احداث خط آهن افغانستان - تاجیکستان و ترکمنستان

طول خط آهن جدید حدود ۴۰۰ کیلومتر خواهد بود و از شهر آتامراد و امام‌نظر ترکمنستان در استان لباب، هم مرز با افغانستان آغاز می‌شود و از مناطق آکینه و اندخوی در افغانستان تا مرزهای تاجیکستان امتداد پیدا می‌کند و شبکه‌های ریلی ۳ کشور را به همدیگر متصل خواهد کرد.

قربان‌قلی بردی‌محمداف گفت که در اوایل ماه ژوئیه ۲۰۱۳ ساخت این خط آهن آغاز خواهد شد. قراراست اقداماتی نیز برای سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه از نهادهای مالی بین‌المللی از جمله بانک‌های آسیایی و ژاپن به این پروژه انجام گیرد.

اما به عقید‌ی کارشناسان مسئله تامین مالی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای این پروژه به آسانی امکان‌پذیر نیست. گفته می‌شود که پیش از این نیز پروژه‌های مختلف ریلی بین ایران- افغانستان و تاجیکستان مطرح بوده اما به دلیل ناتوانی در جذب سرمایه‌‌های خارجی اجرا نشده است. علاوه بر آن مشکلات جغرافیایی و صعب‌العبور بودن این مناطق نیز مانع دیگری است که هزینه‌ی اجرای این پروژه را بیشتر می‌کند.

دور زدن ازبکستان

کارشناسان بویژه تلاش تاجیکستان برای ایجاد یک کریدور حمل و نقل زمینی و بخصوص تاسیس خط آهن از طریق خاک افغانستان به ایران و ترکمنستان را ضروی می دانند، زیرا تاجیکستان به خط آهن همسایه خود ازبکستان وابسته است.

تاجیکستان قصد دارد با دور زدن ازبکستان بتواند به کشورهای دیگر و دنیای آزاد دسترسی پیدا کند. ازبکستان به دلیل احداث سدها و نیروگاه‌های برقی و آبی متعددی در خاک تاجیکستان به این کشور اعتراض می‌کند. ازبکستان مدعی است احداث این نیروگاه‌ها سبب خشک‌شدن زمین‌های حاصل‌خیر این کشورمی‌شود.

روسیه و چین تابحال به دلیل مخالفت‌های ازبکستان از همکاری مشترک با تاجیکستان دست کشیده‌اند. اما ایران سال‌هاست در احداث نیروگاه‌های آبی و برقی به تاجیکستان کمک می‌کند.

اولتیماتوم ایران به ازبکستان

حدود دو سال پیش صدها واگن قطار با کالاهای ایرانی که قرار بود از خاک ازبکستان عبور کند اجازه‌ی ورود به خاک تاجیکستان را نیافتند. ایران به ازبکستان "اولتیماتوم" داد و اعلام کرد، در صورت ممنوعیت ورود کالاهای ایرانی به تاجیکستان، محصولات ازبکستان نیز از طریق خاک ایران ترانزیت نخواهد شد. در پی این تهدید ازبکستان به قطارهای حامل کالاهای ایرانی اجازه ورود داد.

این قطارها به‌گفته‌ی مقام‌های ازبکستان حامل مصالح و مواد لازم برای احداث بزرگ‌ترین نیروگاه مولد برق منطقه یعنی راغون بودند.

ازبکستان به شدت مخالف احداث این نیروگاه است و به‌گفته‌ی کارشناسان محلی، تهدید کرده که این مشکل را حتی "با توسل به زور" حل کند.

کارشناسان محلی همچنین خاطرنشان می‌کنند که ازبکستان هیچ نگرانی در خصوص احداث خط ریلی افغانستان، تاجیکستان و ترکمنستان ندارد، زیرا این کشورها قادر به سرمایه‌گذاری کلان برای این پروژه نیستند.