کنفرانس "ایکو اسلام؛ چرا جاکارتا؟

چند هفته قبل تظاهراتی در شهر بن آلمان برگزار گردید. صدها تن که بیشترشان جوانان بودند، در برابر دفتر مرکزی بخش اقلیم سازمان ملل متحد که در مجاورت دفتر دویچه وله قرار دارد، دست به تظاهرات زدند. 

معترضان خواهان اقدامات فوری و مشخص برای محافظت از محیط زیست و مقابله با گرمایش کره زمین شدند. با گرم شدن بیشتر زمین یخ های قطب آب شده، سطح آب اقیانوس ها بالا رفته و شهرهای ساحلی آهسته زیر آب می روند. جاکارتا سالانه ۲۵ سانتی متر در آب فرو می رود، به همین دلیل اندونیزیا تصمیم گرفته پایتختش را به جزیره بورنئو منتقل کند. به همین دلیل دویچه وله با همکاری انستیتوت "واحد" کنفرانس "ایکو اسلام" را در جاکارتا برگزار کرده است.

نقش ادیان چیست؟

من در خانواده ای مسلمان در پاکستان متولد شدم و مدت طولانی در کراچی زندگی کردم. از یک طرف به من یاد داده شد که سیاره زمین یک هدیه بزرگ خداوندی است که باید به هر طریق از آن محافظت کرد؛ اما از طرف دیگر ساختار و عملکرد اجتماعی خلاف این آموزه های دینی بود. نه تنها آلودگی هوا، بلکه آلودگی آب، استفاده گسترده از پلاستیک، عدم دسترسی به سیستم بازیافت مؤثر، بی توجهی در مصرف آب و جنگل زدایی مداوم، چند دلیل عمده چالش های زیست محیطی در آنجا می باشند.

برای سازگار شدن تولیدات با محیط زیست، مواد سمی زدوده نمی شوند و به نظر می رسد که مقررات وضع شده در این زمینه برای کارخانه های تولیدی یک شوخی محض بیش نیست. با این حال، امسال در روز جهانی "اعتصاب اقلیمی"، هزاران پاکستانی نیز در شهرهای مختلف این کشور به خیابان ها رفتند و نارضایتی شان را از بی تفاوتی دولت در مقابل تغییرات اقلیمی فزاینده در این کشور ابراز نمودند.

تغییرات اقلیمی تهدیدی مشترک برای جهانیان است و هیچ کشوری به تنهایی نمی تواند در این نبرد پیروز شود؛ مگر اینکه همه کشورها دست به دست هم داده و با هم تلاش کنند. آگاهی دهی عمومی در مورد اوضاع فعلی، شدت این تغییرات و عواقب آینده آن به شدت ضروریست. بی تفاوتی رهبران جهان ممکن است خبر بدی باشد، اما خبر خوب این است که مردم به ویژه جوانان روز به روز نسبت به اوضاع آگاه تر و فعال تر می شوند.

مدتی می شود جنبشی با نام "جمعه ها برای آینده" راه اندازی شده که گرتا تونبرگ، نوجوان فعال محیط زیست مبتکر آن است. نوجوانان و جوانان در روز جمعه از رفتن به مکتب سر باز زده و در اعتراضات گسترده شرکت می کنند. این اعتراضات حالا نمادی از اضطرار جهانی برای برخورد موثر با تغییرات اقلیمی شده است.

جوانان درک کرده اند که به ویژه رهبران جهان به اندازه کافی برای جلوگیری از تغییرات اقلیمی کار نمی کنند، به همین دلیل تعداد اشتراک کنندگان اعتراضات تغییرات اقلیمی رو به رشد است.

پیام ادیان برای حفاظت از محیط زیست

چند ماه  پیش مجمع بین المللی "ادیان برای صلح" در شهر لینداو آلمان برگزار گردید؛ جایی که من نیز شانس داشتم یکی از حدود هزار اشتراک کننده آن باشم و با رهبران ادیان از کشورهای مختلف جهان دیدار کنم. جالب این بود که وقتی حرف از تغییرات اقلیمی و محیط زیستی به میان می آمد، همه مومنان و معتقدان همنظر بودند. مسلمانان، مسیحیان، یهودیان، هندوها، سیک ها، بوداییان، زردشتی ها و ... همه به خاطر تغییر اقلیم و آینده سیاره مشترک مان زمین نگران بودند. با وجود همه اختلافات که در دیگر عرصه های عقیدتی وجود دارد، میان پیروان این ادیان هیچ اختلاف نظری در مورد حفاظت از طبیعت و ایکوسیستم وجود نداشت. نقش ادیان برای حفاظت از محیط زیست نیز بخشی از آن کنفرانس بین المللی بود. اشتراک کنندگان تاکید کردند که رهبران و روحانیون باید پیروان ادیان را براساس آموزه های دینی برای حفاظت از محیط زیست فعال تر سازند.

جامعه اسلامی بیشتر متاثر است

تغییرات اقلیمی مناطق جنوبی زمین را شدیدتر متاثر ساخته است؛ جایی که اکثر کشورهای با اکثریت مسلمان موقعیت دارند. پاکستان در میان ده کشوری است که در جهان شدیدترین سطح گرمایش را تجربه می کند. افغانستان، اندونیزیا، بنگله دیش، مالیزیا و بسیاری دیگر کشورها در حال حاضر از اثرات فاجعه بار تغییرات اقلیمی متاثر شده اند. خشکسالی، فقر و گرسنگی باعث آوارگی صدها هزار نفر در داخل افغانستان شده است.

وضع به اندازه ای وخیم است که نیاز است گام های محکم و متداومی برای حمایت از میلیاردها انسان در سراسر جهان باید برداشته شود. در واقع اگر جامعه حهانی واکنشی واضح نشان ندهد، بقای نسل بشر در معرض خطر قرار دارد. تصور کنید سیاره مان زمین دیگر قابل سکونت نباشد. هیچ طرح جایگزینی وجود ندارد؛ چراکه هیچ سیاره جایگزینی برای زمین و ساکنانش وجود ندارد.

مکالمه ادیان برای محیط زیست

شش ماه است که برای پروژه مکالمه در دویچه وله کار می کنم؛ پروژه ای که صلح جهانی و دیالوگ بین دینی را ترویج می کند و در زمینه تغییرات اقلیمی و جلوگیری از آن آگاهی دهی می کند. تیم ماه دریافت که خطرات و تهدیدهای موجود نه تنها یک چالش مشترک، بلکه عاملی الزامی برای یکجایی و همکاری بین مذاهب و فرقه های مختلف است. این مسئله ای است که پیروان ادیان مختلف می خواهند برای "نفع مشترک" باهم روی آن کار کنند.

دویچه وله به همین منظور از طریق پروژه مکالمه اش و در همکاری با انستیتوت اسلامی "واحد" کنفرانس "ایکو اسلام" یا اسلام سازگار با محیط زیست را در اندونیزیا برگزار کرد. رهبران ادیان، محققان و دانشمندان مسلمان از کشورهای مختلفی مثل اندونیزیا، بنگله دیش و پاکستان گردهم آمدند تا آموزه های اسلامی برای حفاظت از اقلیم را مورد بحث قرار داده و بیشتر ترویج کنند.

وقتی برای اشتراک در این کنفرانس به جاکارتا رسیدم، اولین چیزی که دیدم، شباهت های جاکارتا با کراچی بود. آلودگی هوا را می توان فوراً احساس کرد. جاده های مزدحم و پر پیچ و خم با میلیون ها موتری که ترافیک شدید را ایجاد کرده اند. از هر کسی هم که بپرسی آیا اینجا آب و هوا تغییر کرده، پاسخ می دهد: «بله». این پاسخ نه تنها در کراچی یا در داکا یا در کلانشهرهای دیگر، بلکه در مناطق دور افتاده نیز یکسان است. تغییرات آب و هوایی پدیده ای قابل مشاهده و قابل اندازه گیری است که بر همه افراد تأثیر می گذارد. دویچه وله تلاش می کند کنفرانس "ایکو اسلام" را در کراچی نیز برگزار کند.

عاطف توقیر/ر.ش