آغاز روند اصلاح و گسترش شورای امنیت

مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با حضور ۱۹۲ عضو این سازمان، روز پنجشنبه، ۱۹ فوریه، این هفته در نیویورک تصمیم نهائی خود را برای به جریان انداختن مذاکرات مربوط به اصلاح شورای امنیت اتخاذ کرد. بر پایه این تصمیم، نخستین دور مذاکرات از روز چهارم ماه مارس امسال آغاز خواهد شد.

نگاهی به گذشته

ترکیب و اختیارات شورای امنیت از ۶۳ سال پیش تا امروز هیچ تغییری نکرده است. نخستین نشست مشورتی این شورا روز ۱۷ ژانویه سال ۱۹۴۶ در لندن تشکیل شد و محل آن، از سال ۱۹۵۱ به مانهاتان انتقال یافت. هدف از تشکیل شورای امنیت براساس ماده ۲۴۱ منشور سازمان ملل متحد، حفظ صلح و امنیت در جهان بود. اما از میان اعضای سازمان ملل، همواره تنها پنج عضو دائمی و ده عضو غیردائمی در این شورا حضور داشته‌اند. آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه و چین، به عنوان اعضای دائمی از حق وتو برخوردار هستند.

ده عضو غیردائمی، هر‌سال در مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای مدت دو سال برگزیده می‌شوند. با استناد به الگوهای ۶۰ سال پیش، همچنان قاره‌های آفریقا و آسیا به ترتیب سه و دو عضو غیردائمی به شورای امنیت می‌فرستند. نمایندگان آمریکای لاتین دو نفر، اروپای شرقی یک نفر و اروپای غربی دو نفر هستند.

نامزدهای عضویت دائمی

بحث ضرورت اصلاح ترکیب و اختیارات شورای امنیت، با توجه به تغییر اوضاع سیاسی جهان، از آستانه هزاره سوم در نشست‌های سازمان ملل متحد آغاز شد. آلمان، ژاپن، هند و برزیل خواستار عضویت دائمی شورا شدند. اما همراه با آن، بسیاری از کشورها برخواست گسترش ترکیب شورا تاکید ورزیدند. برخی از اعضای سازمان ملل نیز، به حق وتوی پنج عضو دائمی اعتراض دارند و آن را نشانه نفوذ قدرت‌های بزرگ بر تصمیمات شورا می‌دانند. اما تا امروز رقابت‌های سیاسی ملی و منطقه‌ای، سبب جلوگیری از آغاز رسمی مذاکرات مربوط به اصلاح شورای امنیت شده بود.

یک حرکت مهم تاریخی؟

روز پنجشنبه این هفته، پس از آن که ۱۹۲ عضو مجمع عمومی به آغاز مذاکرات رای دادند، رئیس مجمع عمومی به خبرنگاران گفت: «این، برای سازمان ملل متحد یک روز تاریخی مهم است. ما بالاخره توانستیم روند اصلاح ساختارهای شورای امنیت را به جریان بیاندازیم».

کشورهای عضو سازمان ملل متحد، در مصوبه نشست سپتامبر سال ۲۰۰۸ خود ماموریت آغاز بررسی‌های مربوط به اصلاح ساختارهای شورای امنیت را به مجمع عمومی این سازمان دادند. مجمع عمومی بر اساس این مصوبه ماموریت یافت که مذاکرات را از روز ۲۸ فوریه ۲۰۰۹ آغاز کند.

سفیر آلمان در سازمان ملل، روز پنجشنبه گفت: «چشم انداز توافق بر سر اصلاح شورای امنیت بهتر از همیشه است». با توجه به بحران مالی جهانی، در همه جا از ضرورت تحکیم یک نظم جهانی سخن در میان است. اما به نظر سفیر چین در سازمان ملل، مذاکرات دنباله همان بحث‌هائی است که گروه‌های کاری مجمع عمومی مدتی است آغاز کرده‌اند. وی به خبرنگاران گفت: «مشکلات، همچنان وجود دارند. باید دید که کشورهای عضو، از مواضع خودشان چگونه دفاع می‌کنند.

در مذاکراتی که از چهارم ماه آینده آغاز می‌شود، ابتدا بحث بر سر شکل‌های عضویت در شورای امنیت است. در این دوره، باید بر سر نمایندگی مناطق مختلف جهان و حق وتو مذاکره شود. تعداد نهائی اعضا و روش کار شورای امنیت قرار است از ماه آوریل در دستور کار قرار بگیرد. پیش‌بینی می‌شود که مذاکرات تا رسیدن به نتیجه نهائی یک سال به درازا بیانجامد.