کرزی با یکی از طراحان مذاکرات با طالبان خدا حافظی کرد

میشایل شتاینر، فرستادۀ ویژۀ جمهوری فدرالی آلمان برای افغانستان و پاکستان، پس از حدود دو سال از این سمت خود کنار رفت. کناره گیری او تقریباً برای همه جوانب غیرمترقبه بود، زیرا او یکی از طراحان مذاکرات صلح با طالبان بود، مذاکراتی که در حال حاضر به گونۀ مشخصی ظاهراً دارد شکل می گیرد.

مذاکرات مقدماتی چندین نمایندۀ طالبان در سال گذشتۀ میلادی در شهرهای برلین و مونشن آلمان نتیجۀ تلاش های موفقانۀ شتاینر بود. به این ترتیب، می توان گفت که میشایل شتاینر هم به صورت مقدماتی اعتماد طالبان را جلب کرده بود، هم مورد اعتبار و اعتماد خوب کابل و اسلام آباد بود.

جوانب افغانی و پاکستانی او را یک کارشناس آگاه و با حوصله می دانستند. رنگین دادفر سپنتا، مشاور امنیت ملی جمهوری اسلامی افغانستان، در ستایش این دیپلومات حرفه یی آلمانی می گوید: «بدون شک او نقش ارزشمندی در راه اندازی مذاکرات صلح با طالبان بازی کرده است. سهم فعال او در مفاهمه با حکومت افغانستان مورد قدردانی ما قرار گرفته بود». سپنتا به توصیف از میشایل شتاینر و حکومت آلمان می افزاید که این ها در مذاکرات با طالبان هرگز موقف حکومت کابل را نادیده نگرفته اند. ظاهراً پروسه قطر ادامه تلاش هایی است که شتاینر نیز در مراحلی از آن سهم داشته است.

سپنتا: مذاکرات بدون کابل مفهمومی ندارد

کناره گیری شتاینر می تواند به عنوان ضربه ای بر تلاش های کابل برای کسب نقش رهبری کننده در مذاکرات با طالبان تلقی گردد. به گفته سپنتا، کابل نمی خواهد کشور دیگری به نمایندگی از افغانستان با طالبان مذاکره کند. سپنتا به صورت غیرمستقیم از برخی تلاش های ایالات متحدۀ امریکا انتقاد می کند، که می خواهد بدون سهمگیری افغانستان، مذاکرات صلح را با نمایندگان طالبان در قطر انجام بدهد.

مشاور امنیت ملی جمهوری اسلامی افغانستان می گوید: "هرگونه پیمان صلح که مورد پذیرش کابل قرار نداشته باشد، نتیجۀ مطلوبی به دست نخواهد داد. تنها حکومت افغانستان می تواند در مذاکرات از دست آوردهای ده سال گذشته، از جمله قانون اساسی کشور، به شکل درست پشتیبانی کند».

کابل با وجودی که در موقف ضیعف قرار دارد، ظاهرا وانمود می کند که حاضر به قبول صلح به هرقیمتی نیست. حکومت افغانستان نگران است که مبادا تأریخ در این کشور تکرار شود. یعنی زمانی که در پایان دهۀ هشتاد قرن گذشتۀ میلادی شوروی به منظور بیرون کشیدن نیروهای خود از افغانستان مذاکراتی را با ایالات متحدۀ امریکا و پاکستان انجام می داد، به جانب افغانی در این مذاکرات سهم داده نشده بود. تصمیم ها در مورد آیندۀ افغانستان در آن زمان در غیاب افغان ها اتخاذ شد.

کرزی و تیم اش می خواهند کابل پیش از فرا رسیدن زمان بیرون رفتن نیروهای بین المللی از افغانستان، نقش کلیدی در تصمیم گیری ها در مورد آیندۀ کشور داشته باشد. بدین معنا که کابل نمی خواهد ایالات متحدۀ امریکا و طالبان به چنان نتیجه ای برسند که از اثر آن پایه ها یا بنیاد کنونی قدرت حکومت افغانستان تضعیف گردد.

واشنگتن مخالف خواسته های کابل

کابل در مذاکرات صلح متقاضی نقش رهبری کننده است. حکومت افغانستان می خواهد تا اندازه ای فورمول همکاری بریتانیای کبیر با افغانستان را که در قرن نوزدهم و نیمۀ قرن بیستم رایج بود، دوباره زنده بسازد. در آن زمان حکومت کابل در امور داخلی بدون هیچ گونه قید و شرطی توسط بریتانیای کبیر حمایت می شد. کابل در برابر آن باید دشمن بریتانیا را در داخل کشور از بین می برد و در این راستا از پشتیبانی بریتانیا برخوردار بود. هرکسی که به شورش علیه انگلیس ها دست می زد، سرکوب می گردید. افزون بر آن توافق صورت گرفته بود که حکومت افغانستان در مناسبات و روابط خارجی خود، بدون موافقۀ بریتانیایی ها، به تنهایی عمل نکند. زمامداران افغانی که از این فورمول پیروی نمی کردند، در نهایت قدرت را از دست می داند. از قرار معلوم ایالات متحدۀ امریکا چنین مشی را تعقیب نمی کند. امریکایی ها، در پهلوی قدرتمداران کابل، پیوسته تماس های مستقیمی با دیگر پایه های قدرت در افغانستان داشته اند و دارند. اکنون هم ایالات متحدۀ امریکا می خواهد، بدون سهم دادن فعال کابل، روابط با طالبان را قایم کند.

 بنابراین، ایالات متحدۀ امریکا قصد ندارد تا رهبری مذاکرات با طالبان را، حالا چه این مذاکرات واقعی باشد یا یک نمایش سیاسی،  به دست کسی دیگری بسپارد. در این رابطه حکومت کابل احساس می کند که نسبت به هر حکومت غربی دیگر، بیشتر از جانب جمهوری فدرالی آلمان به خوبی درک شده است. رنگین دادفر سپنتا با درنظرداشت همین موضوع بسیار امیدوار است که میشایل کوخ، فرستادۀ جدید حکومت آلمان برای افغانستان و پاکستان مشی میشایل شتاینر را تعقیب کند.

افراسیاب ختک: آلمان می تواند نقش کلیدی داشته باشد

افراسیاب ختک، سناتور در پارلمان پاکستان، می گوید کناره گیری میشایل شتاینر نشانه این است که حتی دیپلومات های ارشد غربی هم در حل بحران افغانستان در آیندۀ نزدیک باور ندارند. ختک می گوید: «از این کناره گیری بسیار متأسف هستم. آلمان از یک سو دوست سابقه دار افغانستان است، از سوی دیگر کشوری است که وضعیت منطقه را بسیار واقعبینانه ارزیابی و درک می کند. پس هرگاه افراد بسیار آگاه در همچو شرایط دشوار از صحنه بیرون می روند، تنها می توان تأسف خورد».

به گفته ختک، آلمان در حال حاضر نباید هیچ حرکت اشتباه را انجام بدهد، و نباید چنین احساسی خلق گردد که غرب گویا برای یافتن یک راه حل پایدار منازعه در منطقه، دیگر بی حوصله شده است. ختک می افزاید: «غرب افغانستان را پس از بیرون رفتن نیروهای شوروی در پایان دهۀ هشتاد تنها گذاشت. نتیجۀ آن تقویت تروریسم بین المللی بود. وقتی این اشتباه تکرار گردد، پیامدهای آن بسیار ناگوار تر خواهد بود».

ختک انتظار دارد که به ویژه آلمان به عنوان یک متحد مورد اعتماد در منطقه، نقش بسیار فعال تری را در حل منازعۀ افغانستان ایفا کند. اما به باور یوخن هیپلر، کارشناس امور آسیای جنوبی در دانشگاه دویسبورگ آلمان، این خواستی است که آلمان آن را برآورده ساخته نمی تواند. به گفتۀ وی در قدم اول ایالات متحدۀ امریکا در رابطه با مسایل افغانستان واقعاً در رأس قدرت قرار دارد و یک رقیب از برلین را تحمل کرده نمی تواند.

هیپلر افزون بر آن به این باور است که طالبان به مذاکرات صلح علاقمندی جدی ندارند. هیپلر می افزاید: «طالبان به این باور اند که در وضعیت موجود به یک پیمان صلح از راه مذاکره نیازی ندارند. آنها گمان می کنند که در جنگ غالب شده اند. پس مذاکرات موفقیت نسبی در پی خواهد داشت، ولی به یقین به صلح کامل نمی انجامند».

شاید میشایل شتاینر هم به نتیجۀ مشابهی رسیده بود و خود را مجبور می دانست که کرسی را به کسی دیگر واگذارد. شتاینر شخصا تاکنون در مورد کناره گیری خود چیزی نگفته است. جانشین وی، میشایل کوخ، که تا چندی قبل سفیر آلمان در اسلام آباد بود، تا حال خطوط کاری خود را مشخص نساخته است.

رتبیل شامل آهنگ/ ابراهیم خیل

ویراستار: عارف فرهمند