آلمان و تنوعی که نمیتوان از آن چشم پوشید
موج مهاجرت خارجیان به آلمان اندکی پس از پایان جنگ جهانی دوم رونق گرفت. نمایشگاهی در شهر بن تاریخ ۶۰ ساله مهاجرت نیروهای کار خارجی به آلمان را به تماشا گذاشته است.
تنها در سال ۲۰۱۳ بالغ بر یک میلیون و ۲۰۰ هزار مهاجر وارد آلمان شدهاند. این کشور مرفه اروپایی از دهه ۱۹۵۰ تا کنون به طور هدفمند به دنبال جذب نیروی کار ماهر از خارج کشور بوده است. بیشترین مهاجران امروزی به آلمان را شهروندان کشورهای اروپای شرقی تشکیل میدهند که نه تنها باعث غنای فرهنگی شدهاند بلکه رنگ و لعابی تازه نیز به سفره غذای آلمانی افزودهاند.
در دهه ۵۰ میلادی آلمان شاهد رونق اقتصادی بود. برای جبران کمبود نیروی کار در آن زمان، سیاست جذب "کارگر مهمان" از خارج از کشور در دستور کار قرار گرفت. بیشتر کسانی که از آن زمان به بعد تحت این عنوان وارد آلمان شدند، در کشورهای زادگاهشان از وضعیت مالی مناسبی برخوردار نبودند. بسیاری تنها با یک چمدان در دست راهی زندگی جدید خود در آلمان شدند.
در فاصله سالهای ۱۹۵۵ تا ۱۹۶۸ دولت آلمان مجموعا ۹ قرارداد برای جذب نیروی کار خارجی با ایتالیا، اسپانیا، یونان، ترکیه، مراکش، کره جنوبی، پرتغال، تونس و یوگسلاوی امضا کرد. طبق مفاد این قراردادها افراد جویای کار در کشورهای یاد شده میتوانستند مستقیما برای فرصتهای شغلی در آلمان درخواست کار دهند.
کارگران خارجی قبل از آنکه وارد آلمان شوند، از نظر پزشکی مورد معاینه دقیق قرار میگرفتند. افراد بیمار اجازه ورود به آلمان را نمییافتند و بایستی در کشور زادگاهشان مورد معالجه قرار میگرفتند. تنها کسانی که سالم و از نظر بدنی برای کار مناسب بودند، شانس استخدام در آلمان غربی را پیدا میکردند.
در سال ۱۹۶۴ آرنولدو رودریگز د سا، اهل پرتغال، یک میلیونمین مهاجری بود که به امید کار و زندگی بهتر وارد آلمان شد. این نجار ۳۸ ساله به هنگام ورود به این کشور از سوی اتحادیههای کارگری یک دستگاه موتورسیکلت هدیه گرفت. البته او که از این موضوع بیخبر بود، ابتدا به هنگام شنیدن نامش از بلندگوی ایستگاه قطار کلن/دویتس از بیم آنکه آلمانیها قصد اخراجش از کشور را داشتهباشند، در گوشهای پنهان شد.
سابری گولر، میوهفروش ترک، سوار بر این خودرو اروپا را برای رسیدن به آلمان زیر پا گذاشت. این خودروی فورد ترانسیت در میان مهاجران ترک محبوبیت زیادی داشت. در آن زمان هیچ خودرویی به اندازه فورد ترانسیت جا برای حمل بار و مسافر نداشت.
در اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی نیز کمبود نیروی کار مهاجر در آلمان شرقی نمود پیدا کرد. این کارگرهای قراردادی که اهل کشورهای سوسیالیستی نظیر ویتنام، کوبا یا الجزایر بودند، بیش از همه در صنایع پوشاک و نساجی به کار گرفته میشدند. در سال ۱۹۸۹ تنها ۱۹۰ هزار کارگر خارجی در آلمان شرقی ساکن بودند، در حالیکه آلمان غربی پنج میلیون کارگر خارجی را در خود جای داده بود.
بسیاری از کارگران مهاجر همراه با خانوادههایشان در آلمان ماندگار شدند. این خانوادهها بسیاری از رسوم و سنتهای زادگاهشان را با خود به سرزمین جدید آوردند. تنوع فرهنگی که اکنون در آلمان به چشم میخورد، دیگر به عنصری غیر قابل چشمپوشی در کشور تبدیل شده است. نگاهی کوتاه به منوی رستورانها در آلمان برای اثبات این موضوع کافی است. کباب ترکی در حال حاضر محبوبترین غذا در آلمان به شمار میرود.
در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی ورق برگشت. ترس و نگرانی از تشکیل گتوی خارجیها در شهرها و افزایش نرخ بزهکاری در میان نوجوانانی با ریشه غیرآلمانی به موضوعی داغ در افکار عمومی و بسیاری از رسانهها از جمله مجله پرتیراژ اشپیگل (تصویر) بدل شد. این فضای ملتهب در اوایل دهه ۹۰ میلادی وقوع اقداماتی خشونتآمیز با انگیزهای خارجی ستیزی در غرب و شرق آلمان را به همراه داشت.
از سوی دیگر در میان بسیاری از خانوادههای مهاجر تفاوتهای فرهنگی به موضوعی برای اختلاف تبدیل شدند. فاتح اکین، فیلمساز آلمانی ترک تبار، در فیلم خود به نام " Gegen die Wand" رویارویی تربیت سنتی اسلامی یک خانواده ترک ساکن در آلمان را با ارزشها و معیارهای زندگی غربی به خوبی به تصویر میکشد. این فیلم در سال ۲۰۰۴ جایزه خرس طلایی جشنواره فیلم برلین را از آن خود کرد.
در سال ۲۰۱۱ انجمن کارناوال دوستان شهر آخن، بالام بیاروبانگا شهروندی اهل اوگاندا را به عنوان شاهزاده کارناوال انتخاب کرد. او به این ترتیب نخستین شاهزاده سیاهپوست در تاریخ کارناوال در آلمان لقب گرفت. دوستداران کارناوال شهر آخن با انتخاب بالام، مخالفت خود را با تبعیضنژادی و حمایتشان از همگرایی خارجیها در جامعه آلمان نشان دادند. شاهزاده کارناوال بعدا لباس خود را به خانه تاریخ شهر بن اهدا کرد.