افزایش شتابناک چک‌های برگشتی در ایران
۱۳۸۹ شهریور ۲۹, دوشنبه
آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در چهار ماه نخست سال جاری ۸ میلیارد و ۵۲۴ میلیون تومان از چک‌های صادرشده در ایران برگشت خورده‌اند. این برابر با ۴ / ۱۲ درصد مجموعه چک‌های دست به دست شده است.
بی‌اعتباری رو به رشد
میزان چک‌های برگشتی از سال ۱۳۸۴ تا کنون سال به سال بیشتر شده است. در سال ۱۳۸۴ فقط کمتر از ۵ درصد چک‌ها برگشت خوردند و ارزش آن‌ها به حدود ۸ میلیارد و ۸۰۷ میلیون تومان رسید. یک سال بعد نسبت چک‌های برگشتی به مجموعه چک‌های دست به دست شده اندکی کاهش یافت و به حدود ۴ و نیم درصد رسید.
نسبت چک‌های برگشتی به مجموعه چک‌های دست به دست شده در سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۸ به ترتیب ۵ درصد، ۸ / ۷ درصد و ۷ / ۱۰ درصد بود. اما در چهارماهه نخست سال جاری، ۴ / ۱۲ درصد چک‌های صادره به دلیل نداشتن پشتوانه برگشت خوردند.
کارشناسان اقتصادی برگشت خوردن چک‌ها را در جامعه شاخص مهمی برای درهم شکستن اعتماد و کاهش معاملات اعتباری می‌دانند. مهم‌ترین دلیل اصلی برگشت خوردن چک‌ها کمبود نقدینگی در بازار است.
کارت‌بازرگانی و اختلاف‌نظرها
مشکل برگشت‌خوردن چک‌ها اکنون چنان جدی شده که سازمان توسعه تجارت تصمیم گرفته است، با استناد به آئین‌نامه جدید کارت‌های بازرگانی، صادرکنندگان چک‌های بی‌محل را از دریافت کارت بازرگانی محروم کند.
حمید صافدل، معاون کل سازمان توسعه تجارت، به خبرآنلاین گفته است: «خوش حساب بودن، در آئین‌نامه جدید مورد تاکید بسیار قرار گرفته و برای افرادی که دارای سوء حساب باشند کارت بازرگانی صادر نخواهد شد.»
محمد نهاوندیان، رئیس اتاق بازرگانی ایران، در یک کنفرانس خبری اعلام کرده است که وضعیت امروز چک‌های برگشتی فقط با وضعیت سال ۱۳۵۷ قابل مقایسه است. در آن‌سال به دلیل دگرگونی‌های ناشی از انقلاب، چک‌ها قابل وصول نبودند.
رئیس اتاق بازرگانی ایران عدم صدور کارت بازرگانی برای صادرکنندگان چک‌های برگشتی را نادرست دانسته و گفته است: «در مورد تعیین این شرط، حتی با من هم مشورت نکرده‌اند. من فکر می‌کنم هنگام طرح آئین‌نامه صدور کارت بازرگانی در دولت، فردی گفته که باید این شرط را هم به آن اضافه کنند.»
راهی برای کنترل بازار؟
به‌گزارش خبرآنلاین، مدیران دولتی و تدوین‌کنندگان آئین‌نامه صدور کارت بازرگانی امیدوارند که با تعیین شرط عدم سابقه صدور چک بی‌محل، بتوانند مانع از ورود افراد بدحساب به عرصه فعالیت‌های اقتصادی و افزایش اعتبار کارت‌های بازرگانی شوند.
اما کارشناسان معتقدند، تنها درصد کمی از فعالان اقتصادی ایران در دوران فعالیت خود هرگز چک برگشتی نداشته‌اند.
همین کارشناسان معتقدند، مشکل چک‌های برگشتی تنها ناشی از شرایط بد اقتصادی نیست، بلکه ضعف‌های سیستم بانکی ایران نیز آن را تشدید کرده است. سیستم بانکی ایران نتوانسته خود را با شرایط اقتصادی امروز انطباق دهد. کارشناسان می‌گویند که بانک‌های ایران به‌خاطر عدم توسعه خدمات خود، امکان سوء استفاده از چک را فراهم کرده‌اند.
JT/BB