آلزایمر، یافته‌ها و امیدها
۱۳۸۶ شهریور ۳۰, جمعه
«کلید همین الان دستم بود، ولی نمی‌دونم کجا گذاشتمش. با عینکم همین الان روزنامه می خوندم، ولی الا پیداش نمی‌کنم. غذا سوخت، چون یادم رفت که شعله رو پایین بکشم. امروز قرار بود دایی‌ام را ببینم، ولی پاک از یادم رفت.»
همه چیز معمولاَ با تکرار همین فراموشی‌های کوچک آغاز می‌شود. به این علائم درابتدا می‌توان بی‌اعتنایی کرد، اما در درازمدت این بی‌اعتنایی مانع بروز فراموشی در ابعاد شدید آن نمی‌شود. فراموشی شدید یا آلزایمر، مشکل پردردسرساز ۲۴ میلیون نفر در جهان است و هر ۷ ثانیه هم، یک نفر به این شمار افزوده می‌شود. نامیدن روز ۲۱ سپتامبر ( ۳۰ شهریور) به عنوان روز جهانی آلزایمر تلاشی است برای توجه بیشتر همگان به ابعاد این بیماری و مشکلاتی که مبتلایانش با آن مواجه‌اند.
آلزایمر در ایران
معصومه صالحی مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران، شمار مبتلایان به آلزایمر را بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار نفر اعلام کرده است، رقمی که در سال ۱۳۷۵حدود ۱۸۲ هزار نفر بوده است. به گفته صالحی تامین هزینه داروهای بیماران آلزایمری مهم ترین مشکل پیش روی خانواده های این بیماران است، چرا که ماهانه مبلغی معادل ۱۸۰ هزارتومان باید صرف تهیه قرص و کپسول مورد نیاز هر بیمار بشود. وی با اشاره به اینکه از ۴ نوع قرص و کپسول مصرفی بیماران آلزایمری، فقط یک قلم آن تحت پوشش بیمه است، می افزاید: دولت هیچ بودجه ای برای کنترل بیماری آلزایمر اختصاص نمی دهد و از همین رو، نمی توان انتظار داشت که بخش خصوصی وارد مقوله مراقبت و نگهداری از بیماران آلزایمری شود.
علائمی که دیر تشخیص داده می‌شوند
دچارشدن به ترس و نگرانی، تغییر صدا، تخیلات احمقانه و جنون‌آمیز و اختلال در مناسبات اجتماعی از جمله نشانگان فراموشی رو به تشدید هستند. بسیاری از افراد مبتلا به آلزایمر، زمانی که این بیماری به اوج خود برسد، علاوه بر سوگم‌کردگی فاحش، حتی در چهاردیواری خانه خویش، از بازشناسی نزدیکترین خویشان و آشنایان خود هم عاجز می‌شوند. اختلال در درک و فهم اطرافیان، بروز نارسایی در سخن گفتن و ادای کلمات و جملات، و محدودیت در اندیشیدن و قضاوت در باره امور جاری و آتی به مشکل بزرگی هم برای خود بیمار و هم برای اطرافیان او بدل می‌شود.
آلزایمر معمولاَ در سنین ۵۰ به بالا بروز می‌کند، اما ابتلای به آن در سنین پایین‌تر هم منتفی نیست. به ویژه در خانواده‌هایی که فرد یا افرادی در آن آلزایمر گرفته‌اند، ضریب ابتلای دیگر افراد خانواده هم به طور محسوسی بالاتر از خانواده‌های فاقد سابقه‌ی چنین بیماری است. فشار خون بالا، دیابت و چربی بالای خون نیز از عواملی هستند که می‌توانند با اخلال در فعالیت مغز به بروز آلزایمر کمک کنند.
یافته‌های جدید
آلویس آلزایمر، کاشف بیماری‌یی که به نام خود او خوانده می‌شود رسوب پروتئین در بافت‌ها و شریان‌های مغز را عامل بروز این بیماری تشخیص داده بود، تشخیصی که هنوز هم معتبر است. رسوب پروتئین (کلستروین) در بخش‌هایی از مغز مانع دسترسی بافت‌های این بخش‌ها به مواد لازم می‌شود و مرگ سلولی آنها را در پی دارد. آن گونه که یافته‌های جدید علم ژنتیک نشان می‌دهد، ژنی به نام "سورل ۱" (SORL 1) مسئولیت توزیع پروتئین در بخش‌های مختلف مغز را به عهده دارد. فعالیت ناقص یا نارسای این ژن باعث رسوب و انباشت پروتئین APP در بخش‌هایی از مغز می‌شود.
البته پژوهش‌ها و تلاش‌های جاری علاوه بر تمرکز بر روی حل ژنتیک مسئله، معطوف به کاستن از کلسترین در بخش‌هایی از مغز هم هست. چنین رویکردی بی عوارض و عاری از خطر هم نیست، زیرا که سلول‌های مغز برای رشد و کارآیی به حد معینی ازپروتئین نیازمندند و هر گونه کاهش بیش از اندازه این ماده می‌تواند اثرات منفی دیگری به بار بیارود. همین امر باعث شده که تحقیقات در مورد به کارگیری درست مواد کاهش‌کاهنده پروتئین در مغز، به کندی پیش رود و بازار داروها کماکان از داروی مؤثر برای مبارزه با آلزایمر تهی باشد. خوشبینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها از به نتیجه‌رسیدن قطعی این تحقیقات در ۵ تا ۱۰ سال آینده حکایت دارد.
مراقبت بیماران آلزایمری در همه جوامع یکی از دشوارترین، حساس‌ترین و پرهزینه‌ترین مراقبت‌هاست. دارو یا واکسنی که آلزایمر را کاملاَ مداوا کند تا کنون کشف نشده است. داروهای موجود عمدتاَ می‌توانند بروز بیماری را به تأخیر بیاندازند، اما آن را مداوا نمی‌کنند. تشخیص آلزایمر معمولاَ با تأخیر انجام می‌شود و معمولاَ با هزینه فاحشی هم توأم است. از همین رو پزشکان نیز داروهای موجود را یا کم و یا با تأخیر تجویز می‌کنند. این نیز هست که در اغلب دانشکده‌های پزشکی توجه کافی به آموزش جنبه‌های مختلف بیماری آلزایمر و راه‌های مقابله با آن نمی‌شود. نتیجه این که، نشانگان آلزایمر معمولاَ به علائم تحلیل‌رفتن عادی حافظه به هنگام پیری تعبیر و تفسیر شود.
بر اساس برآوردها، از هر ۱۰فردی که در معرض ابتلا به آلزایمر قرار گیرد تنها یکی در طول شدت‌گیری بیماری مورد کنترل و معاینات پزشکی قرار می‌گیرد. اگر اآلزایمردر مراحل بدوی آن تشخیص داده شود، به کارگیری تراپی برای مهار آن از بیشترین شانس موفقیت برخوردار است.