اسرائیل و بحران خاورمیانه: سایه‌روشن‌های "توافق صلح ابراهیم"
۱۳۹۹ آبان ۲۸, چهارشنبه
با میانجیگری ترامپ و بر بستر تلاش‌های جرد کوشنر، داماد و مشاور او، گام‌هایی در راستای کسب توافق صلح اسرائیل با کشورهای امارات متحده عربی، بحرین و پس از آن سودان برداشته شد. عربستان آسمان خود را بر روی پرواز هواپیماهای اسرائیلی گشود.
در آخرین نمونه از این تلاش‌ها می‌توان به سفر وزیر امور خارجه بحرین به اورشلیم (بیت‌المقدس) اشاره کرد. گبی اشکنازی، وزیر امور خارجه اسرائیل خطاب به همتای بحرینی خود گفت: «منطقه جنگ و درگیری زیاد دیده است. اکنون زمان صلح فرا رسیده است.»
عبداللطیف بن رشید الزیانی، وزیر امور خارجه بحرین هم برای گشایش سفارتخانه اسرائیل در منامه چراغ سبز نشان داده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
پرسش اینجاست که آیا "توافق صلح ابراهیم" می‌تواند راه را برای حل بحران خاورمیانه هموار کند؟ آیا تضعیف وحدت و انسجام کشورهای عربی در ارتباط با مناقشه اسرائیل و فلسطینیان، تشکیلات خودگردان فلسطینی را به پای میز مذاکره می‌کشاند؟
در عین حال باید توجه داشت که اسرائیل به حملات خود به مواضع حماس به موازات گفت‌وگوهای دیپلماتیک با کشورهای عربی ادامه می‌دهد. برای آخرین بار و در واکنش به پرتاب موشک به سوی خاک اسرائیل از نوار غزه، جنگنده‌های اسرائیلی روز ۱۵ نوامبر مواضع حماس را هدف حمله قرار داده بودند.
کمی به پیش‌زمینه‌های "توافق صلح ابراهیم" نگاه کنیم. باید دید ماجرا از کجا شروع شده است و اکنون در بحران خاورمیانه چه اتفاقی افتاده است که کشورهای عربی مواضع خود را در قبال اسرائیل تغییر داده‌اند.
توافق صلح ابراهیم کی رقم خورد؟
دونالد ترامپ در همان ابتدای کارش به عنوان رئیس جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۷ از برنامه صلح خاورمیانه‌ای خود سخن گفته بود.
سه سال پس از آن، در ژانویه سال جاری، ترامپ پیشنهاد صلح جرد کوشنر را به عنوان یک "موفقیت تاریخی" عرضه کرد. موفقیتی که قرار بود به دهه‌های بحرانی در خاورمیانه پایان داده و مبنایی برای صلحی‌پایدار فراهم سازد.
برنامه صلح خاورمیانه‌ای ترامپ با مخالفت شدید فلسطینیان روبه‌رو شد. پس از آن، ترامپ سیاست نزدیکی کشورهای عربی با اسرائیل را دنبال کرد.
سیاست رسمی کشورهای عربی در قبال اسرائیل به سال ۲۰۰۲ بازمی‌گردد. در آن هنگام کشورهای عربی اعلام کرده بودند که صلح با اسرائیل و رفع تحریم‌های این کشور منوط به پذیرش موجودیت دولت فلسطینی از سوی اسرائیل است. از آن سیاست تحت عنوان "صلح در ازای زمین" یاد می‌شد.
توافق صلح اسرائیل با امارات متحده عربی و همچنین با بحرین عملا به معنای تغییر رویکرد این کشورها در قبال تصمیم سال ۲۰۰۲ است. جالب اینجاست که در متن توافق صلح اسرائیل با بحرین و امارات متحده عربی به وضوح اشاره‌ای به راه‌حل دو دولت برای بحران خاورمیانه نشده است.
تحولات جهان عرب از ماه اوت تا نوامبر سال جاری چنان سریع بوده است که نیازمند یک جمع‌بندی است. از آخر به اول شروع کنیم.
هفته گذشته (۱۰ نوامبر) پارلمان اسرائیل توافق ناظر بر از سرگیری مناسبات دیپلماتیک با بحرین را با اکثریت ناچیز ۶۲ رای تایید کرد. پارلمان اسرائیل ۱۲۰ کرسی دارد.
سه هفته پیش، در روز ۲۹ اکتبر دولت آمریکا به کارگروه سیاست خارجی مجلس نمایندگان این کشور درباره فروش سامانه‌های جنگی پیشرفته به امارات متحده عربی اطلاع‌رسانی کرد.
از جمله قرار است جنگنده‌های پیشرفته اف-۳۵ در اختیار امارات متحده عربی قرار گیرد. موضوعی که باعث نگرانی برخی از نمایندگان و همچنین مخالفت برخی از سیاستمداران اسرائیلی شده است.
به باور آن‌ها فروش اف۳۵ به امارات عملا می‌تواند بر موقعیت ویژه نیروی هوایی اسرائیل در منطقه سایه بیاندازد.
روز ۲۳ اکتبر آمریکا اعلام کرد که سودان نیز در راستای نزدیکی به اسرائیل و عادی‌سازی مناسبات دیپلماتیک حود با آن کشور تلاش می‌کند.
پنج روز پیش از آن، در حضور مقامات بلندپایه آمریکا، اسرائیل و بحرین در منامه، پایتخت این شیخ‌نشین متن از سرگیری مناسبات دیپلماتیک را امضا کردند. همان متنی که سپس به تصویب پارلمان اسرائیل نیز رسید.
روز ۱۵ اکتبر، توافق صلح بین امارات متحده عربی و اسرائیل توسط پارلمان این کشور تایید شد. ۸۰ نماینده پارلمان اسرائیل به این توافق‌نامه رای مثبت دادند.
عربستان گرچه هنوز رسما از عادی‌سازی مناسبات با اسرائیل خودداری ورزیده است، اما همکاری این کشور با اسرائیل از اوایل دوره زمامداری ترامپ گسترش یافته است.
باید یادآور شد که در نشست‌های خاورمیانه‌ای دولت آمریکا سفرای این کشورهای عربی و همچنین سفیر اسرائیل شرکت داشتند. گفت‌وگو بر سر تشکیل "ناتو"ی عربی نیز به همان دوره باز می‌گردد.
فصل جدید در مناسبات با کشورهای عربی
توافق صلح اسرائیل با امارات و بحرین عملا فصل جدیدی در مناسبات اسرائیل با کشورهای عربی است. پیش از آن، اسرائیل با مصر در سال ۱۹۷۹ بر سر عادی‌سازی مناسبات به توافق رسیده بود. ۱۵ سال پس از آن، اردن نیز موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخته بود.
به‌رسمیت شناختن موجودیت اسرائیل از سوی کشورهای امارات متحده عربی و بحرین با مخالفت چند کشور روبه‌رو شد. جمهوری اسلامی و ترکیه از توافق صلح این کشورها با اسرائیل تحت عنوان "خیانت" یاد کردند. موضع تشکیلات خودگران فلسطینی نیز نسبت به این تحولات روشن است.
با شکست ترامپ در انتخابات سوم نوامبر و قدرت‌گیری مجدد دموکرات‌ها در کاخ سفید، اوضاع منطقه می‌تواند دستخوش تغییرات جدیدی شود. تغییراتی که سمت‌وسوی آن‌ها از هم اکنون روشن نیست.
نقش ایران در نزدیکی کشورهای منطقه به اسرائیل
"توافق صلح ابراهیم"، بیش و پیش از آنکه هدف ناظر بر تنش‌زدایی در بحران خاورمیانه را دنبال کند، به باور کارشناسان ائتلافی است علیه ایران و نفوذ این کشور در منطقه.
ایران با پشتیبانی خود از نیروهای شیعه در منطقه از یمن و عراق گرفته تا سوریه و لبنان تلاش در گسترش نفوذ سیاسی خود داشته است. همان سیاستی که از نگاه آمریکا و متحدان این کشور در خاورمیانه به‌مثابه اقدامات بی‌ثبات کننده ایران ارزیابی شده است.
به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
سیاست اعلام شده دولت ترامپ در ارتباط با کاهش حضور نظامی این کشور در منطقه نیز به نگرانی بیشتر کشورهای حوزه خلیج فارس و از جمله بحرین و امارات متحده عربی دامن زده است.
به سخن دیگر می‌توان گفت که نقش سیاست‌های ایران در منطقه در نزدیکی هرچه بیشتر کشورهای حوزه خلیج فارس به اسرائیل را نیز نمی‌بایست از نظر دور داشت.