1. پرش به گزارش
  2. پرش به منوی اصلی
  3. پرش به دیگر صفحات دویچه وله

آزادی بیان؛ همواره در خدمت بازگویی حقیقت؟

۱۳۸۹ دی ۱۷, جمعه

کانون هنر هامبورگ در نمایشگاهی نقش آزادی بیان در جوامع دموکراتیک غرب را بررسی کرده و این نظریه را مطرح می‌کند که آزادی بیان همواره در خدمت بازگویی حقیقت نیست. در این رابطه انتشار "کاریکاتورهای پیامبر" بحث و بررسی می‌شود.

https://p.dw.com/p/Qo8u
عکس: Fotolia

نمایشگاه "آزادی بیان" که روز ۱۸ دسامبر سال گذشته در کانون هنری هامبورگ افتتاح شده و تا ۲۷ ماه مارس بر پا خواهد بود، سئوال جالبی را مطرح می‌کند: اگر تنها آنانی که حقیقت را بازگو می‌کنند اجازه سخن داشته باشند، چه اتفاقی در جامعه خواهد افتاد؟

این نمایشگاه از سویی به بررسی جایگاه ایدئولوژیک آزادی بیان در جوامع دموکراتیک غرب می‌‌پردازد و از سوی دیگر، تاثیر این جایگاه در شکل گیری افکار عمومی و دستیابی به اهداف سیاسی را تحلیل می‌‌کند. نتایج اجتماعی حق آزادی بیان تک تک افراد جامعه نیز در مرکز توجه ویژه برگزارکنندگان این نمایشگاه قرار دارد. پرسش محوری این است که آیا حق آزادی بیان در جوامع دموکراتیک، لزوما آزادی فردی در بیان افکار نژادپرستانه، سخنان تحریک ‌کننده علیه اقلیت‌های قومی، مذهبی و اجتماعی و سخنان اهانت آمیز را به همراه خواهد داشت؟

Freedom of Speech Flash-Galerie
راه‌پیمائی به سمت سالن اجتماعات دانشکده آکسفورد، عکس از استیون مارکوس، بیستم ماه نوامبر سال ۱۹۶۴ میلادیعکس: Courtesy of The Bancroft Library University of California, Berkeley

کاریکاتورهای پیامبر و آزادی نشریات

برگزارکنندگان نمایشگاه در هامبورگ در جوار آزادی بیان به آزادی نشریات نیز پرداخته و نقش آنها در شکل گیری افکار عمومی را مورد بحث قرار می‌دهند. آنان بطور نمونه به چاپ "کاریکاتورهای پیامبر" در نشریات و نتایج اجتماعی آن از دیدگاه‌های مختلف می‌پردازند. نکته مورد بحث این است که آیا بهتر نیست با در نظر گرفتن احساسات بسیاری از مسلمانان جهان از چاپ این کاریکاتورها خودداری نمود، گرچه در این حالت آزادی بیان و آزادی مطبوعات محدود می‌شود.

نمایشگاه کانون هنری هامبورگ سوال دیگری را نیز طرح می‌کند: آیا واکنش ایران و برگزاری مسابقه "کاریکاتور هولوکاست" و انتشار این کاریکاتورها هم آزادی بیان و آزادی مطبوعات محسوب می‌شود؟

Freedom of Speech Flash-Galerie
نمایشگاه "آزادی بیان" در هامبورگ، عکسی از کارگردان کریستوف شلینگن‌زیف تحت عنوان "خارجی ها را بیرون کنید"، سال ۲۰۰۰ میلادیعکس: Kunstverein Hamburg

تهدید به مرگ و اهدای جایزه

سوء قصد به جان کورت وسترگاد، طراح کاریکاتورهای پیامبر در اوائل سال ۲۰۱۰ میلادی از سویی و اهدای جایزه مطبوعات (M100-Sanssouci Medien Preis) به وی در تابستان سال گذشته از سویی دیگر، اهمیت بحث در باب آزادی بیان و تناقضات موجود را بازتاب می‌دهد.

مجریان کانون هنر هامبورگ بحث‌های پیرامون انتشار "کاریکاتورهای پیامبر" را دستمایه قرار داده و می‌گویند: «آیا این صحیح است که با تاکید بر آزادی بیان کاریکاتورهایی چاپ شوند که روی کلیشه‌های موجود پافشاری کرده و نژادپرستی را تقویت می‌کنند؟ آیا انتشار مطالبی که حقیقت را به تمامی بازگو نمی‌کنند با اصرار روی ‌آزادی مطبوعات درست است؟ به ویژه که در بسیاری موارد امکان بررسی صحت این مطالب برای عموم وجود ندارد؟»

هدف برگزارکنندگان نمایشگاه، بحث و تبادل نظر در باره نتایج اجتماعی ‌آزادی‌بیان و مطبوعات در سطح اجتماعی است.

Freedom of Speech Flash-Galerie
مجسمه "شادکامی ترکی" از اولاف متزل، ۲۰۰۶ میلادیعکس: VG Bild Kunst Bonn, 2010

نقش مطبوعات در شکل‌گیری افکار عمومی

نمایشگاه کانون هنر هامبورگ نمونه‌های متعددی از عکس، تیتر و مقالات منتشر شده در مطبوعات آلمان را به نمایش می‌گذارد که افکار عمومی را به‌گونه‌ای تحت تاثیر قرار داده‌اند.‌‌‌ در این رابطه عنوان‌های جنجالی مجلات عامه‌پسندی چون اشترن (Stern) و اشپیگل (Spiegel) انتخاب شده و صحت محتوای آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

نقش هنر در شکل‌گیری افکار عمومی

نمایشگاه "آزادی بیان" این نظریه را طرح می‌کند که هنر همانند مطبوعات در شکل‌گیری افکار عمومی نقشی محوری دارد. در این رابطه آثار هنرمندانی به نمایش گذاشته شده که به آزادی بیان و ارتباط موجود میان آزادی مطبوعات و نتایج اجتماعی آن از جوانب گوناگون پرداخته‌اند. در بین این هنرمندان چهره‌‌های برجسته تئاتر و هنرهای تجسمی آلمان و جهان چون کریستف شلینگن‌زیف (Christoph Schlingensief)، بروس نامن (Bruce Nauman) و اولاف متزل (Olaf Metzel) جلب توجه می‌کنند.

Freedom of Speech Flash-Galerie
نمایشگاه "آزادی بیان" در کانون هنر هامبورگ، مارک والینگر، ۲۰۰۶عکس: Courtesy Antony Reynolds Gallery, London

همکاری گروه تحقیقی در شکل‌گیری نمایشگاه

نمایشگاه هامبورگ با همکاری دانشکده "زبان و جامعه شناسی" دانشگاه شهر دویسبورگ برگزار شده‌است. گروه تحقیقی این دانشکده، ضمن گزینش تیترها و عکس‌های جنجالی مطبوعات آلمان در سال‌‌های اخیر، به بررسی درستی محتوای آنها نیز پرداخته است.

میشل فوکو،فیلسوف و تاریخ‌دان فرانسوی می‌گوید: «هنر مدرن به شکلی فضاحت‌آمیز حقیقت را عریان می‌سازد». بر همین اساس، گروه تحقیقی یاد شده به موازات نشریات، محتوای آثار هنری چون پوستر، عکس، ویدیوی هنری، مجسمه و تابلو را نیز زیر ذره‌بین قرار داده است.

بازدیدکنندگان نمایشگاه "آزادی بیان" در هامبورگ می‌توانند در نظرسنجی دانشکده "زبان و جامعه‌شناسی" شهر دویسبورگ شرکت کرده و سهم خود در این بحث اجتماعی را ادا کنند.

EV/MDM