افتتاح خندان معاملات پسته در بورس کالای ایران
۱۳۹۵ اسفند ۱۶, دوشنبه
دوشنبه ۱۶ اسفند با حضور جمعی از مقامات ارشد دولتی از جمله وزیر اقتصاد و دارایی، رئیس سازمان بورس اوراق بهادار، مدیرعامل بورس کالای ایران و برخی نمایندگان مجلس، معاملات پسته در بورس کالای ایران رسما افتتاح شد.
در اقتصاد نفتی ایران پسته از جمله کالاهایی است که توانسته به عنوان مهم‌ترین محصول صادراتی کشور در بخش کشاورزی، جایگاه مهمی در صادرات غیرنفتی بیابد. به گفته‌ی مقام‌های اقتصادی جمهوری اسلامی، ایران حدود ۴۰ درصد بازار پسته دنیا را در اختیار دارد. در سال‌های اخیر اما برخی کشورها از جمله آمریکا اقدام به تولید پسته در سطح بسیار گسترده کرده‌اند.
عرضه این محصول در بورس کالا فرصتی عنوان شده تا ایران باز هم بتواند در تولید و صادرات آن "حرف اول" را در جهان بزند. مقام‌های ایران اعلام کرده‌اند که بورس کالای ایران در همین راستا با همکاری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان کرمان و شرکت تعاونی پسته رفسنجان اقدام به راه‌اندازی معاملات پسته کرده است. بدین ترتیب از این پس این کالای محبوب ایرانیان بر تابلوی بورس کالا قرار خواهد گرفت.
ورود به بورس به قصد "جهانی شدن"
در مراسم گشایش معاملات پسته در بورس کالا وزیر اقتصاد و دارایی ایران نیز شرکت کرد. علی طیب‌نیا ورود این محصول "ارزآور" به بورس کالا را در راستای «راه‌اندازی بازار برای محصول پسته، کمک به جهانی شدن آن، افزایش صادرات و تولید آن، بهبود کیفیت و افزایش اشتغال در تولید این محصول» ارزیابی کرد؛ امری که «به کشف قیمت این محصول در یک بازار شفاف و رقابتی مطابق با استانداردهای بین‌المللی کمک می‌کند» و «گامی رو به جلو برای حضور موثرتر در بازارهای جهانی است.»
وزیر اقتصاد و دارایی ایران در ادامه گفت: «اگر می‌خواهیم بهره‌وری را در تولید ارتقاء داده، از ظرفیت‌های داخلی استفاده بهینه کنیم و قیمت تمام‌شده را در فرایند تولید کاهش دهیم، چاره‌ای جز ورود به بازارهای بین‌المللی نداریم.»
طیب‌نیا ضمن تأکید بر تأثیر ورود پسته به بورس کالا در "پیوند بین بازار سرمایه و بخش کشاورزی" گفت: «مردم ما بطور سنتی عادت کرده‌اند دارایی‌های خود را به سمت خرید طلا و جواهر، املاک، مستغلات و ... سوق دهند، اما بازار سرمایه این امکان را فراهم کرده که دارایی‌هایشان را در خدمت توسعه کشور قرار دهند و با شفافیت بالا از قدرت نقدشوندگی مناسبی برخوردار باشد.»
مدیرعامل بورس کالا نیز در این مراسم از تولید سالانه ٢٣٠ هزار تن پسته در ایران خبر داد. حامد سلطانی‌نژاد حجم تجارت محصولات کشاورزی در بورس کالای ایران را ۲۷۰ میلیارد تومان اعلام کرد و گفت، در سال جاری در بخش کشاورزی "دو میلیون و ٣٦٠ هزار تن محصول با رشد ١٩٨ درصدی در ارزش در بورس کالا" داد و ستد شده است.
سلطانی‌نژاد با اشاره به "رونق قابل ملاحظه" بخش کشاورزی گفت، این بخش در سال جاری "از نظر وزن" رشد ٢١٣ درصدی داشته است. در حالی که در همین سال «کل معاملات بورس کالا ٣٨ درصد رشد داشته و بخش عمده آن در قراردادهای مشتقه بوده است.» به گفته مدیرعامل بورس کالا، محصولات کشاورزی در عین حال "از کمبودهایی همچون بازاری شدنشان و مکانیزم کشف قیمت رنج می‌برند". سلطانی‌نژاد همچنین نسبت به برنامه‌ریزی "برای آینده بازار ۵ هزار میلیارد تومانی" پسته ابراز خوش‌بینی کرد.
"کالای لوکس"
رسانه‌های ایران هم‌زمان با افتتاح معاملات پسته در بورس کالای تهران و در آستانه نوروز، از "بی سر و سامان" بودن بازار خشکبار و آجیل و تفاوت چشمگیر قیمت آنها از شمال تا جنوب پایتخت خبر می‌دهند.
رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار ایران نیز گفته است که آجیل تبدیل به یک "کالای لوکس" شده، تقاضا برای آن به شدت افت کرده و مردم آن را از چرخه اولویت‌های خرید نوروزی‌شان خارج کرده‌اند. به گفته علیرضا ارزانی ممقانی، حتی برخی فروشندگان آجیل را به شکل قسطی به مشتری‌های آشنا یا کارگران و کارمندان می‌فروشند و از آنها چک دریافت می‌کنند.
آمریکا رقیب ایران
به نظر می‌رسد که برجام نیز تغییری در بهبود بازار پسته ایران به وجود نیاورده است. خبرگزاری تسنیم هفتم اسفند ماه به نقل از پایگاه خبری کمیسیون اروپا گزارش داده بود که صادرات پسته ایران به اروپا در سال ۲۰۱۶ میلادی نسبت به سال قبل از آن تنها ۵ درصد رشد داشته است. آمریکا بزرگترین صادرکننده پسته به اروپا در این سال بوده است.
بی‌آبی و خشکسالی در ایران نیز معضلی جدی است که باغ‌های پسته را تهدید می‌کند؛ به گونه‌ای که به گفته محسن جلال‌پور، رئیس انجمن پسته ایران «پسته کرمان تا ۱۰ سال دیگر بیشتر زنده نیست».
دو هفته پیش روزنامه شهروند در گزارشی در همین زمینه نوشته بود: «کرمان که زمانی ٧٠ درصد از تولید پسته کشور را به خود اختصاص داده بود و پایتخت پسته دنیا لقب داشت، حالا تنها ٣٠ درصد پسته ایران را تأمین می‌کند. آب نیست و باغداران برای سیراب‌کردن باغ‌های خشک و تفتیده پسته ناچارند چاه‌هایی با عمق بیشتر از ٢٥٠ متر حفر کنند. چاه‌هایی که لایه‌های آب شیرین خود را از دست داده‌اند و به آب شور رسیده‌اند».
اسدالله عسگراولادی، عضو اتاق بازرگانی ایران و صادرکننده خشکبار نیز گفته بود: «تولید پسته کرمان کم شده، پسته کرمان "شور" و بی‌کیفیت شده است. پسته کرمان گران‌تر تمام می‌شود. همین سه دلیل بزرگ کافی است که اعلام کنیم قافیه را به آمریکایی‌ها باختیم و سلطانی پسته جهان را واگذار کردیم».
روزنامه اسپانیایی "ال اکونومیستا" اندک زمانی پیش از توافق هسته‌ای ۱+۵ با ایران نوشته بود، صادرات پسته ایران مثل نفت تحت تاثیر تحریم‌ها قرار داشته، اما در صورت توافق میان واشنگتن و تهران «به نظر می‌رسد بار دیگر صادرات پسته ایران رونق بگیرد.» اما با وجود گذشت بیش از یک سال از توافق هسته‌ای، هنوز هم اثر چندانی از "رونق" صادرات پسته ایران در بازارهای جهانی دیده نمی‌شود.