی با مقام‌های این کشور مذاکره کند. گیتس با ملک عبدالله، پادشاه عربستان دیدار می‌کند تا اجماعی بین‌المللی برای تدوین تحریم‌هایی سفت‌وسخت‌تر علیه تهران ایجاد کند، هر چند که چین و دیگر کشورها، این راه را تا حدودی نا هموار می‌کنند.

یکی از مقام‌های وزارت دفاع آمریکا پیش‌تر گفته بود که عربستان و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس «از برنامه‌های هسته‌ای ایران و گسترش زرادخانه‌های موشکی این کشور» و نقشی که جمهوری اسلامی در «بی‌ثبات‌کردن» منطقه دارد، «به‌شدت نگران‌اند.» به ادعای این مقام، که نخواست نامش فاش شود، «درست هم‌زمان با این‌که ما از دوره مذاکره به دوره اعمال فشار وارد می‌شویم، وزیر دفاع (آمریکا) نیز در حال به‌روز کردن اطلاعات است تا ببینیم ما و ایران در عرصه سیاسی کجا ایستاده‌ایم.»

پس از این‌که تهران اقبال خاصی از دعوت آمریکا به مذاکره به‌عمل نیاورد، دولت باراک اوباما موضع خود را در راستای اعمال فشارهای بیشتر تغییر داد تا بلکه جمهوری اسلامی را به توقف برنامه‌های هسته‌ای‌اش وادارد. فضای سیاسی از زمان آخرین دیدار گیتس از عربستان (بهار ۲۰۰۹) تغییرات گسترده‌ای کرده است، همان زمانی‌که گیتس به ریاض رفت تا به حاکمیت نگران عربستان اطمینان دهد که گفت‌وگوهای احتمالی باراک اوباما با تهران، تأثیر سوئی بر روابط واشنگتن-ریاض نخواهد داشت. از آن زمان تا کنون تمام امیدها برای گرم‌تر شدن روابط تیره و تار تهران-واشنگتن، به دلیل اختلاف دو طرف بر سر پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی، به ناامیدی تبدیل شده است.

شورای امنیت سازمان ملل تا کنون ۳ قطعنامه علیه جمهوری اسلامی صادر کرده است، زیرا این کشور حاضر به توقف برنامه‌های هسته‌ای‌اش نیست؛ برنامه‌هایی که به باور غرب و اسرائیل پوششی برای تولید سلاح‌های هسته‌ای‌ست. تهران همواره این اتهام رارد کرده و هدف برنامه‌های هسته‌ای‌اش را، از جمله، تولید انرژی خوانده است.

"توازن قدرت" با فروش سلاح

به گفته‌ی مقام وزارت دفاع ایالات متحده، در سفر گیتس به عربستان، پیرامون تقویت "توانایی‌های دفاع هوایی و موشکی" سعودی‌ها، به‌عنوان اقدام‌های دیگر ایالات متحده برای افزایش امنیت در حوزه خلیج فارس در برابر توانایی روزافزون موشک‌های بالیستیک جمهوری اسلامی، مذاکره می‌شود. ایالات متحده به عربستان سعودی و دیگر هم‌پیمانانش در منطقه تضمین داده که سرعت فروش تسلیحات به این کشورها را افزایش دهد. این کشورها در سال‌های اخیر میلیاردها دلار برای خرید سلاح‌های آمریکایی، از جمله تسلیحات دفاع ضد موشکی، هزینه کرده‌اند.

آمریکا علاوه بر این به عربستان سعودی یاری می‌دهد تا بخش مربوط به حفظ امنیت زیرساخت‌های حیاتی استخراج و تولید نفت و گاز خود را تقویت کند. مقام‌های آمریکایی بر این عقیده‌اند که همبستگی همسایگان حوزه خلیج فارس علیه جمهوری اسلامی، این پیام روشن را به تهران می‌دهد که برنامه‌های هسته‌ای و موشکی‌اش اقدام‌های تلافی‌جویانه‌ای در بر خواهند داشت.

به گفته جف مورل، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا، در جمع خبرنگاران، برنامه‌های مقابله با جنگ احتمالی و سپرهای دفاع ضدموشکی‌ای که عربستان سعودی و امارات متحده عربی و دیگر کشورها خریداری کرده‌اند، همه با هدف توازن قوا و مقابله با تهدیدهای روزافزون ایران در منطقه طراحی شده‌اند.

نقش عربستان در یمن و عراق

گیتس هم‌چنین در سفر خود به عربستان قصد دارد پیرامون مبارزه با شاخه‌ی القاعده در یمن نیز گفت‌وگو کند. تلاش یک تروریست انتحاری برای منفجرکردن هواپیمای مسافربری آمریکا از آمستردام به دیترویت در آستانه سال جدید میلادی، آتش نگرانی‌ها از نقش القاعده در ناآرامی‌ها را باز هم شعله‌ور کرد. به گفته مقام‌های دفاعی آمریکا، «هنوز هم نگرانی‌های جدی‌ای پیرامون ثبات یمن و تهدیدی که از سوی القاعده شبه جزیره عربستان را تهدید می‌کند، وجود دارد.»

موضوع همکاری بیشتر عربستان با عراق، از دیگر اهداف سفر گیتس به منطقه است. ملک عبدالله با نوری المالکی، نخست‌وزیر عراق، دیدار نکرد و عربستان هنوز هم سفارتخانه‌ی خود در عراق را بازگشایی نکرده است. ملک عبدالله البته اخیرا با ایاد علاوی، نخست‌وزیر سابق عراق و از رقیبان انتخاباتی دولت در انتخابات یکشنبه‌ی گذشته دیدار کرد. این دیدار به نشانه‌هایی از علاقه پادشاه عربستان به از سرگیری روابط با عراق تعبیر می‌شود.

بزرگ‌ترین نگرانی سعودی‌های سنی‌مذهب، افزایش نفوذ ایران در عراق، پس از خروج آمریکاست. یک مقام ایالات متحده می‌گوید، عربستان بهتر است برای مقابله با این نگرانی روابط خود با عراق را گسترش دهد و جای خود را در عرصه سیاسی و اجتماعی این کشور باز کند.

اسرائیل و احتمال مقابله‌ی نظامی با تهران

رئیس ستاد مشترک ارتش اسرائیل اعلام کرد که کشورش هم‌چنان تمام گزینه‌ها برای مقابله با برنامه هسته‌ای تهران را باز نگه داشته است. گابی اشکنازی در دیدار روز سه‌شنبه (۹ مارس / ۱۸ اسفند) خود در نیویورک، جمهوری اسلامی را بزرگ‌ترین تهدید برای صلح جهانی دانست که با حمایت خود از گروه‌های شبه‌نظامی هم‌چون حزب‌الله و حماس، سبب ناامنی در منطقه می‌شود. او جامعه جهانی را به مقابله با برنامه‌های اتمی تهران فرا خواند.

به گفته محافل دولتی اسرائیل، اشکنازی در ماه نوامبر گذشته در برابر نمایندگان کنست (پارلمان اسرائیل) اعلام کرده بود که ارتش این کشور خود را برای همه احتمال‌ها آماده خواهد کرد تا تهران را مجبور به توقف برنامه‌های هسته‌ای‌اش کند. اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان که در مورد برنامه هسته‌ای ایران با این کشور مذاکره می‌کنند، نگران رویارویی نظامی احتمالی اسرائیل با جمهوری اسلامی هستند.